Miejsce w SLW: uczeń Izydory Dąmbskiej.
Obszary badań: aksjologia, pedagogika, historia filozofii.
BIOGRAFIA
Data i miejsce urodzenia: 15.06.1924. Borzęta k. Myślenic.
Data i miejsce śmierci: 17.10.1987. Kraków.
Rodzice: Jan i Salomea z d. Żądło.
Matura: I Liceum Ogólnokształcące dla Pracujących w Krakowie (1957).
Studia: UJ – filozofia (1957–1962) i psychologia (1962–1966).
Magisterium I (z filozofii): Poglądy etyczne B. Pascala w świetle fenomenologii Maxa Schelera. 23.06.1962. UJ. Izydora Dąmbska.
Magisterium II (z pedagogiki): Problematyka wychowawczo-moralna w programie nauczania ośmioklasowej szkoły podstawowej. 27.06.1966. UJ. Jan Zborowski.
Doktorat: Zagadnienie wartości moralnych w aksjologii ogólnej. 25.09.1970. UJ. Izydora Dąmbska.
Habilitacja: Aksjologiczne podstawy teorii wychowania. 11.11.1982. UJ.
Profesura: 1.10.1985 (docentura).
Dydaktyka: PK (1963–1974), UJ (1974–1987).
IDEE, PROBLEMY, REZULTATY
Ogólna charakterystyka dorobku naukowego
Cichoń zajmował się zagadnieniami z zakresu aksjologii, pedagogiki i pogranicza tych dyscyplin; badał m.in. aksjologiczne podstawy wychowania oraz rolę wartości w kształtowaniu osobowości. Opowiadał się za zindywidualizowanym i nastawionym na wartości procesem wychowawczym. Przeprowadził analizę znaczenia aksjologii dla gospodarki.
Wybrane kwestie szczegółowe
- Wartości i ich poznanie. Nośnikiem wartości – w szczególności wartości moralnych – są działania człowieka. Wartość działania jest określona przez wartości przedmiotowe wybrane przez działającego – zależne co do swej „jakości rodzajowej” od dziedziny, w której działanie jest podejmowane. W działalności gospodarczej np. wartościami przedmiotowymi są wartości ekonomiczne; w działalności wychowawczej – wartości poznawcze wychowanków.
Źródłem wiedzy o wartościach jest „doświadczenie aksjologiczne”; łączy ono poznanie intelektualne z elementami emocjonalnymi i nastawieniem wolitywnym.
Doświadczenie aksjologiczne mówi nam, że „człowieczeństwo człowieka określa nie jego wiedza, lecz to, jaki jest dla innych”. Dlatego fundamentalną wartością moralną jest sprawiedliwość. W konsekwencji działanie ma wartość pozytywną – jest „dobre” – gdy jego podjęciu towarzyszy dbałość o „maksimum trwałych i najwyższych wartości przedmiotowych”, a zarazem gdy to działanie jest właśnie sprawiedliwe.
- Interaktywność i indywidualizacja wychowania. Ponieważ najistotniejszy w człowieku jest jego „świat aksjologiczny”, rola nauczyciela polega na tym, aby pomóc wychowankom w rozpoznaniu i urzeczywistnieniu wartości (przede wszystkim moralnych) poprzez dostarczenie mu wiedzy o „motywacyjnych warstwach i stanach duchowych” człowieka, stanowiących „ontyczny fundament jego osobowego rozwoju”.
Rozwijane „moralnego charakteru” wychowanka powinno odbywać się w sposób interaktywny i zindywidualizowany. Wychowanie interaktywne wymaga, aby nauczyciel stworzył taką atmosferę w procesie wychowawczym, żeby wychowanek mógł i chciał z nim współdziałać. Wychowanie zindywidualizowne wymaga, aby „treści wychowawcze” były dostosowane do „sytuacji wychowawczej”, w której znajdują się nauczyciel i wychowanek.
BIBLIOGRAFIA
A. Wykazy prac:
Bp.
B. Bibliografia podmiotowa:
1. Teksty naukowe:
1.1. Książki własne:
• 1974k – Rola wartości moralnych w organizacji życia gospodarczego. K., PK, ss. 48. • 1980k – Aksjologiczne podstawy teorii wychowania. K., WUJ, ss. 182. • 1996k – Wartości, człowiek, wychowanie. Zarys problematyki aksjologiczno-wychowawczej. K., WUJ, ss. 180.
1.2. Książki (współ)redagowane:
Bp.
1.3. Zbiory tekstów własnych:
Bp.
1.4. Artykuły:
• 1980 – Koncepcja osobowości a ideał wychowania. SF r. XXIV nr 10 s. 97–107. • 1981 – Zagadnienia aksjologicznej koncepcji człowieka. RuPed t. XXIII nr 3 s. 314–324. • 1984a – Aksjologia a pedagogika. RuPed r. XXIV nr 2 s. 12–17. • 1984b – O wykładach z etyki profesor Izydory Dąmbskiej. RF t. XLI nr 4 s. 329–337. • 1986 – Problematyka antropologii filozoficznej w teorii pedagogicznej. W: [Palka (red.) 1986], s. 23–37. • 1987a – Perspektywy aksjologicznych badań w pedagogice. W: [Palka (red.) 1987], s. 123–131. • 1987b – Wychowanie a wartości. SF r. XXII nr 12 s. 109–126. • 1995 – Znaczenie myśli Ingardena dla teorii o wychowaniu. W: [Stróżewski (red.) 1995], s. 211–217.
2. Publicystyka:
Bp.
3. Teksty literackie:
Bp.
4. Przekłady:
Bp.
C. Bibliografia przedmiotowa:
■ Ablewicz, Krystyna: • 2011 – Aktualność myśli pedagogicznej Władysława Cichonia. W: [Aleksander (red.) 2011], s. 283–292.
