Miejsce w SLW: uczeń Henryka Mehlberga.

Obszary badań: filozofia nauki (w szczególności – fizyki), ontologia, metafilozofia.

Koncepcje: naturalna postawa ontologiczna.

BIOGRAFIA

Data i miejsce urodzenia: 11.11.1937. Lowell (Mass.) (USA).

Rodzice: Dawid Gorfein (później – Fine) i Rasza z d. Zylberberg.

Matura: Dyplom pedagogiczny Graduate Diploma in Education (1954).

Studia: Studia matematyczne w Unversity of Chicago (1954–1958).

Magisterium: Generalized Covering Theorems. 10.06.1960. Illinois Institute of Technology. Karl Menger.

Doktorat: The Issue of Epistemological Realism in the Theory of Quantum Mechanical Measurement. 21.11.1963. University of Chicago. Henryk Mehlberg.

Dydaktyka: Cornell Univeristy (1967–1982), Northwestern Univeristy (1982–2001), University of Washington (2001–2014).

IDEE, PROBLEMY, REZULTATY

Ogólna charakterystyka dorobku naukowego

Fine opowiada się za przyjmowaniem w filo­zofii tzw. naturalnej postawy ontologicznej. Wyraża się ona w postulacie, aby: (a) traktować tezy i teorie naukowe tak, jak robią to sami naukowcy, tj. bez dodatkowych filozoficznych założeń, czy to realistycznych (a więc, że teorie opisują rzeczywistość taką, jaką jest), czy antyrealistycznych (a więc, że teorie są tylko narzędziami do przewidywania zjawisk); (b) osadzać filozoficzną interpretację tez i teorii naukowych w historii nauki. Dzięki temu – w naturalnej postawie – ontologia nabiera charakteru „zdroworozsądkowego”, wolnego od balastu metafizycznego. Brak naturalnej postawy sprawia, że niektóre spory filozoficzne, np. spór między realistami a antyrealistami, są źle postawione i w konsekwencji jałowe.

Fine zajmuje się także filozoficzną interpretacją zagadnień teorii kwantowej.

Wybrane kwestie szczegółowe

• Deflacjonizm w filozofii. W dyskusjach filozoficznych „najnaturalniejsze” jest stanowisko „deflacyjne”, zgodnie z którym dyskusje te są niekonkluzywne w tym sensie, że każdy argument podawany na rzecz jednego z przeciwstawnych stanowisk da się przeformułować tak, że będzie on przemawiał na rzecz drugiego.

Dotyczy to m.in.:

(a) poru realizmu z antyrealizmem (instrumentalizmem) w koncepcji prawdy;

(b) sporu determinizmu z indeterminizmem.

Pierwszy spór dotyczy koncepcji prawdy, a różnicę między stronami tego sporu da się sprowadzić do różnicy w odpowiedzi na pytanie: Czy dobre wyjaśnienia muszą być prawdziwe?

Drugi spór dotyczy wagi determinizmu resp. indeterminizmu dla kwestii wolności woli. Precyzyjna analiza sporu determinizm–intederminizm przemawia za tym, że jeżeli determinizm jest niezgodny z istnieniem wolnej woli, to równie niezgodny z jej istnieniem jest indeterminizm.

• Nauki ścisłe, humanistyka i filozofia. Nie ma dostatecznych podstaw do podziału nauki na nauki „prawdziwe” i humanistykę – na podstawie kryterium ścisłości. Tzw. nauki ścisłe mają aspekty nieścisłe, a w humanistyce bywają sfery ścisłości. Nie ma też dostatecznych podstaw do redukcjonistycznej prognozy, że „gdy nauka przemówi, nie pozostanie nic – w każdym razie ważnego – dla filozofii”.

W obu wypadkach wszelkie diagnozy wymagałyby rzetelnego porównania dziedzin przedmiotowych poszczególnych dyscyplin, a takie porównanie jest możliwe jedynie wtedy, gdy można mieć pewność, że przynajmniej część tych dziedzin jest wspólna. Warunek powyższy musi być również spełniony wówczas, gdy chcemy ustalić przebieg ewolucji w nauce i orzec np., czy w wypadku dwóch stadiów ewolucyjnych danej dyscypliny mamy, czy też nie mamy do czynienia z „niewspółmiernością”.

BIBLIOGRAFIA

A. Wykazy prac: 

Bp.

B. Bibliografia podmiotowa:

1. Teksty naukowe:

1.1. Książki własne:

• 1986^k – The Shaky Game: Einstein, Realism and the Quantum Theory. Chic., UCP, ss. XII+186. 1996², ss. 224. Przekł. jap.: シェイキーゲーム : アインシュタインと量子の世界 (Sheikīgēmu: Einstein to ryōshi no sekai). Tk. 1997. XII+306.

1.2. Książki (współ)redagowane:

• 1986^r (z: Peter Machamer i Micky Forbes) – Proceedings of the Biennial Meeting of the Philosophy of Science Association. V. 1–2. Lon., CUP, ss. XXIV+522, XXVI+384. • 1988^r (z: Jarrett Leplin i Micky Forbes) – Proceedings of the Biennial Meeting of the Philosophy of Science Association. V. 1–2. Lon., CUP, ss. XXVI+522, XXVI+384. • 1990^r (z: Linda Wessels i Micky Forbes) – Proceedings of the Biennial Meeting of the Philosophy of Science Association. V. 12. Lon., CUP, ss. XX+576, XXX+600. • 1996^r (z: James T. Cush­ing i Sheldon Goldstein) – Bohmian Mechanics and Quantum Theory. An Appraisal. D., KAP, ss. VIII+406.

1.3. Zbiory tekstów własnych: 

Bp.

1.4. Artykuły:

• 1966 – Explaining the Behavior of Entities. PR v. LXXV nr 4 s. 496–509. • 1967 – Consistency, Derivability and Scientific Change. JPh v. LXIV nr 8 s. 231–240. • 1969 – On the General Quantum Theory of Measurement. MPCPS v. LXV nr 1 s. 111–122. • 1970 – Insolubility of the Quantum Measurement Problem. PhyR v. II nr 2 s. 2783–2787. • 1972 – Some Conceptual Problems of Quantum Theory. W: [Colodny (red.) 1974], s. 3–31. • 1974 – On the Completeness of Quantum Theory. Syn v. XXIX nr 1–4 s. 257–289. • 1975 – How to Compare Theories: Reference and Change. Ns v. IX nr 1 s. 17–32. • 1982a – Hidden Variable, Joint Probability and the Bell Inequalities. PRL v. XLVIII nr 5 s. 291–295. • 1982b – Joint Distributions, Quantum Correlations and Commuting Observables. JMP v. XXIII nr 7 s. 1306–1310. • 1986 – Unnatural Attitudes: Realist and Instrumentalist Attachments to Science. Min v. XCV nr 378 s. 149–179. • 1987 – With Complacency or Concern: Solving the Quantum Mea­surement Problem. W: [Kargon i Ashinstein (red.) 1987], s. 491–506. • 1988a – Correlations and Physical Locality. PBMPSA v. II s. 535–556. • 1988b – Interpreting Science. PBMPSA v. II s. 3–14. • 1989 – Do Correlations Need to be Explained? W: [Cushing i McMullin (red.) 1989], s. 175–194. • 1990 – Causes of Variation: Disentangling Nature and Nurture. MSP v. XV nr 1 s. 94–113. • 1991 – Piecemeal Realism. PhSt(D) v. LXI nr 1–2 s. 79–96. • 1993a (z: Maria Beller) – Bohr’s Response to EPR. W: [Faye i Folse (red.) 1993], s. 1–31. • 1993b – Einstein’s Interpretations of the Quantum Theory. SC v. VI nr 1 s. 257–273. • 1993c – Fictionalism. MSP v. XVIII nr 1 s. 1–18. Toż w: [Suárez (red.) 2009], s. 19–36. • 1993d – Indeterminism and the Freedom of the Will. W: [Earman et al. (red.) 1993], s. 551–572. • 1993e – Measurement and Quantum Silence. W: [French i Kamminga (red.) 1993], s. 279–294. • 1996 – Science Made Up. Constructivist Sociology of Scientific Knowledge. W: [Galison i Stump (red.) 1996], s. 231–254. • 1997 (z: Dana Fine) – Gauge Theory, Anomalies and Global Geometry. The Interplay of Physics and Mathematics. SHPMP v. XXVIII nr 3 s. 307–323. • 1998 – The Viewpoint of No-one in Particular. PAAPA v. LXXII nr 2 s. 9–20. Toż w: [Egginton i Sandbothe (red.) 2004], s. 115–119. Przekł. niem: Der Blickpunkt von niemand im besonderen. W: [Sandbothe (red.) 2000], s. 59–88. • 2001 – The Scientific Image Twenty Years Later. PhSt(D.) v. CVI nr 1–2 s. 107–122. • 2003 (z: Eric Winsberg) – Quantum Life: Interaction, Entanglement, and Separation. JPh v. C nr 2 s. 80–97. • 2007a – Bohr’s Response for EPR: Criticism and Defense. I v. LVI s. 31–56. • 2007b – Relativism, Pragmatism and the Practice of Science. W: [Misak (red.) 2007], s. 50–67. • 2018 – Motives to Research. SG v. IX nr 1 s. 42–45.

2. Publicystyka: 

Bp.

3. Teksty literackie: 

Bp.

4. Przekłady: 

Bp.

C. Bibliografia przedmiotowa: 

Bp.