Miejsce w SLW: uczeń Władysława Tatarkiewicza.
Obszary badań: historia filozofii (przede włoskiej filozofii renesansowej), metodologia.
BIOGRAFIA
Data i miejsce urodzenia: 6.01.1905. Dębin k. Lwowa (obecnie Ukraina).
Data i miejsce śmierci: 20.05.1997. Paryż (Francja).
Rodzice: Apolinary i Franciszka z d. Bernatowicz.
Matura: Szkoła im. Jana Zamoyskiego w Warszawie (1924).
Studia: Wydział Filozoficzny UW (1924–1928).
Magisterium: Nauka o harmonijności świata u Pitagorasa i Platona. 23.10.1928. UW. Władysław Tatarkiewicz.
Doktorat: Giovanni Pico della Mirandola. Charakter i geneza jego filozofii. 27.03.1930. UW. Władysław Tatarkiewicz.
Habilitacja: Platonizm renesansowy. 29.03.1935 (zatwierdzona przez MWRiOP). UW.
Dydaktyka: Był starszym asystentem (jako docent) seminarium filozoficznego W. Tatarkiewicza (1935–1936?) oraz nauczycielem w Szkole Mazowieckiej w Warszawie (1937?–1938?). Tuż po II Wojnie Światowej pracował krótko w UWr (1946) i UW (1946–1947).
Varia: Był oblatem benedyktyńskim (?). Po II Wojnie Światowej zmienił wyznanie z katolickiego na luterańskie i został pastorem (?). Członek TNW (1945).
IDEE, PROBLEMY, REZULTATY
Ogólna charakterystyka dorobku naukowego
Jako historyk filozofii renesansowej Kieszkowski przeczył m.in. istnieniu ściślejszych związków między platonizmem renesansowym a augustynizmem. Jako filozof krytykował program wprowadzania do filozofii „schematycznych znaków, terminów, formuł”, grożących przekształceniem filozofii w „czysty werbalizm”; sprzeciwiał się też m.in. programowi reistycznej redukcji przyrodoznawstwa, uważając, że za pomocą reistycznych parafraz nie osiągnie się „żadnego wyjaśnienia” zjawisk przyrody.
Jako metodolog podejmował zagadnienie relacji między nauką a filozofią (przede wszystkim w „programowej” pracy, sygnalizującej to zagadnienie w tytule).
Wybrane kwestie szczegółowe
- Nauka a filozofia. Zgódźmy się, że „nauka jest systematycznym i ścisłym poznawaniem rzeczywistości; poznanie to, zakładające opis i wyjaśnienie, wyraża się w systemie zdań, będących rezultatem naszych czynności badawczych”.
Tak rozumiana nauka przeciwstawiana jest z jednej strony wiedzy nieusystematyzowanej, z drugiej zaś – metafizyce „maksymalistycznej”, tj. zmierzającej do zbudowania systemu filozoficznego, a będącej w istocie zawsze „nieścisłą doktryną”. W szczególności ci, którzy uważają, że metafizyka (resp. filozofia) nie jest nauką – pozytywiści – przedstawiają cztery argumenty na rzecz swego poglądu. Otóż metafizyka:
„(1) nie posiada określonego przedmiotu;
(2) zawiera zagadnienia niejasne, pozorne, bądź źle postawione;
(3) nie odpowiada warunkom ścisłości i metody naukowej;
(4) to, co w niej jest jeszcze żywotnego, dałoby się zmieścić w ramach nauk specjalnych”.
Na argumenty pozytywistów można odpowiedzieć następująco:
(1) „Filozofia podobnie jak nauki posiada swój przedmiot: są to pojęcia, idee, sądy. Jej zadaniem jest tworzenie, analiza i wyjaśnianie tych pojęć, które mogą być i są płodne dla poznania. Jest to nauka pojęciowa”.
(2) Obecne w filozofii zagadnienia niejasne, pozorne albo źle postawione dadzą się rozjaśnić, uczynić rzeczywistymi lub dobrze postawionymi, gdy uświadomimy sobie, że są one „rezultatem błędnego powiązania czy też pomieszania kilku wyobrażeń” albo „polegają bądź na mętnym przedstawieniu sobie wyobrażenia czy pojęcia”, bądź na „związku z określoną ideą sądu odnoszącego się do innej idei”.
(3) Inaczej wygląda sprawa ścisłości i metodyczności w naukach empirycznych, a inaczej w naukach zaksjomatyzowanych. W istocie „każda nauka ma inne kryteria rzeczywistości, pewności, prawdziwości i sprawdzalności swych twierdzeń”.
(4) „Filozofia winna jak najbardziej współpracować z nauką, ale nie daje się pomiędzy nauki rozparcelować. Powinna ona stanowić więź wszystkich nauk, ona bowiem tylko zawiera świadomość natury, celu i granic ludzkiego poznawania rzeczywistości”. Może taką więź stanowić, dostarczając naukom wspólnych pojęć („kategorii”).
- Filozofia jako krytyka nauki. Istnieje inna – niepozytywistyczna – koncepcja nauki, która nie tylko nie „wyłącza” filozofii z nauk, lecz czyni z filozofii „punkt wyjścia i podstawę poznania” naukowego.
Zgodnie z tą koncepcją „nauka jest fragmentaryczna i niedoskonała, a to ze względu na to, że:
(1) nie znamy wszystkich faktów, które by winny podlec opisowi i wyjaśnieniu naukowemu;
(2) wyjaśnienia tych faktów, jakie nam daje nauka w formie hipotez i teorii naukowych, są raczej presupozycjami, domysłami; każda hipoteza jest tymczasowa, każda jest hipotezą roboczą; hipotezy i teorie są ponadto niedowodliwe i niesprawdzalne; jest ich zawsze wiele, ulegają ciągłym zmianom, to zaś wszystko wskazuje na ich tymczasowość”.
„Hipotezy i teorie naukowe są zatem chwiejne. Poza powyższymi względami należy jeszcze wskazać na następujące:
(1) opierają się one na fragmentarycznym doświadczeniu, a wskutek tego mają charakter warunkowy;
(2) nie pochodzą całkowicie z doświadczenia, a zatem zależne są od opinii badacza”.
Pogląd, że „nasz materiał poznawczy” to bezpośrednie dane, jest błędny. Rolę bezpośrednich danych pełnią w istocie: (a) „składniki naszej popularnej wiedzy (common sense)” bądź (b) „pojęcia będące rezultatem czynnej refleksji naszego umysłu”.
- Fakt historyczny i świadomość historyczna. Materiałem poznawczym historii są fakty historyczne.
Faktem historycznym jest „ta najbardziej wyrazista i wykrystalizowana faza procesu historycznego, która: (1) dała się zaobserwować co najmniej przez kilku autorytatywnych obserwatorów; (2) zostawiła po sobie jakiś trwały ślad”.
Historyk powinien łączyć dwa czynniki jednocześnie: „twórczą zdolność badawczą i świadomość historyczną” – w im większym stopniu je ma, tym pełniejszy jest rezultat jego pracy badawczej.
BIBLIOGRAFIA
A. Wykazy prac:
Bp.
B. Bibliografia podmiotowa:
1. Teksty naukowe:
1.1. Książki własne:
• 1936k – Studi sul platonismo del rinascimento in Italia. F., GCSE, ss. VIII+170. • 1938k – Platonizm renesansowy. W., BPF, ss. XVI+130.
1.2. Książki (współ)redagowane:
• 1973r – Govanni Pico della Mirandola. Conclusiones sive theses DCCCC Romae anno 1486 publice disputandae, sed non admissae. Gen., LD, ss. 124.
1.3. Zbiory tekstów własnych:
Bp.
1.4. Artykuły:
• 1930a – Giovanni Pico della Mirandola. Geneza i charakter jego filozofii. PF r. XXXIII z. 1–2 s. 1–40, z. 3 s. 233–247, z. 4 s. 318–332. • 1930b – Studia nad filozofią Jana Pico della Mirandola. STNW wydz. II t. XXIII nr 8 s. 41–58. • 1931 – Zagadnienie programu propedeutyki filozofii. PF r. XXXIV z. 2–3 s. 53–60. • 1932 – Awerroizm i platonizm we Włoszech w ostatnich dziesięcioleciach XV wieku. PF r. XXXV z. 3–4 s. 384–399. Przekł. wł.: Averroismo e platonismo in Italia negli ultimi decenni de secolo XV. GCFI a. XIV (1933) nr 4 s. 286–301. • 1933a – Georgios Gemistos Pleton. PF r. XXXVI z. 1–2 s. 26–50. • 1933b – Il platonismo del Rinascimento italiano e la dottrina degli oracoli cldaici. GCFI v. II f. 3 s. 189–198. • 1933c – Le correnti filosofiche in Polonia. ASF a. II f. 2 s. 152–168. • 1933d – Platonizm we Włoszech w czasach renesansu. STNW wydz. II t. XXVI nr 1–2. s. 9–16. • 1934a – Filippo Buonaccorsi detto Callimaco e le correnti filosofiche de rinascimento. GCF a. XVI nr 4–5 s. 281–294. • 1934b – Nauka a dążenia państwowe we Włoszech. NPJPOR t. XIX s. 185–199. • 1935 – Nauka i państwo w utopii Campanelli. NPJPOR t. XX s. 11–26. • 1935–1936 – Główne rysy współczesnej filozofii włoskiej. MLS (W.) t. II s. 170–174. • 1936a – Kallimach w filozofii renesansu. SPAU t. XLI nr 2 s. 61–66. • 1936b – W sprawie platonizmu renesansowego. PF r. XXXIX z. 3 s. 248–259. • 1937 – Współczesna filozofia włoska. PI r. III nr 3 s. 5–6, nr 5 s. 10–11. • 1938 – Nauka a filozofia. NPJPOR t. XXIII s. 1–24. • 1939 – Europa zawsze ta sama. Historia Europy XIX wieku Benedetta Crocego. PSoc t. VII nr 1–2 s. 123–158. • 1964 – Les rapports entre Elie del Medigo et Pic de la Mirandole. Rin v. XV nr 4 s. 41–91.
2. Publicystyka:
Bp.
3. Teksty literackie:
Bp.
4. Przekłady:
Bp.
C. Bibliografia przedmiotowa:
■ Jabłonowski, Władysław: • 1935 – Bohdan Kieszkowski. Platonizm renesansowy (rec.). MN r. XV nr 49 s. 750–753. ■ Nowicki, Andrzej: • 1981 – Bohdan Kieszkowski i filozofia włoska. W: [Nowicki 1981], s. 285–287. ■ Stepa, Jan: • 1935 – Bohdan Kieszkowski. Platonizm renesansowy (rec.). CT r. XVI z. 4 s. 687–691.
