Miejsce w SLW: uczeń Tadeusza Kotarbińskiego.
Obszary badań: logika, metodologia filozofii.
BIOGRAFIA
Data i miejsce urodzenia: 14.08.1925. Radom.
Data i miejsce śmierci: 2.03.2012. Warszawa.
Rodzice: Stanisław i Stanisława z d. Rychlicka
Matura: I Państwowe Liceum im. dra Tytusa Chałubińskiego w Radomiu (1948)
Studia: UJ (1948), UW (1948–1952).
Magisterium: Sylogistyka zdań zakresowych. 27.01.1953. UW. Tadeusz Kotarbiński.
Doktorat: Studia z zakresu systematyzacji twierdzeń rachunku zdań. 6.03.1962. UW. Tadeusz Kotarbiński.
Habilitacja: Analiza podstawowych relatywów logiki. 12.12.1967. Warszawa.
Dydaktyka: UW (1952–1962, 1964–1986), WSP w Kielcach (1974–1982?).
Varia: Był zatrudniony w PAN (1962–1964).
IDEE, PROBLEMY, REZULTATY
Ogólna charakterystyka dorobku naukowego
Kraszewski zajmował się różnymi działami logiki i metodologią.
Badał dwa relatywy obecne w logice: znak i zbiór. Termin „znak” jest używany na trzy sposoby: na oznaczenie pewnego napisu, pewnego dźwięku i sensu łączonego z napisem lub dźwiękiem. „Pełny” stosunek znakowy jest czteroargumentowy. Kontekst, który tę czteroargumentowość ujawnia, jest następujący: Osoba A komunikuje osobie B za pomocą znaku Z stan rzeczy S.
Różnica między znakami naturalnymi i sztucznymi tkwi jedynie w funkcji komunikatywnej znaków sztucznych.
Uważał, że jeśli pojęcie klasy sprecyzuje się na gruncie języka potocznego, nie uzyska się antynomii klas normalnych i nienormalnych.
Zmienne zdaniowe traktował jako szczególny przypadek funkcji zdaniowej.
Według Kraszewskiego – w języku rachunku zdań funktor trójargumentowy (np.: p albo q, albo r) redukowany jest zawsze do dwukrotnego użycia równokształtnego z nim funktora dwuargumentowego (tu: p albo (q albo r)). W tym drugim wypadku na treść i wartość logiczną całości wpływa kolejność członów; natomiast w jego odpowiedniku na gruncie języka potocznego – nie.
Wybrane kwestie szczegółowe
- Tożsamość treściowa zdań. Potocznie uważa się, że dwa zdania mają tę samą treść, gdy w obu zdaniach: (a) temu samemu przedmiotowi przypisuje się tę samą cechę (lub tej samej cechy się odmawia); (b) stwierdza się zachodzenie (lub odpowiednie niezachodzenie) tej samej relacji między tymi samymi przedmiotami.
Niektórzy odrzucają potoczne pojęcie tożsamości treści zdań na następującej podstawie. Rozważmy dwa zdania o następujących strukturach:
(1) A ma własność W.
(2) B ma własność W.
Na gruncie potocznego pojęcia tożsamości treści zdań, jeśli nazwy ‘A’ i ‘B’ odnoszą się do tego samego przedmiotu, to zdania o strukturze (1) i (2) mają tę samą treść. Przeciwnicy potocznego rozumienia parafrazują zdania (1) i (2) w następujący sposób:
(3) Pewien przedmiot nazywany A ma własność W.
(4) Pewien przedmiot nazywany B ma własność W.
Otóż zdania (3) i (4) nie mają tej samej treści.
Przeciwko takiej interpretacji (ignorującej zjawisko przezroczystości znaków) przemawia to, że jej konsekwencją byłoby uznanie, że żadne dwa zdania różniące się od siebie tylko użyciem różnych nazw tego samego przedmiotu nie są tożsame treściowo. Nie mogłyby też być tożsame treściowo dwa takie zdania należące do dwóch różnych języków, ale będące swoimi przekładami.
- Kultura logiczna. Kultura logiczna danego człowieka wyraża się w tym, że człowiek ten potrafi:
(a) sformułować w sposób logicznie poprawny informacje uzyskane bezpośrednio, tj. na podstawie doświadczenia (scil. spostrzeżenia lub przypomnienia);
(b) nadać sformułowaniom, w które ujmuje informacje bezpośrednie postać dokładną, selektywną, zwięzłą, systematyczną i celową;
(c) rozszerzyć dany zbiór informacji o nowe informacje w drodze wykorzystania związków logicznych między informacjami z pierwszego i informacjami z drugiego zbioru;
(d) określić krytycznie, jakie są granice (resp. ograniczenia) jego kompetencji poznawczych.
- Dyskusja bez tezy i z tezą. Słowo „dyskusja” jest dwuznaczne. Może ono odnosić się bądź do wymiany poglądów, bądź do sporu.
Wymiana poglądów polega na przedstawieniu przez różne osoby swoich poglądów dotyczących tematów ze sobą niezwiązanych lub w każdym razie od siebie „odległych”. Taka wymiana poglądów – to dyskusja bez tezy. Uczestnicy dyskusji bez tezy nie mają obowiązku podważać poglądów głoszonych przez innych jej uczestników.
Natomiast ze sporem mamy do czynienia wtedy, gdy każdy z uczestników dyskusji „pragnie nie tylko uzasadnić […] własną tezę, ale zarazem dąży do obalenia […] tez głoszonych przez […] pozostałe strony spierające się”. Spór zatem to dyskusja z tezą (resp. o tezę).
W nauce ważne są spory, a nie wymiana poglądów.
BIBLIOGRAFIA
A. Wykazy prac:
Bp.
B. Bibliografia podmiotowa:
1. Teksty naukowe:
1.1. Książki własne:
• 1970k – Główne zagadnienia logiki. W., PWN, ss. 180. 19712, ss. 202. • 1972k – Metodologia filozofii. Logiczne aspekty ontologicznego sporu materializmu z idealizmem. W., PWN, ss. 132. • 1975k – Logika – nauka rozumowania. W., PWN, ss. 270. 19772. 19813, ss. 274. 19844.
1.2. Książki (współ)redagowane:
Bp.
1.3. Zbiory tekstów własnych:
Bp.
1.4. Artykuły:
• 1956 – Logika stosunków zakresowych (Rachunek zdań zakresowych). SL v. IV s. 63–87. • 1958 – Rev. of Manuals for Lawyers by Jan Gregorowicz, Władysław Wolter i Zygmunt Ziembiński. JSL v. XXIII nr 1 s. 73–74. • 1959a – O pewnych konsekwencjach wynikających z definicji pojęć przyjmowanych w rachunku relacji. SF r. III nr 2 s. 38–42. • 1959b – Zagadnienie intensjonalności. SF r. III nr 3 s. 147–156. • 1960a – Ortografia a racjonalizm. Wych r. III nr 4 s. 19–21. • 1960b – Ortografia a racjonalizm (fr. [1960a]). ŻW r. XVII nr 57 s. 3. • 1961a – Modyfikacja metody rozstrzygania twierdzeń jednoargumentowego rachunku funkcyjnego. SL v. XIII s. 237–247. • 1961b – Studia z zakresu systematyzacji twierdzeń rachunku zdań. SF r. V nr 6 s. 117–161. • 1966 (z: Roman Suszko) – O klasach normalnych i nienormalnych na terenie języka potocznego. Z badań nad pojęciem klasy. I. SL v. XIX s. 121–143. W: [Pelc 1971r], s. 300–318. Przekł. ang.: Normal and Non-Normal Classes in Current Language. W: [Pelc 1979r], s. 255–272. • 1967a (z: Roman Suszko) – Klasy normalne i nienormalne a teoriomnogościowe i mereologiczne pojęcie klasy. Z badań nad pojęciem klasy. II. SL v. XXII s. 85–97. W: [Pelc 1971r], s. 319–330. Przekł. ang.: Normal and Non-Normal Classes versus the Set-Theoretical and the Mereological Concept of Class. Studies in the Concept of Class. II. W: [Pelc 1979r], s. 273–283. • 1967b – Logiki wielowartościowe a prawo sprzeczności i wyłączonego środka. W: [Czeżowski 1967r], s. 245–263. • 1970 – Pojęcie i kombinatoryka znaku. PrF t. XX s. 43–58.
2. Publicystyka:
Bp.
3. Teksty literackie:
Bp.
4. Przekłady:
Bp.
C. Bibliografia przedmiotowa:
Bp.
