Miejsce w SLW: uczeń Mieczysława Kreutza.
Obszary badań: psychologia ogólna i rozwojowa.
BIOGRAFIA
Data i miejsce urodzenia: 13.07.1924. Stanisławów (obecnie Ukraina).
Data i miejsce śmierci: 7.08.1995. Wrocław.
Rodzice: Florian i Karolina z d. Pruszyńska (?).
Matura: Szkoła średnia we Lwowie (1944).
Studia: UWr – psychologia (1945–1949). Studia lekarskie (1950–1957).
Magisterium: O metodzie badania twórczości. 12.12.1949. UWr. Mieczysław Kreutz.
Doktorat: Niektóre warunki myślenia produktywnego. 3.11.1952. UWr. Mieczysław Kreutz.
Habilitacja (docentura): Kształtowanie racjonalnych poczuć winy. 17.10.1966. UP.
Profesura: 1973 (UWr)/.
Dydaktyka: UWr (1945–1994).
IDEE, PROBLEMY, REZULTATY
Ogólna charakterystyka dorobku naukowego
Kulczycki zajmował się psychologią humanistyczną, m.in. rolą psychologii w rozwiązywaniu problemów życiowych, poradnictwem psychologicznym, psychologią ludzi chorych i niepełnosprawnych, a także interdyscyplinarnymi powiązaniami psychologii z prawem i zdrowiem publicznym.
Wybrane kwestie szczegółowe
- Postawa chorego wobec choroby.
Zachowanie się ludzi w czasie choroby – w zestawieniu z zachowaniem się tych samych ludzi w warunkach zdrowia – jest bardzo zróżnicowane.
„Jedni są zrównoważeni, spokojni, rzeczowo nastawieni do problemów związanych z chorobą i jej leczeniem, inni podnieceni, niecierpliwi, nie mogą skupić się ani na sprawach leczenia choroby, ani na innych zajęciach, nawet tych, które dotychczas sprawiały im wiele zadowolenia. Są osoby, które jakby nie chciały przyjąć do wiadomości faktu zaistnienia choroby i odrzucają wszelką ofiarowywaną im pomoc, gdy tymczasem inne zajmują się li tylko atakującą ich chorobą i wprost żądają, aby każdy śpieszył im z pomocą. W życiu jednych choroba wywołuje tak duże zmiany, że dotychczasowe otoczenie widzi w nich jakby innych ludzi, z trudnym do rozpoznania poglądem na świat, ze zmienionym kręgiem zainteresowań i z przewartościowaniem wszelkich spraw, które dotychczas tworzyły u nich stałą i od lat niezmienianą hierarchię wartości; u innych natomiast zmian takich nie zauważa się, są nadal tacy sami jak przed chorobą, mimo że przeżywają wiele cierpień, ograniczeń, są oderwani od dotychczasowych zajęć itp.”
- Trudności w poznaniu psychiki chorego. Przeżycia i zachowania człowieka chorego wpływają poważnie na proces leczenia – albo sprzyjając powrotowi do zdrowia, albo ten powrót uniemożliwiając. Istotne jest więc poznanie psychiki chorego przez lekarza. Niestety zdobycie takiej wiedzy napotyka na znaczne trudności, których źródłem jest to, że: (a) na zachowanie jednostki wpływa bardzo wiele różnorodnych czynników, których identyfikacja przez lekarza jest często po prostu niemożliwa; (b) na sposób interpretacji zachowania pacjenta wpływają „nawykowe sposoby rozumienia człowieka”, wykształcone na podstawie mniej lub bardziej wartościowego osobistego doświadczenia życiowego; (c) lekarz utwierdza się w swojej błędnej diagnozie w sprawie psychiki chorego nieświadomie eksponując te elementy zachowania chorego, które przemawiają na rzecz owej diagnozy.
Błędne rozumienie psychiki chorego ma najczęściej źródło w ekstrapolacji „pierwszego wrażenia” i „pozornego podobieństwa” (do innych, znanych osób), w nieostrożnym poleganiu na cudzym zdaniu oraz kierowaniu się dotychczasowymi sympatiami resp. antypatiami. Źródłem takich błędów „diagnostycznych” bywa też brak autorefleksji u stawiającego diagnozę lekarza, który nie uświadamia sobie, że przyjęty przez niego model zachowania pacjenta i postępowania lekarza jest po prostu nieadekwatny.
BIBLIOGRAFIA
A. Wykazy prac:
Bp.
B. Bibliografia podmiotowa:
1. Teksty naukowe:
1.1. Książki własne:
• 1964k – Kształtowanie racjonalnych poczuć winy. Ww., PWN, ss. 126. • 1971k – Psychologiczne problemy człowieka chorego. Z zagadnień współpracy pracownika służby zdrowia z pacjentem. Ww., O, ss. 184. • 1976k (z: Jerzy Zduńczyk) – Prawna ochrona zdrowia i bezpieczeństwa pracowników. W., IWCRZZ, ss. 152. • 1977k (z: Jerzy Zduńczyk) – Prawo w ochronie młodocianych. W., IWCRZZ, ss. 160. • 1979k (et al.) – Prawo w ochronie trzeźwości w pracy i w rodzinie. W., IWCRZZ, ss. 110.
1.2. Książki (współ)redagowane:
• 1954r (z: Leokadia Frydrychowska) – Z doświadczeń nauczania języka polskiego w szkole specjalnej dla dzieci opóźnionych w rozwoju umysłowym. W., PZWS, ss. 118.
1.3. Zbiory tekstów własnych:
Bp.
1.4. Artykuły:
• 1957 – Niektóre warunki samodzielności myślenia. Uwagi o kształceniu samodzielności myślenia studentów na ćwiczeniach. SPed t. IV s. 271–292. • 1965 – O tak zwanych nierozwiązywalnych problemach życiowych. AUW. Prace Psychologiczne t. V s. 3–19. • 1967 – Z problemów współpracy z rodzicami. AUW. Prace Psychologiczno-Pedagogiczne t. IX s. 79–94. • 1971 – O zachowaniu się pacjenta. W: [Larkowa 1971–1974r]. T. II, s. 59–66. • 1973 – Choroba jako problem życiowy. AUW. Prace Pedagogiczne i Psychologia t. XIII s. 3–22. • 1974 – Model drugiej osoby i problemy życiowe inwalidy. W: [Larkowa 1971–1974r]. T. III, s. 49–56. • 1979 – Wybrane zagadnienia psychologii inwalidów. W: [Inwalidztwo… 1979], s. 63–79. • 1980a – Poradnictwo życiowe. AUW nr 508 s. 71–92. • 1980b – Psychologiczne mechanizmy społecznego zaangażowania. W: [Jończyk (red.) 1980], s. 53–70. • 1981 – Psychologiczne uwarunkowania człowieka jako podmiotu i przedmiotu. W: [Poznanie prawa… 1981], s. 25–42. • 1982 – Psychologiczne aspekty rozwiązywania problemów życiowych. W: [Gerstmann (red.) 1982], s. 74–84. • 1985 – Przygotowanie do życia jako jedna z funkcji domu kultury. AUW nr 876 s. 111–118. • 1988 – Podstawy porady prawnej. AUW nr 1001 s. 5–16. • 1990 – Psychologiczne warunki radzenia sobie w życiu. AUW nr 1249 s. 11–32. • 1991 – Psychologia rozwiązywania problemów życiowych. AUW. Prace Psychologiczne t. XXV s. 19–35. • 1995a – Psychologiczne zagadnienie koncepcji własnego życia. AUW. Prace Psychologiczne t. XXXVIII s. 171–181. • 1995b – Psychologiczne zagadnienia mitów w poradnictwie życiowym. AUW nr 1700 s. 71–92. • 1998 – Rozważania wokół zagadnień psychologicznego poradnictwa życiowego. AUW. Prace Psychologiczne t. XLIX s. 1–96. • 1999 – Psychologiczna problematyka mitów konkretnej osoby. AUW. Prace Kulturoznawcze t. VII s. 125–137.
2. Publicystyka:
Bp.
3. Teksty literackie:
Bp.
4. Przekłady:
Bp.
C. Bibliografia przedmiotowa:
■ Heszen-Niedojek, Irena: • 1998 – Prof. dr hab. Marian Kulczycki. Wspomnienie. AUW. Prace Psychologiczne t. XLVIII s. 9–14, 191–196. ■ Kocznowicz-Dehnel, Iwona & Straś-Romanowska, Maria: • 2015 – Profesor Marian Kulczycki. Prekursor i twórca wrocławskiej szkoły psychologii humanistycznej. Księga pamiątkowa jubileuszu 200-lecia utworzenia Państwowego Uniwersytetu we Wrocławiu. T. IV. UWr w kulturze europejskiej. Ww., WUWr, s. 417–425.
