Miejsce w SLW: uczeń Tadeusza Czeżowskiego.
Obszary badań: metodologia nauk, dydaktyka i historia logiki, teoria literatury.
BIOGRAFIA
Data i miejsce urodzenia: 11.04.1917. Wysoka k. Strzyżowa.
Data i miejsce śmierci: 19.09.2004. Toruń.
Rodzice: Henryk i Franciszka z d. Mazurek.
Matura: Gimnazjum Klasyczne w Toruniu (1935).
Studia: UP (1937–1939), UT (1947).
Magisterium: Twórczość dramatyczna Aleksandra Świętochowskiego. 8.07.1947. UT. Konrad Górski.
Doktorat: Typy dzieł upowszechniających logikę. Rozważania z pogranicza teorii nauki, logiki i dydaktyki. 15.04.1961. UT. Tadeusz Czeżowski.
Staż: Praha.
Dydaktyka: UT (1946–1951, 1957–1982).
Varia: Prowadził dział „Zapisków bibliograficznych” w Ruchu Filozoficznym (1958–1973).
IDEE, PROBLEMY, REZULTATY
Ogólna charakterystyka dorobku naukowego
Moese zajmował się przede wszystkim historią i metodologią logiki oraz heurystyką, a także ogólną metodologią nauk; podejmował też zagadnienia klasyfikacji oraz metod upowszechniania wiedzy – a w szczególności nauczania logiki.
Wybrane kwestie szczegółowe
- Metody heurystyczne. Metody heurystyczne są to metody rozwiązywania problemów praktycznych (życiowych) lub teoretycznych (naukowych).
Początkowo wierzono w możliwość stworzenia dla problemów teoretycznych skutecznej metody heurystycznej, która byłaby uniwersalna, tj. znajdowałaby zastosowanie we wszystkich dyscyplinach naukowych. Wiara ta okazała się bezzasadna – i obecnie formułuje się reguły heurystyki dla poszczególnych nauk. Mają one jednak wspólną strukturę, która obejmuje problemy heurystyczne i reguły ich rozwiązywania.
Odmianami metod heurystycznych są: (a) metoda decyzyjna (resp. preferencyjna), w której problemy formułowane są w postaci pytań rozstrzygnięcia („Czy p, czy nie-p?” albo „Czy p, czy q?”); (b) metoda „wariacyjna”, która bywa też obrazowo nazywana „metodą prób i błędów”.
Obie te metody są co prawda „kreatywne”, ale zarazem są zwodnicze. Przeciwstawia się im metody algorytmiczne, które są pewne, ale zarazem – jako metody o z góry określonym ciągu „kroków” heurystycznych – są pozbawione elementu kreatywnego. Metody algorytmiczne mają ponadto – a w każdym razie jak dotąd – stosunkowo wąskie zastosowanie.
BIBLIOGRAFIA
A. Wykazy prac:
Bp.
B. Bibliografia podmiotowa:
1. Teksty naukowe:
1.1. Książki własne:
Bp.
1.2. Książki (współ)redagowane:
Bp.
1.3. Zbiory tekstów własnych:
Bp.
1.4. Artykuły:
• 1950 – Teoretyczne zagadnienia realizmu literackiego (ar.). RF t. XVII nr 4 s. 178–182. • 1958 – Etyka uczciwości, uczynności i poświęcenia (ar.). RF t. XVIII nr 4 s. 192–195. • 1960a – Obraz wspólnoty wiejskiej w Chłopach Reymonta. STNT nr 14 z. 1–4 s. 54–60. • 1960b – Typy dzieł upowszechniających logikę. Rozważania z pogranicza nauki i dydaktyki. ZNUMK z. 4 (Filozofia I), s. 65–138. • 1962 – Klasyfikacja praktycznych zasad postępowania (ar.). RF t. XXI nr 1 s. 68–70. • 1963 – Z historii upowszechniania wiedzy. Od Starożytności do Oświecenia. KHNT r. VIII nr 2 s. 179–213. • 1964 – O sposobach oceny prac naukowych (ar.). RF t. XXII nr 2–4 s. 232–235. • 1966 – Moralność a praca naukowa według Descartesa i Bolzana (ar.). RF t. XXIV nr 3–4 s. 205–208. • 1967a – Struktura metodologii pragmatycznej Bolzana (ar.). RF t. XXVI nr 1 s. 39–42. • 1967b – Wissenschaftslehre de Bolzano et le problème de l’unité de la science. A11CIHS v. II s. 191–196. • 1969 – Nowa koncepcja logiki w L’Art de penser. Z historii metodologii kartezjanizmu. W: [Gumański 1969r], s. 247–261. • 1971 – Z historii nowożytnej logiki szkolnej (ar.). RF t. XXIX nr 2 s. 143–148. • 1972 – O heurystyce w logice i filozofii. RF t. XXX nr 2 s. 183–188. • 1973 – O heurystyce filozoficznej. Z historii ogólnej metodologii nauk. SPed t. XXVIII s. 19–27. • 1975 – Z historii nowożytnej heurystyki. Od Bacona do Bolzana. W: [Hutnikiewicz i Janiszewski (red.) 1975], s. 185–194. • 1976 – Über eine „Bildungkonzeption der Methoden”. Von Bacon and Descartes bis zu Bolzano. W: [Oberkofler i Zlabinger (red.) 1976], s. 187–198. • 1977a – O definicjach równościowych oraz o nauczaniu w tym zakresie (ar.). RF t. XXXV nr 3–4 s. 233–239. • 1977b – Osobliwości w logice Piotra Gassendiego (ar.). RF t. XXXV nr 3–4 s. 230–232. • 1977c – O przeszkodach w rozwoju nowożytnej logiki do XIX wieku (ar.). RF t. XXXV nr 3–4 s. 239–244. • 1980 – Heurystyka pierwotna i heurystyka współczesna. W: [Gumański 1980r], s. 155–170. • 1981a – O planowaniu i pojęciach z nim związanych. RF t. XXXIX nr 2–4 s. 29–32. • 1981b – Systemaufbau in Bolzanos Wissenschaftslehre und ihre Kantischen Quellen. Entwicklungsfragen der Logik in nachkantischen Zeit. W: [Schuffenhauer (red.) 1981], s. 81–92. • 1981c – Zasługi Kanta i Bolzana w odnowie logiki niemieckiej. Dwie rocznice – 1781. RF t. XXXIX nr 2–4 s. 49–55. • 1982 – Die Verdienste Immanuel Kants und Bernard Bolzanos um die Erneuerung der Deutschen Logik. W: [Gerlach i Mocek (red.) 1982], s. 205–213. • 1984 – Historia logiki w podręczniku Czeżowskiego i w nowszych jej zarysach (ar.). RF t. XLI nr 4 s. 350–355. • 1995 – Przeszkody w recepcji Wissenschaftslehre Bolzana (ar.). RF t. LII nr 1 s. 91–94.
2. Publicystyka:
Bp.
3. Teksty literackie:
Bp.
4. Przekłady:
■ Leibniz, Gottfried Wilhelm: • 1969 (z: Stanisław Cichowicz, Juliusz Domański i Henryk Krzeczkowski) – Wyznanie wiary filozofia. Rozprawa metafizyczna. Monadologia. Zasady natury i łaski – oraz inne pisma filozoficzne. W., PWN, ss. CCIV+536.
C. Bibliografia przedmiotowa:
Bp.
