Miejsce w SLW: uczeń Zygmunta Zawirskiego i Tadeusza Kotarbińskiego.

Obszary badań: logika, prakseologia.

BIOGRAFIA

Data i miejsce urodzenia: 9.07.1923. Płock.

Data i miejsce śmierci: 6.06.1992. Warszawa.

Rodzice: Piotr Julian Artur i Irena z d. Tułodziecka.

Matura: Tajne komplety w Warszawie (1942) – matura potwierdzona przez Liceum i Gimnazjum im. Bolesława Prusa w Warszawie (1945).

Studia: Podziemny UW (1942–1944), UJ (1945–1946).

Magisterium: O definiowalności pewnych terminów logiki trójwartościowej. 24.01.1946. UJ. Zygmunt Zawirski.

Doktorat: Definicje w naukach dedukcyjnych. 26.01.1967. UW. Tadeusz Kotarbiński.

Habilitacja: Z logiki nauk praktycznych. 16.01.1968. UW.

Profesura: 1.04.1991/.

Dydaktyka: UW (1949–1982), ATK (1987–1992).

Varia: Uczestnik Powstania Warszawskiego 1944. Był zatrudniony w PAN (1956–1962, 1981–1987).

IDEE, PROBLEMY, REZULTATY

Ogólna charakterystyka dorobku naukowego

Głównym przedmiot badań Stonerta była prakseologia: jej podstawowe pojęcia i twierdzenia. Zaproponował ujęcie prakseologii jako jednej z tzw. nauk similiformalnych, tj. posiadających zarówno cechy nauk formalnych (a więc aksjomatyzowalność, stosowanie metody dedukcyjnej), jak i nauk empirycznych (a więc wyposażenie w rzeczywistą interpretację).

Badał także relacje między naukami teoretycznymi i praktycznymi.

Wybrane kwestie szczegółowe

• Adekwatność ontologiczna języka nauki. Zgódźmy się, że w danej dyscyplinie naukowej mówi się o tych przedmiotach, które są denotowane przez terminy – a więc nazwy, predykaty i funktory – występujące w twierdzeniach tej dyscypliny. Przedmioty te – to przedmioty elementarne, czyli indywidua i zbiory, oraz własności i relacje. Kiedy mówi się, że przedmiotami tymi są zdarzenia lub stany rzeczy, to jest to w istocie sformułowanie „skrótowo-zastępcze”, gdyż zdarzenia i stany rzeczy są jedynie „formą realizacji” pewnych przedmiotów. Zdania, w których mowa jest o zachodzeniu pewnych zdarzeń lub stanów rzeczy, stwierdzają de facto, że zrealizowała się np. jakaś relacja.

Aby jakiś język był adekwatny z tak ujętą ontologią, wszystkie rodzaje przedmiotów powinny być w nim traktowane jednakowo – w tym sensie, „abyśmy, widząc twierdzenie, byli dysponowani do uznania, że twierdzenie to mówi o wszystkich tych bytach, których symbole występują w tym twierdzeniu” oraz „abyśmy w jednakowy sposób mogli uznać, że w danym twierdzeniu mówi się o przedmiotach elementarnych za pomocą własności i stosunków, jak również, że jest w nich mowa o własnościach albo stosunkach za pomocą właśnie indywiduów”. Chodzi więc o to, żeby twierdzenie „Adam Mickiewicz kochał Marię Wereszczakównę” można było uznać zarówno za twierdzenie mówiące o Mickiewiczu i Wereszczakównie, jak i za twierdzenie mówiące o kochaniu.

• Przedmioty abstrakcyjne. Niektóre systemy ontologiczne poza indywidualnymi przedmiotami konkretnymi obejmują także przedmioty abstrakcyjne – w rodzaju zbiorów i relacji – które (inaczej niż przedmioty indywidualne) nie są spostrzegalne zmysłowo. Istnienie przedmiotów tego rodzaju przyjmuje się po to, „aby zrozumieć i wyjaśnić sobie pewne fakty czy prawidłowości, które bez tego nie byłyby zrozumiałe”.

„Przed kimś, kto neguje istnienie przedmiotów abstrakcyjnych: zbiorów, relacji itp., stoi następująca alternatywa:

(a) zaprzeczyć temu, że pewne terminy występujące w twierdzeniach fizyki (i innych nauk) mają w ogóle jakieś denotacje;

(b) zinterpretować te twierdzenia tak, aby odnosiły się wyłącznie do przedmiotów konkretnych.”

Konsekwencją ewentualności (a) byłoby uznanie, że twierdzenia naukowe zawierające terminy abstrakcyjne byłyby „o niczym”. Aby utrzymać ewentualność (b), trzeba by dysponować metodą przekładu twierdzeń z terminami abstrakcyjnymi na twierdzenia takich terminów nie zawierające.

Ponieważ wskazana konsekwencja ewentualności (a) wygląda na absurdalną, pozostaje ewentualność (b). Niestety i wobec niej można wysunąć pewne zastrzeżenia. Chodzi o to, że pewne twierdzenia zawierające terminy odnoszące się do przedmiotów abstrakcyjnych – nie znalazły dotąd zadowalającej (tj. odczuwanej jako adekwatna) parafrazy w języku bez terminów abstrakcyjnych.

BIBLIOGRAFIA

A. Wykazy prac:

■ Pszczołowski, Tadeusz: • 1993 – Bibliografia prac Henryka Stonerta. Pr nr 118–119 s. 9–10.

B. Bibliografia podmiotowa:

1. Teksty naukowe:

1.1. Książki własne:

• 1959^k – Definicje w naukach dedukcyjnych. Ww., O, ss. 168. • 1964^k – Język i nauka. W., WP, ss. 270.

1.2. Książki (współ)redagowane:

• 1973^r (z: Wojciech Gasparski i Eugeniusz Geblewicz) – Powstawanie nowych dyscyplin naukowych. Ww., O, ss. 216.

1.3. Zbiory tekstów własnych: 

Bp.

1.4. Artykuły:

• 1957 – Aktualny stan nauki o klasyfikacji. Studium systematyczno-krytyczne. Cz. I–II. N r. XXV nr 7–9 s. 344–353, nr 11 s. 1–10. • 1959 – Analiza logiczna teorii atomistycznej w klasycznej chemii. W: [Kotarbińska et al. 1959^r], s. 270–290. • 1964 – Języki i teorie adekwatne z ontologią języka nauki. SL v. XV s. 49–73. Przekł. ang.: Languages and Theories Adequate to the Ontology of the Language of Science. W: [Pelc 1979^r], s. 318–341. • 1967a – Analiza logiczna ogólnego pojęcia organizacji. W: [Czeżowski 1967^r], s. 393–404. • 1967b – Charakterystyka twierdzeń nauk praktycznych w aspekcie metodologicznym. Pr nr 28 s. 21–53. • 1967–1968 – Analiza logiczna pojęć nauki o działaniu. Cz. I–II. Pr nr 27 s. 85–123, nr 29 s. 57–114. • 1968 – Język i ontologia. Kul (W.) r. VI nr 25 s. 5. • 1970a – Jan Zieleniewski. Organizacja i zarządzanie (rec.). Pr nr 35 s. 264–267. • 1970b – Jerzy Kurnal. Zarys teorii organizacji i kierowania (rec.). Pr nr 35 s. 255–267. • 1971a (z: Józef Konieczny) – Prakseologia formalna. Główne założenia i program badań. Pr nr 37 s. 39–52. • 1971b – Jan Dzida. Rozpiętość i zasięg kierowania w teorii i praktyce (rec.). Pr nr 37 s. 205–212. • 1971c – Semantyczne determinacje problematyki naukowej. W: [Sulowski (red.) 1971], s. 141–156. • 1971d – W sprawie definicji pojęcia kierowania. Pr nr 39–40 s. 409–416. • 1972a – Niektóre problemy epistemologiczne struktury nauk praktycznych. W: [Geblewicz, Kotarbiński, Kowalewski i Osińska 1972^r], s. 121–146. • 1972b – Wykorzystanie nauki w działaniu. Studium metodologiczno-prakseologiczne. Pr nr 42 s. 55–86. Przekł. ang.: Making Use of Science in Action. A Study in Methodology and Praxiology. W: [Gasparski i Pszczołowski (red.) 1983], s. 231–263. • 1974 – Jan Zieleniewski – człowiek i dzieło. Pr nr 50 s. 41–44. • 1975 – Eugeniusz Geblewicz jakim Go pamiętamy. Pr nr 54 s. 15–23. • 1976a – Problematyka badań prakseologicznych. Refleksje i sugestie. Pr nr 59 s. 5–30. • 1976b – Wspomnienie o Tadeuszu Wójciku. Pr nr 58 s. 7–13. • 1978 – Nauki similiformalne. Nowe ujęcie prakseologii i nauk pokrewnych. Pr nr 66 s. 5–20. • 1980 – The Origin and Postulates of Formal Praxiology. Prx v. I s. 19–32. • 1982a – Tadeusz Kotarbiński – Nauczyciel i Uczony. Pr nr 81–82 s 17–26. • 1982b – Nowe osiągnięcia w prakseologicznej teorii walki. Pr nr 83–84 s. 79–103. • 1985a – Józef Konieczny – uczony i człowiek. Pr nr 93–94. nr 1–2 s. 23–32. • 1985b – Metodologia nauk praktycznych Tadeusza Kotarbińskiego (okres do 1939 roku). Pr nr 93–94 s. 51–65. • 1985c – Poglądy metodologiczne Konstantego Krzeczkowskiego. Pr nr 95–96 s. 73–95. • 1986a – Twierdzenia nauk praktycznych w metodologii Adama Podgóreckiego. Pr nr 99–100 s. 91–113. • 1986b – Twierdzenia nauk praktycznych w ujęciu Tadeusza Kotarbińskiego (okres po 1939 roku). Pr nr 97–98 s. 65–81. • 1987–1988 – Uzasadnienie twierdzeń nauk praktycznych według Tadeusza Kotarbińskiego. Pr nr 101 s. 345–354.

2. Publicystyka: 

Bp.

3. Teksty literackie: 

Bp.

4. Przekłady: 

Bp.

C. Bibliografia przedmiotowa:

■ Brożek, Anna: • 2006 – Henryk Stonert. PSB t. XLIV z. 1 s. 106–108. ■ Czech, Alojzy: 2003 – Henryk Stonert (1923–1992): logik i prakseolog. OK r. XXIX nr 2 s. 125–137. ■ Lubański, Mieczysław: • 1993 – Wspomnienie o profesorze Henryku Stonercie. SPC r. XXIX nr 1 s. 141–143. ■ Pszczołowski, Tadeusz: • 1993 – Prakseologia Henryka Stonerta. Pr nr 118–119 s. 15–23.