Miejsce w SLW: uczeń Zygmunta Zawirskiego i Kazimierza Ajdukiewicza.

Obszary badań: logika.

Koncepcje: logika diachroniczna, logika niefregowska.

Najważniejsze wyniki: liczne rezultaty metalogiczne.

BIOGRAFIA

Data i miejsce urodzenia: 9.11.1919. Podobora k. Cieszyna (Czechy).

Data i miejsce śmierci: 3.06.1979. Warszawa.

Rodzice: Jerzy i Emilia z d. Gulda.

Matura: Gimnazjum Klasyczne im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu (1937).

Studia: UP (1937–1939), podziemny UJ (1942–1944).

Magisterium: Dorobek logiki polskiej. 15.05.1945. UJ. Zygmunt Zawirski.

Doktorat I (z logiki): O systemach normalnych i pewnych zagadnieniach logiki formalnej. 6.12.1948. UP. Kazimierz Ajdukiewicz.

Staż: USA (1958).

Habilitacja: Canonic Axiomatic Systems. 19.11.1951. UP.

Doktorat II (z filozofii): Logika formalna a niektóre zagadnienia teorii poznania. Diachroniczna teoria poznania. 27.06.1957. UW.

Profesura: 25.06.1959/.

Dydaktyka: UP (1946–1952), UW (1952–1965), Stevens Institute of Technology w Hoboken (NJ) (1967–1969, 1970–1973), Wyższa Szkoła Rolniczo-Pedagogiczna w Siedlcach (1974–1978).

Varia: Praca doktorska z logiki została ogłoszona w dwóch artykułach: „O analitycznych aksjomatach i logicznych regułach wnioskowania” i „Z teorii definicji”. Zatrudniony był w PAN (1954–1955, 1965–1970, 1974–1975).

IDEE, PROBLEMY, REZULTATY

Ogólna charakterystyka dorobku naukowego

Suszko zajmował się logiką „teoretyczną” – w szczególności tzw. logikami abstrakcyjnymi – oraz zastosowaniami logiki w filozofii.

Do jego najważniejszych rezultatów w tej pierwszej dziedzinie należą m.in.:

(a) ujęcie systemów logicznych jako par złożonych z pewnej algebry i operatora domknięcia;

(b) pokazanie, jak – przy użyciu specjalnych reguł wnioskowania – można przekształcić system aksjomatyczny logiki w system założeniowy;

(c) wskazanie reguł wnioskowania, które trzeba wprowadzić do systemu dedukcyjnego, aby mógł on zawierać definicje przez postulaty;

(d) zanalizowanie pojęcia wartości logicznej w rachunku zdań;

(e) wprowadzenie do metodologii rachunków zdaniowych pojęć strukturalnej operacji konsekwencji i matrycy silnie adekwatnej (względem danego rachunku).

Zainteresowanie logiką stosowaną brało się u Suszki z przekonania, że formalizmy logiczne muszą być oparte na konstrukcjach pojęciowych ujmujących wyniki bezpośredniego poznawania świata. Teorię mnogości identyfikował z „formalną ontologią”. Do teorii mnogości wprowadził pojęcie zbiorów konstruowalnych i systemów kanonicznych (tj. takich, w których wszystkie zbiory są konstruowalne) i dokonał eksplikacji paradoksu Skolema (dotyczącej teorii mnogości takiej, że ma ona model przeliczalny, ale można na jej gruncie udowodnić istnienie zbiorów nieprzeliczalnych).

Wybrane kwestie szczegółowe

• Logika diachroniczna. Logika diachroniczna ma służyć do opisu „rozwoju poznania”.

Sytuacja poznawcza, opisywana przez logikę diachroniczną, obejmuje trzy zasadnicze elementy: podmiot poznania (scil. człowiek poznający), język (sformalizowany), którym posługuje się ów podmiot, i przedmiot poznania.

W języku podmiotu (utożsamionym z językiem rachunku predykatów pierwszego rzędu) są określane:

(a) operacja konsekwencji, która reprezentuje logiczne reguły myślenia podmiotu;

(b) (analityczna) aksjomatyka, która reprezentuje zbiór pozalogicznych reguł myślenia;

(c) zdania uznawane przez podmiot, które reprezentują jego możliwe sądy.

Predykaty tego języka reprezentują pojęcia podmiotu.

Przedmiot poznania (scil. fragment świata dostępny poznawczo podmiotowi) rozpatrywany jest w kategoriach semantyki jako model zamierzony owego języka.

Niedefiniowalność prawdy w języku przedmiotowym dla takiego modelu można uważać za argument na rzecz tego, że ów model (czyli w tym wypadku świat rzeczywisty) jest transcendentny względem podmiotu – a więc przeciwko idealizmowi.

Model, stanowiący „obraz świata”, jest zrelatywizowany do określonej epoki historycznej. W miarę „rozwoju poznania” model ten zmienia się, przy czym zmiany mogą mieć charakter ewolucyjny lub rewolucyjny. W pierwszym wypadku sam model się nie zmienia; zmianie ulega natomiast aksjomatyka (a zatem mogą się zmieniać niektóre tezy z nich wypływające). W drugim wypadku model się zmienia – a w szczególności zmienia się jego uniwersum, własności elementów tego uniwersum lub relacje, które między nimi zachodzą.

• Logika niefregowska. Na gruncie logiki „fregowskiej” jedyną funkcją semantyczną zdań (w sensie logicznym) jest posiadanie wartości logicznej (czyli bycie-prawdziwymi lub bycie-fałszywymi); jak głosi obrazowo tzw. aksjomat Fregego – na jej gruncie zdania są nazwami wartości logicznych (prawdy i fałszu).

W tle logiki fregowskiej jest ujęcie świata jako zbioru przedmiotów mających pewne własności i pozostających do siebie w pewnych relacjach. Jest to obraz niepełny: należy uzupełnić go o sytuacje (z których pewne – jako zachodzące „naprawdę” – są faktami). Na gruncie logiki „niefregowskiej” zdania – poza tym, że są prawdziwe lub fałszywe – spełniają właśnie semantyczną funkcję przedstawiania pewnych sytuacji.

Wśród funktorów zdaniowych logiki niefregowskiej jest funktor identyczności. Dwa zdania są mianowicie identyczne, gdy przedstawiają tę samą sytuację. Jeśli dwa zdania są – w tym sensie – identyczne, to są także równoważne (czyli mają tę samą wartość logiczną), ale nie na odwrót: równoważność zdań nie implikuje ich identyczności. Można więc powiedzieć, że zdaniowy funktor identyczności jest pierwotniejszy od funktora równoważności.

Logika niefregowska jest dwuwartościowa, ekstensjonalna i „słaba” ontologicznie (zakłada mianowicie o uniwersum przedmiotów tylko tyle, że jest niepuste, a o uniwersum sytuacji – że jest co najmniej dwuelementowe). W związku z tym klasyczny rachunek zdań, logiki skończenie wielowartościowe i (niektóre) rachunki modalne można traktować jako szczególne przypadki logiki niefregowskiej.

BIBLIOGRAFIA

A. Wykazy prac:

■ Omyła, Mieczysław & Zygmunt, Jan: • 1984 – Roman Suszko (1919–1979): A Bibliography of the Published Work with an Outline of His Logical Investigation. SL v. XLII nr 4 s. 421–441.

B. Bibliografia podmiotowa:

1. Teksty naukowe:

1.1. Książki własne:

• 1957^k – Zarys elementarnej składni logicznej. W sprawie antynomii kłamcy i semantyki języka naturalnego. W., PWN, ss. 56. Drugi tekst także w: [Pelc 1971^r], s. 291–298. • 1965^k – Wykłady z logiki formalnej. Cz. I. Wstęp do zagadnień logiki. Elementy teorii mnogości. W., PWN, ss. 152. • 2000^k – Odrzucenie aksjomatu Fregego i reifikacja sytuacji. Lb., WUMCS, ss. 92.

1.2. Książki (współ)redagowane: 

Bp.

1.3. Zbiory tekstów własnych:

• 1998^z – Wybór pism. W., PTS, ss. 252.

1.4. Artykuły:

• 1947 – O zdaniach tautologicznych. SPTPN t. XIV s. 159–169. • 1948 – W sprawie logiki bez aksjomatów. KF t. XVII z. 3 s. 199–205. • 1949a – Logika matematyczna i teoria podstaw matematyki w ZSRR. MW r. IV nr 12 s. 390–396. • 1949b – O analitycznych aksjomatach i logicznych regułach wnioskowania. [S]PTPN. Prace Komisji Filozoficznej t. VII z. 5 s. 373–402. • 1949c – Z teorii definicji. [S]PTPN. Prace Komisji Filozoficznej t. VII z. 5 s. 403–431. • 1949–1950 – Canonic Axiomatic Systems. SP v. IV s. 301–330. • 1952 – Aksjomat, analityczność i aprioryzm. MF r. II nr 4 s. 129–161. • 1955a – Czy logika znów pod znakiem zapytania? MF r. V nr 1 s. 229–234. • 1955b (z: Jerzy Łoś) – On the Infinite Sums of Models. BAPS v. III nr 4 s. 201–202. • 1955–1960 (z: Jerzy Łoś i Józef Słomiński) – On the Extending of Models. II (z: Jerzy Łoś), IV (z: Jerzy Łoś), V (z: Jerzy Łoś i Józef Słomiński). FM v. XLII nr 2 s. 343–347, v. XLIV nr 1 s. 52–60, v. XLVIII nr 2 s. 113–121. • 1957a – Formalna teoria wartości logicznych. SL v. VI s. 145–237. • 1957b – Logika formalna a niektóre zagadnienia teorii poznania. Diachroniczna logika formalna. MF r. VII nr 2 s. 27–56, nr 3 s. 34–67. Toż w: [Pawłowski 1966^r], ss. 505–576. • 1958 (z: Jerzy Łoś) – Remarks on Sentential Logic. IM v. XX nr 2 s. 177–183. Przekł. pol.: Uwagi o logikach zdaniowych. W: [Chlebowski et al. (red.) 2022], s. 267276. • 1958–1960 – Syntactic Structure and Semantical Reference. I–II. SL v. VIII s. 213–244, v. IX s. 63–91. • 1961 – Concerning the Method of Logica Schemes, the Notion of Logical Calculus and the Role of Consequence Relation. SL v. XI s. 185–216. • 1962 – A Note Concerning the Binary Quantifiers. Th v. XXVIII nr 3 s. 269–276. • 1964 – O kategoriach syntaktycznych i denotacjach wyrażeń w językach sformalizowanych. W: [Rozprawy… 1964], s. 193–204. • 1965a – An Abstract Scheme of Development of Knowledge. A10CIHS s. 52–55. • 1965b – Formal Logic and the Development of Knowledge. W: [Lakatos i Musgrave (red.) 1968], s. 210–222. • 1965c – A Note Concerning the Rules of Inference for Quantifiers. AMLG v. VII s. 124–127. • 1966a – Logika formalna a rozwój poznania. SF r. X nr 1 s. 51–61. • 1966b – Non-Creativity and Translatability in Terms of Intensions. LA v. IX nr 3–4 s. 360–363. • 1966c (z: Zdzisław Kraszewski) – O klasach normalnych i nienormalnych na terenie języka potocznego. Z badań nad pojęciem klasy. I. SL v. XIX s. 127–146. W: [Pelc 1971^r], s. 300–318. Przekł. ang.: Normal and Non-Normal Classes in Current Language. Studies in the Concept of Class. I. W: [Pelc 1979^r], s. 255–272. • 1967a – An Essay in the Formal Theory of Extension and Intension. SL v. XX w. 7–36. • 1967b (z: Henryk Lewandowski) – A Note Concerning the Theory of Descriptions. SL v. XXII s. 51–56. • 1967c – Probabilistyczna i logiczna niezależność zdań. W: [Czeżowski 1967^r], s. 265–267. • 1967d – A Proposal Concerning the Formulation of the Infinitistic Axiom in the Theory of Logical Probability. CM v. XVII nr 2 s. 347–349. • 1967e – Wyprawa przeciw skolemitom. Michael David Resnick. On Skolem’s Paradox (rec.). SF r. XI nr 2 s. 264–266. • 1968a (z: Zdzisław Kraszewski) – Klasy normalne i nienormalne a teoriomnogościowe i mereologiczne pojęcie klasy. Z badań nad pojęciem klasy. II. SL v. XXII s. 85–97. Toż w: [Pelc 1971^r], s. 319–330. Przekł. ang.: Normal and Non-Normal Classes versus the Set-Theoretical and the Mereological Concept of Class. Studies in the Concept of Class. II. W: [Pelc 1979^r], s. 273–283. • 1968b – Non-Fregean Logic and Theories [Based on It]. AUBAL v. XI s. 105–125. Przekł. ros.: Не-фрегевская логика и теории основанные на ней. W: [Таванец (red.) 1970], s. 349–383. • 1968c – Ontologia w Traktacie L. Wittgensteina. SF r. XII nr 1 s. 97–121. Przekł. ang.: Ontology in the Tractatus of L. Wittgenstein. NDJFL v. IX (1968) nr 1 s. 7–33. • 1969a – Consistency of Some Non-Fregean Theory. NAMS v. XVI nr 3 s. 506–507. • 1969b – Wywody, dowody, rzędy twierdzeń. W: [Gumański 1969^r], s. 343–348. • 1970a (z: Stephen L. Bloom i Donald J. Brown) – A Note on Abstract Logics. BAPS v. XVIII nr 3 s. 109–110. • 1970b (z: Stephen L. Bloom i Donald J. Brown) – Some Theorems on Abstract Logics. АлС t. IX s. 274–280. • 1971a – Identity Connective and Modality. SL v. XXVII s. 739. • 1971b – Quasi-Completeness in Non-Fregean Logic. SL v. XXIX s. 7–16. • 1971c – Reifikacja sytuacji. SF r. XV nr 2 s. 65–82. Przekł. ang.: The Reification of Situations. W: [Woleński 1994^r], s. 247–270. • 1971d (z: Stephen L. Boom) – Semantics for the Sentential Calculus with Identity. SL XXVIII s. 77–82. • 1971e – Sentential Calculus with Identity (SCI) and G-Theories. Journal of Symbolic Logic v. XXXVI nr 4 s. 709–710. • 1971f – Sentential Variables versus Sentential Constants. ZNUJ. Prace z Logiki z. 6 s. 85–88. • 1971g (z: Wiesława Żandarowska) – Systemy S4 i S5 Lewisa a spójnik identyczności. SL XXIX s. 169–181. • 1972a – A Note on Adequate Models for Non-Fregean Sentential Calculi. BSJ v. I nr 4 s. 42–45. • 1972b – A Note on Modal Systems and SCI. BSJ v. I nr 4 s. 38–41. • 1972c (z: Mieczysław Omyła) – Definitions in Theories of Kind W. BSL (Ww.) v. I nr 3 s. 14–19. • 1972d (z: Mieczysław Omyła) – Descriptions in Theories of Kind W. BSL (Ww.) v. I nr 3 s. 8–13. • 1972e – Equational Logic and Theories in Sentential Language. BSJ v. I nr 2 s. 2–29. • 1972f (z: Stephen L. Bloom) – Investigations into Sentential Calculus with Identity. NDJFL v. XIII nr 3 s. 289–308. • 1972g – SCI and Modal Systems. JSL v. XXXVII nr 2 s. 436–437. • 1973a (z: Donald J. Brown) – Abstract Logics. DM nr 102 s. 5–41. • 1973b – Adequate Models for the Non-Fregean Sentential Calculus (SCI). W: [Bogdan i Niiniluoto (red.) 1973], s. 40–54. • 1974a – A Note on Intuitionistic Sentential Calculus (ISC). BSJ v. III nr 1 s. 20–21. • 1974b (z: Robert W. Quackenbush) – Dual Spaces for Topological Boolean Algebras. BSJ v. III nr 1 s. 16–18. • 1974c (z: Aileen Michaels) – EN-Logic. BSJ v. III nr 1 s. 13. • 1974d – Equational Logic and Theories in Sentential Languages. CM v. XXIX f. 1 s. 19–23. • 1974e – Some Notions and Theorems of McKinsey and Tarski, and SCI. BSJ v. III nr 2 s. 35. • 1975a – Abolition of the Fregean Axiom. LNM v. 453 s. 169–239. • 1975b – A Note on the Least Boolean Theory in SCI BSJ v. IV nr 4 s. 136–137. • 1975c – Remarks on Łukasiewicz Three-Valued Logic. BSJ v. IV nr 3 s. 87–90. • 1975d (z: Stephen L. Bloom) – Ultraproducts of SCI-Models. BSL (Ww.) v. IV nr 1 s. 9–14. • 1976 (z: Aileen Michaels) – Sentential Calculus of Identity and Negation. RML nr 7 s. 87–196. • 1977a (z: Wojciech Dzik) – On Distributivity of Closure Systems. BSL (Ww.) v. VI nr 2 s. 64–66. • 1977b – On Filters and Closure Systems. BSL (Ww.) v. VI nr 2 s. 151–155. • 1977c – The Fregean Axiom and Polish Mathematical Logic in the 1920s. SL v. XXXVI nr 4 s. 377–380. • 1979 (z: Tamara Weinfeld) – Filters and Natural Extensions of Closure Systems. BSJ v. VIII nr 3 s. 130–132. • 2022a – Bertrand Russell: ojciec logicznego pozytywizmu. W 90-lecie urodzin. W: [Chlebowski et al. (red.) 2022], s. 249–261. • 2022b – Odrzucenie aksjomatu Fregego. W: [Chlebowski et al. (red.) 2002], s. 377–381. • 2022c – O kongruencjach w rachunkach zdań, spójniku porządku i konsekwencjach inwariantnych. W: [Chlebowski et al. (red.) 2022], s. 383–405. • 2022d – Pamięci Kazimierza Ajdukiewicza. W: [Chlebowski et al. (red.) 2022], s. 245–247. • 2002e (z: Jerzy Łoś) – Uwagi o logikach zdaniowych. W: [Chlebowski et al. (red.) 2022], s. 267–276. • 2006 – Filozofia jako nauka o nauce. FN r. XIV nr 1 s. 175–183.

2. Publicystyka: 

Bp.

3. Teksty literackie: 

Bp.

4. Przekłady: 

Bp.

C. Bibliografia przedmiotowa:

■ Omyła, Mieczysław: • 1986 – O życiu i twórczości Romana Suszki. SS t. XIV-XV, s. 13–22. • 2001 – Roman Suszko. W: [Mackiewicz (red.) 2001–2005]. T. II, s. 273–287. • 2017 – Logika diachroniczna a logika niefregowska. EF v. LXIV s. 39–52. ■ Pogonowski, Jerzy: • 2006 – „Okres poznański” w twórczości Romana Suszki. W: [Pelc 2006^r], s. 205–229. ■ Chlebowski, Szymon & Leszczyńska-Jasion, Dorota & Tomczyk, Agata & Zakosztowicz, Aleksander (red.): • 2022 – Język, struktura, ontologia. Pamięci Romana Suszki. WNSHUAM. ■ Lakatos, Imre & Musgrave, Alan (red.): • 1965 – Problems in the Philosophy of Science. A., NHPC.