Miejsce w SLW: uczennica Tadeusza Kotarbińskiego.

Obszary badań: ontologia.

BIOGRAFIA

Data i miejsce urodzenia: 9.09.1930. Kraków.

Data i miejsce śmierci: 20.10.2009. Zakopane.

Rodzice: Kazimierz Ernest Żarnecki i Aniela z d. Chołoniewska.

Matura: Liceum Humanistyczne w Krakowie (1950).

Studia: UJ – socjologia (1950–1953), UW – filozofia (1953–1955).

Magisterium: Tak zwane podstawowe prawa logiki. 29.06.1955. UW. Tadeusz Kotarbiński.

Doktorat: Modalne rachunki zdaniowe i ich zastosowania w formalizacji funktorów nieekstensjonalnych związanych z pojęciem działania. 29.01.1965. UJ. Kazimierz Pasenkiewicz.

Habilitacja: Funktory modalne i ich definiowalność w systemach rachunku zdań. 13.06.1973. WSP w Opolu.

Profesura: 29.04.1996.

Dydaktyka: UJ (1955–2001), Wyższa Szkoła Bankowa w Poznaniu (2001–?).

Varia: Początkowo – po zamążpójściu – używała nazwisk: Biała, Biały.

IDEE, PROBLEMY, REZULTATY

Ogólna charakterystyka dorobku naukowego

Żarnecka-Biały zajmowała się logiką formalną, logiką pragmatyczną i historią logiki. Uważała, że tzw. mała logika, którą propagowała, nie tylko dostarcza narzędzi do identyfikowania i korygowania błędnego myślenia i mówienia, lecz także – uławiając „demaskowanie poczynań nagannych” – sprzyja promowaniu poczynań nienagannych. Była przekonana, że znajomość logiki sprzyja akceptacji ideału godziwego życia.

Spośród zagadnień szczegółowych – analizowała problem ikoniczności języka, sprawności logicznej oraz związku logiki i prakseologii.

Wybrane kwestie szczegółowe

• Ikoniczność języka. Znak jest ikoniczny, gdy jest podobny – przede wszystkim pod względem struktury – do związanego z nim przedmiotu; inaczej mówiąc – gdy ten przedmiot odwzorowuje.

Cechę ikoniczności mają nie tylko pojedyncze znaki; cechę tę może mieć także ich układ, a w szczególności język. W wypadku języka przedmiotem, z którym jest on związany, staje się pewien większy lub mniejszy fragment rzeczywistości.

Jeśli język naturalny – ikoniczny względem rzeczywistości – jest odwzorowywany przez język logiki, to wolno ten ostatni również nazwać „ikonicznym”. Ikoniczny jest przy tym zarówno język logiki klasycznej (np. język klasycznego rachunku zdań), jak i język logik nieklasycznych – chociaż różnią się one stopniem i aspektem ikoniczności, są mniej lub bardziej podobne do odwzorowywanego języka naturalnego i odwzorowują różne jego fragmenty pod różnymi względami.

• Sprawność logiczna. Ktoś jest sprawny logicznie, gdy umie przekształcić jeden zestaw informacji w inny – równoważny mu zestaw informacji (a więc przekształcić jeden w drugi salva veritate). Sprawność logiczna pozwala użytkownikom języka unikać błędów logicznych i stanowi gwarancję „ładu informacyjnego”.
• Logika i prakseologia. Prakseologia to teoria działania – skutecznego i ekonomicznego. Jeśli zgodzimy się, że operacje logiczne są pewną formą działania, a osobom przeprowadzającym te operacje zależy na ich skuteczności i ekonomiczności, to wolno nam powiedzieć, że prakseologia „dotyczy” m.in. logiki: że logika może i powinna opierać się na regułach prakseologicznych.

Widzimy tu jednak również odwrotną zależność. Po pierwsze, logika – w swojej metalogicznej części – dostarcza aparatury pojęciowej do opisu m.in. teorii prakseologicznych, rzecz jasna pod warunkiem, że przyjmą one postać systemu formalnego. Po drugie, niektóre modalne systemy logiczne zapewniają prakseologii teorie istotnych dla niej pojęć.

BIBLIOGRAFIA

A. Wykazy prac: 

Bp.

B. Bibliografia podmiotowa:

1. Teksty naukowe:

1.1. Książki własne:

• 1992^k – Mała logika. Podstawy logicznej analizy tekstów, wnioskowania i argumentacji. K., WUJ, ss. 70. 1993², ss. 100. 1994^3(dodr.). 2006⁴. • 1995a^k – Historia logiki dawniejszej. Teksty i komentarze. K., WUJ, ss. 286. • 1995b^k – Noises in the History of Logic. K., WUE, ss. 106. • 2003^k (z: Wojciech Suchoń i Marian Wesoły) – Three Studies in Aristotelian Semantics. K., WUJ, ss. 208.

1.2. Książki (współ)redagowane:

• 1980^r – Logika i jej nauczanie w dziejach Uniwersytetu Jagiellońskiego. K., WUJ, ss. 140. • 1990^r – Logic Counts. D., KAP, ss. 244. • 1997^r – Między prawdą i normą a błędem. K., WUJ, ss. 268. • 1998^r (z: Krzysztof Gurba) – Philosophy & Error. K, WUJ, ss. 204. • 2002^r (z: Irena Trzcieniecka-Schneider) – Komunikaty i argumenty. K., WUJ, ss. 150. • 2005^r (z: Irena Trzcieniecka-Schneider) – Informacja, perswazja, logika. K., WUJ, ss. 228.

1.3. Zbiory tekstów własnych:

Bp.

1.4. Artykuły:

• 1964 – O pewnym niestandardowym pojęciu konsekwencji. ZNUJ. Prace z Logiki z. 1 s. 103–132. • 1966 – Funkcje intensjonalne. ZNUJ. Prace z Logiki z. 2 s. 47–54. • 1968 – A Note on Deduction Theorem for Gödel’s Propositional Calculus G4. SL v. XXIII s. 35–41. • 1969 – Niedefiniowalność funktorów konieczności i możliwości w niektórych uboższych rachunkach czysto implikacyjnych. ZNUJ. Prace z Logiki z. 4 s. 47–52. • 1972 – The Deduction Theorems for Propositional Calculi when Implication and Falsum is Present. BSL v. I nr 2 s. 25–27. • 1973a – Funktory modalne i ich definiowalność w systemach rachunku zdań. RML nr 1 s. 69–98. • 1973b – Wajsberg’s Algorithm for the Classical Propositional Calculus. BSL (Ł.) v. II nr 2 s. 97–100. • 1978 – Dociekania Jana Łukasiewicza nad logiką stoików (ar.). RF t. XXVI nr 1 s. 48–51. • 1979 – Stoic Logic as Investigated by Jan Łukasiewicz. RP nr 3 s. 27–40. • 1980 – Edward Stamm o początkach symboliki logicznej w Polsce. Z XVII-wiecznych rękopisów S. Pudłowskiego. W: [Żarnecka-Biały 1980^r], s. 83–91. • 1985 – W związku z pismami Kotarbińskiego z zakresu historii logiki (ar.). RF t. XLII nr 1–2 s. 64–69. • 1989 – Motivation for Classical Logic. VJJGW nr 61 s. 155–161. • 1990 – Premonition of Mathematical Logic in Aristotle’s Prior Analytics. W: [Żarnecka-Biały 1990^r], s. 97–106. • 1993a – Aristotle’s Proofs by Ecthesis. BSL (Ł.) v. XXII nr 1 s. 40–44. • 1993b – Jak odróżniać błędy logiczne od błędów innego rodzaju? Pr nr 120–121 s. 177–187. • 1994 – Historia logiki wobec nauk o poznaniu i komunikacji (ar). RF t. LI nr 3–4 s. 361–365. • 1995 – Jan Salamucha – historyk logiki. W: [Wolak (red.) 1995], s. 33–46. • 1997a – Filozoficzny kontekst treningu logicznego. W: [Żarnecka-Biały 1997^r], s. 219–230. • 1997b – O potrzebie relewancji. Średniowieczny atak na Dunsa Szkota. W: [Żarnecka-Biały 1997^r], s. 94–100. • 1997c – The Mystery of an Alleged Mistake of Cicero’s. AUW. Logika nr 17 s. 143–153. • 1998a – Counteracting Errors with Logic. W: [Gurba i Żarnecka-Biały 1998^r], s. 29–33. • 1998b – The Cognitive Perspective in Aristotle’s Logic. W: [Gurba i Żarnecka-Biały 1998^r], s. 59–63. • 1999a – Kosmiczne śnieżynki czyli udział logiki formalnej i nieformalnej w dyskursie naukowym. W: [Gajda (red.) 1999], s. 25–40. • 1999b – Logika negocjacji. Pr nr 139 s. 17–27. • 2001a – O sztuce racjonalnego działania, czyli zaproszenie do prakseologii. ZNWSB z. 2 s. 65–81. • 2001b – The Interplay between Formal and Material Truth. AUW. Logika nr 21 s. 115–122. • 2001c – Uwagi o pojęciu adekwatności. Pr nr 141 s. 149–157. • 2002 – Prakseologia i logika w edukacji bankowej. ZNWSBP z. 3 s. 143–174. • 2005 – O wyższości języka naturalnego nad językami sztucznymi. ZNWSBP z. 6 s. 269–279. • 2006 – Aksjologiczne podstawy prakseologii Tadeusza Kotarbińskiego. W: [Pelc 2006^r], s. 63–75. • 2010 – Autoreferat naukowy. W: [Kowalski D., Suchoń i Trzcieniecka-Schneider (red.) 2010], s. 279–282.

2. Publicystyka:

Bp.

3. Teksty literackie:

Bp.

4. Przekłady:

Bp.

C. Bibliografia przedmiotowa:

■ Czarnecka-Rej, Bożena: • 2011 – Pogranicze logiki i prakseologii w pracach Ewy Żarneckiej-Biały. Pr nr 151 s. 223–235. ■ Trzcieniecka-Schneider, Irena: • 2010 – Wspomnienie o Ewie Żarneckiej-Biały. RF t. LXVII nr 1 s. 115–117.