Miejsce w SLW: uczennica Stefana Baleya, Stefana Szumana i Tadeusza Tomaszewskiego.
Obszary badań: psychologia eksperymentalna, psychologia rozwojowa, psychologia metodologii.
BIOGRAFIA
Data i miejsce urodzenia: 29.07.1925. Warszawa.
Data i miejsce śmierci: 4.06.2014. Warszawa.
Rodzice: Aleksander i Stefania Maria z d. Szopa.
Matura: Liceum Spółdzielcze w Warszawie (1943).
Studia: UŁ (1945–1948).
Magisterium: Zagadnienie uzupełniania kształtów niepewnych przy zasadzie uzupełniania w centrum. 14.06.1950. UW. Stefan Baley.
Doktorat: Kształtowanie się sygnalizacyjnej funkcji cech wyglądu przedmiotów we wczesnej ontogenezie. Barwa i kształt jako znak miejsca. 3.10.1958 (zatwierdzony przez CKK 29.05.1959). UW. Promotor: Stefan Szuman lub Tadeusz Tomaszewski (obaj recenzenci).
Staż: USA (1959–1960).
Dydaktyka: UW (1950–1974), WSP w Warszawie (1955–1957).
Varia: Uczestniczka Powstania Warszawskiego 1944, odznaczona KOWVM. Była zatrudniona w PAN (1956–1962).
IDEE, PROBLEMY, REZULTATY
Ogólna charakterystyka dorobku naukowego
Babska prowadziła badania nad rozwojem zdolności poznawczych i zmianami w sposobach percepcji u dzieci oraz związkiem między mową a myśleniem abstrakcyjnym. Zajmowała się również krytyką metod stosowanych w psychologii, piętnując m.in. mętność pojęciową w opisie i interpretacji wyników badań.
Wybrane kwestie szczegółowe
· Mankamenty badań nad poznaniem u dzieci
Dotychczasowe badania nad rozwojem zdolności percepcyjnych dzieci – w szczególności w zakresie percepcji wizualnej – obarczone były wadami z powodu nieustabilizowanej terminologii. Opisując wyniki tych badań, psychologowie używają języka, w którym np. te same terminy odnoszą się bądź do zachowania dziecka, bądź do jego procesów fizjologicznych, bądź do przeżyć wewnętrznych. Wieloznacznością grzeszą takie terminy jak „wrażliwość (na bodźce)”, „doznawanie wrażeń”, „rozpoznawanie”, „wyobrażenie (wzrokowe)”. W badaniach korzysta się też często z niejednorodnych kryteriów występowania jednych i drugich, a w eksperymentach – z przedmiotów o różnej „wadze” praktycznej. Poza tym przy interpretacji zachowania dziecka stosuje się – niesłusznie – introspekcyjną koncepcję psychologii, tj. traktowanie jako przyczyn tego zachowania przeżyć wewnętrznych (świadomościowych).
· Początkowe fazy rozwoju wizualnych zdolności poznawczych
Przejście psychiki resp. inteligencji dziecka z poziomu zwierzęcego na poziom specyficznie ludzki dokonuje się w ciągu pierwszych trzech lat życia. Pod koniec tego okresu pojawiają się pierwsze formy celowej i świadomej działalności dziecka.
Zmiany rozwojowe w zakresie poznania barw i kształtów przez dzieci we wczesnej ontogenezie (tj. właśnie w pierwszych trzech latach życia) można określić jako „doskonalenie się procesów analizy i syntezy (w ramach bodźców wzrokowych)” oraz „syntezy bodźców z reakcjami”. Za takim ujęciem przemawiają: (a) „aktywność wywoływana i ukierunkowywana przez barwy i kształty, zmiany w zakresie barw i kształtów zdolnych wywołać aktywność dziecka oraz zmiany w warunkach wpływających na wywołanie lub ukierunkowanie aktywności dziecka przez barwę lub kształt”; (b) „związek między doskonaleniem się poznania barw i kształtów a działaniem dziecka i rozwojem jego mowy”.
Badania empiryczne przemawiają na rzecz hipotezy, że „wytwarzanie się związków między słowem a innymi bodźcami i reakcjami prowadzi do wyrażenia się w działalności dziecka syntezy – wyodrębnienia w świecie zewnętrznym pewnych stosunków niedziałających na człowieka bezpośrednio – abstrakcyjnych cech przedmiotów”.
· Preferencje pozycyjne
Badania preferencji wyboru przez dziecko jednego spośród podobnych przedmiotów ułożonych liniowo (czyli tzw. preferencji pozycyjnych) pokazują, że na te preferencje wpływają takie np. czynniki, jak postępująca nauka czytania, pisania i liczenia (wybierany jest stopniowo coraz częściej przedmiot znajdujący się w lewej części linii ułożenia) albo maksymalizacja dokładności spostrzegania (gdy określony jest cel zadania, do którego ma być przez dziecko wykorzystany wybrany przedmiot – przedmiot znajdujący się „w środku” linii może być precyzyjnie zidentyfikowany).
BIBLIOGRAFIA
A. Wykazy prac:
Bp.
B. Bibliografia podmiotowa:
1. Teksty naukowe:
1.1. Książki własne:
· 1961k – Kształtowanie się sygnalizacyjnej funkcji barwy i kształtu przedmiotów we wczesnym dzieciństwie. Warszawa: Dział Wydawnictw UW, ss. 222.
1.2. Książki (współ)redagowane:
· 1986r (z: Adam Biela i Tadeusz Witkowski) – Wykłady z psychologii w KUL w roku akademickim 1984/85. Lb., RWKUL, ss. 372.
1.3. Zbiory tekstów własnych:
Bp.
1.4. Artykuły:
· 1957 – Rozwój struktury i funkcji układu nerwowego człowieka. W: [Żebrowska 1957r], s. 40–46. · 1958 – Kształtowanie się odzwierciedlenia cech wyglądu przedmiotów we wczesnej ontogenezie. W: [Nowiński (red.) 1958], s. 27–99. Toż w: MNP ser. II t. II (1967) s. 449–482. · 1959 – Kształtowanie się w ontogenezie reakcji szukania ukierunkowanej wyglądem ekranu. PW t. II nr 1 s. 20–28. · 1961 – Z badań psychologii ekologicznej w Stanach Zjednoczonych. PW t. IV nr 4 s. 399–408. · 1963a – Etapy poznania rozwoju stosunku identyczności w latach przedszkolnych. PW t. VI nr 5 s. 472–481. · 1963b – Perseweracja pozycji przedmiotu jako podstawa jego wyboru w zależności od wieku dzieci. SPse t. V s. 158–183. · 1963c – Uprzywilejowywanie pozycji przedmiotu jako podstawa jego wyboru u dzieci przedszkolnych. SPse t. V s. 132–157. · 1965a – Metody badawcze stosowane w psychologii rozwojowej. W: [Żebrowska 1965r], s. 95–129. · 1965b – Rozkład wyborów u dzieci w wieku 3–7 lat w sytuacji powodzenia, niepowodzenia i obojętnej. SPse t. VI s. 145–167. · 1965c – The Formation of the Conception of Identity of Visual Characteristics of Objects Seen Succesively. MSRCD t. XXX nr 2 s. 112–134. · 1971 – Z badań nad mechanizmami regulującymi proste czynności sensomotoryczne dziecka. PW t. XIV nr 2 s. 145–152. · 1981 – Rola dzieciństwa w rodzeniu się „otwartości” człowieka. ZNKUL t. XXIV nr 2–4 s. 143–156. · 1984 (z: Grace Wales Shugar – Idea dwupodmiotowości i interakcji dorosły-dziecko w procesie wychowania w pierwszych latach życia. RoF t. XXXII z. 4 s. 17–48. · 1986 – Psychologiczna problematyka młodości. W: [Babska, Biela i Witkowski 1986r], s. 345–386.
2. Publicystyka:
Bp.
3. Teksty literackie:
Bp.
4. Przekłady:
■ Zaporožec, Aleksandr Vladimirovič: · 1954 – Psychologia. W., PZWS, ss. 216.Następne wyd.: 19552. ■ Mussen, Paul Henry (red.): · 970 (przekład zespołowy) – Podręcznik metod badania rozwoju dziecka. T. I–II. W., PWN, ss. 574+512. ■ Shugar, Grace Wales (red.): · 1980 (przekład zespołowy) – Badania nad rozwojem języka dziecka. W., PWN, ss. 646. C. Bibliografia przedmiotowa: Bp.
