Miejsce w SLW: uczeń Kazimierza Twardowskiego.

Obszary badań: metodologia (w ­szczególności – indukcji), ontologia, psychologia deskryptywna i eksperymentalna.

BIOGRAFIA

Data i miejsce urodzenia: 27.05.1879. Mościska (obecnie Ukraina).

Data i miejsce śmierci: 27.07.1914. Źleb Drège’a w Tatrach.

Rodzice: Alfred (z Nowosielec) i Joanna z d. Zajączkowska.

Matura: Wyższe Gimnazjum św. Anny w Krakowie (1897).

Studia: UL (1899–1904).

Doktorat: O metodach badania indukcyjnego. 15.05.1905. UL. Kazimierz Twardowski.

Staż: Universität Göttingen (1905).

Dydaktyka: Wyższe Gimnazjum im. Franciszka Józefa we Lwowie (1901–1905), II Wyższe Gimnazjum w Rzeszowie (1905–1906), V Wyższe Gimnazjum we Lwowie (1906–1909), VI Gimnazjum we Lwowie (1909–1914).

IDEE, PROBLEMY, REZULTATY

Ogólna charakterystyka dorobku naukowego

Bandrowski zajmował się metodologią filozofii, rozważając m.in. zagadnienie prawomocności introspekcji oraz wagi analizy języka potocznego dla badań filozoficznych. W dziedzinie ontologii zaproponował oparcie koncepcji związku przyczynowego na relacji racji i następstwa. W psychologii analizował m.in. zależności między różnymi rodzajami przedstawień.

Wybrane kwestie szczegółowe

• Procedura analityczna. Procedura analizy relacji między zjawiskami składa się z dwóch głównych kroków: (a) ustalenia cech charakterystycznych badanej relacji; (b) translacji (resp. rekonstrukcji), czyli ujęcia tych cech w języku logiki.

Tak rozumiana analiza pozwala zbadać m.in. relację między wnioskowaniem indukcyjnym i związkiem przyczynowym, relację między językiem a rzeczywistością – oraz relację między przypomnieniami i spostrzeżeniami.

• Wnioskowanie indukcyjne i związek przyczynowy. Za cel wnioskowania indukcyjnego uważa się na ogół wykrycie związków przyczynowo-skutkowych. Związki te nie redukują się ani do stałego następstwa między zjawiskami, ani do oddziaływania. Stałe następstwo jest tylko dostępną doświadczeniu częścią związku przyczynowo-skutkowego; z kolei oddziaływanie ma miejsce w wypadku niektórych związków przyczynowo-skutkowych, mianowicie związków między zjawiskami fizycznymi, ale nie ma go w wypadku związków przyczynowo-skutkowych występujących w dziedzinie np. zjawisk językowych, wydarzeń historycznych lub faktów ekonomicznych.

A jest przyczyną B-ka (scil. B jest skutkiem A-ka), gdy sąd „A istnieje” jest racją sądu „B istnieje” (scil. sąd „B istnieje” jest następstwem sądu „A istnieje”). Wykrywanie przyczyn jest zatem szczególnym przypadkiem wykrywania racji sądu, stwierdzającego zajście skutku. Związek racja-następstwo – a w konsekwencji także związek przyczynowo-skutkowy – jest relacją niesymetryczną i konieczną. Ponieważ cecha konieczności nie jest dana w doświadczeniu, rezultaty wnioskowań indukcyjnych są zaledwie prawdopodobne.

• Język a rzeczywistość. Na pytanie o podstawę praw logiki padają dwie odpowiedzi. Psychologiści głoszą, że podstawę tę daje analiza psychiki ludzkiej; antypsychologiści szukają jej na ogół, analizując język potoczny. Stanowisko psychologistów łatwo podważyć. Źródłem wiedzy o zjawiskach psychicznych jest introspekcja, a ta nie jest intersubiektywnie weryfikowalna. Niektórzy poszukują w związku z tym zobiektywizowanego kryterium trafności sądów pretendujących do miana praw logiki – w analizie języka potocznego (mowy).

Język spełnia różne funkcje: porozumiewania się, utrwalania myśli, ułatwiania rozumowań i oznaczania przedmiotów, które nie są dane w wyobraźni. Ta ostatnia funkcja jest szczególnie ważna: oznaczanie polega na tym, że „ze znakiem skojarzone jest wyobrażenie przedmiotu, które może wystąpić, gdy dany jest znak, i, co ważniejsze, na tym, że znak zastępuje przedmiot, czyli że gdy dany jest znak, występuje też część funkcji, które się zjawiają, gdy dostępny jest świadomości sam przedmiot”.

Podstawowymi składnikami języka – ze względu na funkcję oznaczania – są zdania. Zdania są najmniejszymi składnikami mowy, które – samodzielnie użyte – coś oznaczają. Znaczenie wyrazu niebędącego zdaniem jest zrelatywizowane do zdania; da się je mianowicie sprowadzić do ogółu zdań, w których ten wyraz występuje. Zdania orzekające (powiedzenia) wyrażają sądy: twierdzenia lub przeczenia. Nie ma czegoś takiego, jak sądy przedstawione: przedstawić sobie można co najwyżej powiedzenia – nie sądy. Niektóre ze zdań – mianowicie zdania prawdziwe – oznaczają rzeczywiste fakty.

Analiza języka – będąca źródłem wiedzy o jego strukturze – dostarczałaby zarazem wiedzy o strukturze oznaczanej przez zdania tego języka rzeczywistości, gdyby struktura owych zdań (i złożonych z nich wypowiedzi) była ścisłym odwzorowaniem struktury oznaczanych przez te zdania stanów rzeczy. Tak jednak nie jest. Źródeł wiedzy o rzeczywistości należy więc szukać w doświadczeniu. Tam też leży źródło praw logiki. Skądinąd większość myśli obraca się w dziedzinie przedmiotów, które nie są nam dane w doświadczeniu.

• Przypomnienia i spostrzeżenia. Relacja między dwoma rodzajami wyobrażeń – przypomnieniami (scil. wyobrażeniami odtwórczymi) i spostrzeżeniami (i ogólnie przeżyciami odtwarzanymi) – nie jest ani relacją tożsamości, ani relacją podobieństwa. Różnica między nimi nie polega też na większej „żywości” tych drugich; stopień „żywości” wyobrażeń jest sprawą indywidualnych predyspozycji danej osoby, a nie cechą różnicującą przypomnienia i spostrzeżenia.

Przypomnienia są zjawiskami duchowymi, które odnoszą się do przedmiotów rozpoznawanych jako przedmioty przeszłych stanów świadomości. Otóż jeśli mamy tu do czynienia z podobieństwem, to właśnie podobieństwem przedmiotów. Natomiast pamięć jest stałą dyspozycją do tego, by w danych warunkach nastąpiło przypomnienie.

BIBLIOGRAFIA

A. Wykazy prac:

■ Surma, Piotr: • 2015 – Bibliografia Bronisława Bandrowskiego. W: [Bandrowski 2015^k], s. 229–331.

B. Bibliografia podmiotowa:

1. Teksty naukowe:

1.1. Książki własne:

• 1905^k – O analizie mowy i jej znaczeniu dla filozofii. Rz., DJAP, ss. 52.

1.3. Zbiory tekstów własnych:

• 2015^z – Logika, analiza mowy, psychologia. W., WNS, ss. 236.

1.3. Artykuły

• 1904 – O metodach badania indukcyjnego. Szkic historyczno-krytyczny. SGFJL 1904 s. 1–43. • 1907 – Psychologiczna analiza zjawisk myślenia. PF r. X z. 4 s. 518–531. • 1910 – Przyczynki do psychologii pytania. W: [Prace I Zjazdu… 1910], s. 809–812. • 1912a – Pamięć. EW t. VIII s. 123–135. • 1912b – Psychologia wychowawcza. EW t. VIII s. 602–611. • 1913 – Psychologia. EW t. IX s. 48–55.

2. Publicystyka: 

Bp.

3. Teksty literackie: 

Bp.

4. Przekłady: 

Bp.

C. Bibliografia przedmiotowa:

■ Głombik, Czesław: • 1999 – Bronisław Bandrowski i jego związki z getyńskim seminarium filozoficznym. LC t. IX s. 127–138. ■ Stachowski, Ryszard: • 2017 – Bronisław Bandrowski (1879–1914): zapomniany psycholog myślenia i antypsychologista. W: [Domański i Rzepa (red.) 2017], s. 123–138. ■ Surma, Piotr: • 2015 – Bronisław Bandrowski: przerwany wątek polskiej filozofii analitycznej. W: [Bandrowski 2015^z], s. 9–26. Przekł. ang.: Bronisław Bandrowski. A Disrupted Thread in Polish Analytical Thought. W: [Brożek, Chybińska, Jadacki i Woleński 2016^r], s. 265–277.