Miejsce w SLW: uczeń Władysława Witwickiego.

Obszary badań: psychologia społeczna.

BIOGRAFIA

Data i miejsce urodzenia: 17.10.1906. Warszawa.

Data i miejsce śmierci: 3.02.1978. Tel Awiw (Izrael).

Rodzice: Iser Lejb (vel Izydor) i Guta (vel Gustawa) z d. Biernikier (vel Berniker).

Matura: Gimnazjum Męskie Michała Kreczmara w Warszawie (1925).

Studia: UW (1925–1931).

Magisterium: Na podstawie pracy doktorskiej. 27.06.1933. UW.

Doktorat: Zagadnienia przedmiotu i podziału psychologii społecznej. 26.06.1931. UW. Władysław Witwicki.

Dydaktyka: Gimnazjum im. Magnusa Kryńskiego w Warszawie (1931–1933… 1939?).

Varia: Używał początkowo imienia: Abraham – a potem: Adolf A. Po wybuchu II Wojny Światowej był dyrektorem Centosu; w 1942 wydostał się z getta i ukrywał się do końca wojny po tzw. stronie aryjskiej. W 1950 roku wyjechał do Izraela.

IDEE, PROBLEMY, REZULTATY

Ogólna charakterystyka dorobku naukowego

Berman zajmował się statusem pogranicza psychologii i socjologii, stosując do oceny badań w tym zakresie kryteria postulowane przez Szkołę Lwowsko-Warszawską.

Wybrane kwestie szczegółowe

• Metodologiczna krytyka aktualnego stanu psychologii społecznej. „Mimo to, że problemami psychologii społecznej zajmowano się już dość dawno […]., panuje w tej dziedzinie po dziś dzień stan daleki od ścisłości naukowej. Terminy używane w pracach z jej zakresu są bardzo często wieloznaczne, definicje są mgliste i nieścisłe. Roi się w tej dziedzinie od hipostaz, od nieuzasadnionych uogólnień i od teorii nieopartych na materiale empirycznym. Metodyka jej znajduje się na bardzo prymitywnym poziomie. Co zaś najgorsze, rozpleniła się na terenie psychologii społecznej po prostu wulgaryzacja nauki. Uchodzą tu za prace naukowe utwory o charakterze wyraźnie publicystycznym.”
• Przedmiot i podział psychologii społecznej. Przedmiotem psychologii społecznej są (A) rozgrywające się w jednostce zjawiska psychicznie lub (B) zjawiska pochodzenia psychicznego – zachodzące (C) w zbiorowościach lub (D) w zależności od trwałych lub nietrwałych wpływów zbiorowości lub innych jednostek.

Na podstawie takiego określenia przedmiotu psychologii społecznej można w niej wyodrębnić następujące działy:

(1) socjopsychologię, analizującą (A)+(D), np. wzmożony strach przy zbiorowej panice albo silniejsza radość przy powszechnym entuzjazmie;

(2) psychosocjologię, analizującą:

(a) „wspólne treści psychiczne” – tj. (A)+(C), np. zbiorową panikę, powszechny entuzjazm lub grupowe halucynacje;

(b) „działania i zachowania się zbiorowe” – tj. (B)+(C), np. zachowania gromady współpracujących ze sobą robotników lub wyćwiczonej formacji wojskowej;

(c) „wytwory zbiorowe” – tj. (B)+(D), np. wspólne rezolucje, programy działania lub ideologie.

Między socjopsychologią (badającą przeżycia psychiczne jednostki) i psychosocjologią (badającą życie zbiorowe) istnieją punkty styczne (np. stosunek jednostki do zbiorowości i zbiorowości do jednostki). Podobne punkty styczne istnieją między psychosocjologią a socjologią.

Socjopsychologię należy przy tym odróżniać m.in. od psychologii różnic indywidualnych (do której należy np. badanie psychiki przywódcy jakiejś grupy społecznej albo badanie narodowościowych różnic psychicznych).

BIBLIOGRAFIA

A. Wykazy prac: 

Bp.

B. Bibliografia podmiotowa:

1. Teksty naukowe:

1.1. Książki własne:

• 1971^k – המחתרת מימי (Miemei hamachteret [Z podziemia]). TA., HM, ss. 240. • 1977^k – 1942–1939
ורשה יהודי עם :לי הגורל יעד אשר במקום (Bamakom asher yaad li hagoral: im Yehudei Warsha: 1939–1942 [Co mi przeznaczył los. Z Żydami w Warszawie: 1939–1942]). KLH., BLH, ss. 284. Przekł. jid.: 1942–1939,

ווארשע אין יידן מיט :באשערט מיר האט גורל דער וואס (Was da’ar gorel ha’at mir bashe’art. Mit Yidan in Warsha: 1939–1942). TA. 1980, KM, ss. 328.

1.2. Książki (współ)redagowane:

• 1944^r – Głos z otchłani. W., ŻKN, ss. 22.

1.3. Zbiory tekstów własnych: Bp.

1.4. Artykuły:

• 1932 – W sprawie przedmiotu i podziału psychologii społecznej. PF r. XXXV z. 3–4 s. 289–313 [część pracy doktorskiej]. • 1959a – יהודים בצד הארי (Ha-Jehudim ba-cad ha-Ari [Żydzi po stronie aryjskiej]. W: [Grünbaum (red.) 1959], s. 685–732. • 1959b – O ruchu oporu w getcie warszawskim. Refleksje. BŻIH nr 29 s. 40–57. • 1963 (z: Barbara Berman) – Zagłada Żydów w Warszawie. Szkic kronikarski. BŻIH nr 45–46 s. 138–158. • 1976 – The Fate of the Children in the Warsaw Ghetto. W: [Gutman i Rothkirchen (red.) 1976], s. 400–421.

2. Publicystyka:

• 1946a^p – Vivos voco! Przeł r. I nr 1 s. 1. • 1946b^p – Nad grobem męczenników. Przeł r. I nr 1 s. 2. • 1946c^p – Niepodległość i socjalizm. Przeł r. I nr 2 s. 1–2. • 1946d^p – Trzy orientacje. Przeł r. I nr 3 s. 1–2. • 1946e^p – Przemówienie na plenarnej sesji Krajowej Rady Narodowej. Przeł r. I nr 3 s. 10–11. • 1946f^p – Pod sztandarem rewolucji. Przeł r. I nr 4–5 s. 1–2. • 1947a^p – O trzecią orientację. Przeł r. II nr 1–2 s. 1. • 1947b^p – W obliczu nowych zadań. Przeł r. II nr 3 s. 1–2. • 1947c^p – Historyczny zwrot. Przeł r. II nr 6–7 s. 1–2. • 1947d^p – W obliczu rozstrzygnięć. Przeł r. II nr 8–9 s. 1, 3. • 1947e^p – Istota zjednoczenia. Przeł r. II nr 10 s. 3. • 1947f^p – Borochowizm jako naukowa teoria kwestii narodowej. Przeł nr 10 r. II s. 7. • 1948a^p – W ogniu walki. Przeł r. III nr 16 s. 1–2. • 1948b^p – Rocznica wielkiego czynu. Przeł r. III nr 17 s. 1–2. • 1948c^p – Państwo Izrael a klasa robotnicza. Przeł r. III nr 18 s. 1–2. • 1948d^p – Na nowym etapie. Przeł r. III nr 19 s. 1–2. • 1949a^p – Rząd Izraela a klasa robotnicza. Przeł r. IV nr 20 s. 1–2. • 1949b^p – Na drodze do jedności. Przeł r. IV nr 20 s. 5–6.

3. Teksty literackie: 

Bp.

4. Przekłady: 

Bp.

C. Bibliografia podmiotowa: 

Bp.