Miejsce w SLW: uczeń Stefana Błachowskiego.

Obszary badań: psychologia rozwojowa, psychiatria, higiena psychiczna.

Koncepcje: dezintegracja pozytywna.

BIOGRAFIA

Data i miejsce urodzenia: 1.09.1902. Klarów k. Milejowa.

Data i miejsce śmierci: 26.11.1980. Warszawa.

Rodzice: Antoni i Anna z d. Zajączkowska.

Matura: Gimnazjum Męskie im. Stefana Batorego w Lublinie (1923).

Studia: KUL (1923–1924), UP (1924–1926), UW (1926–1928), Université de Genève (1928–1929).

Doktorat I (z medycyny): Les conditions psychologique du suicide. 1.08.1929. François Naville.

Doktorat II (z psychologii): Podstawy psychologiczne samoudręczenia (automutylacji). 27.06.1931. UP. Stefan Błachowski.

Staż: Harvard University (1934).

Habilitacja I (docentura): Le diagnostique des differents formes de la nevrosit infantile a l’aide des methodes dle la psychologie experimentale. 23.06.1934. Université de Genève.

Habilitacja II (z psychiatrii): Praca z zakresu psychiatrii dziecięcej. 9.06.1948. UWr. Habilitacja została zatwierdzona przez Radę Główną do spraw Nauki i Szkolnictwa Wyższego w 1956.

Profesura: 1956/1964.

Dydaktyka: WWP (1931–1933), UW (1937–1938, 1946–1948), ATK (1956–1960?), University of Alberta (1965–1973).

Varia: W publikacjach polskich używał niekiedy pseud.: Paweł Cienin, a w publikacjach w językach obcych podpisywał się też: Casimir Dombrowski. Był współpracownikiem Andrzeja Kawczaka. Pracował w IHP – najpierw w Warszawie, później w Zagórzu pod Warszawą (1942–1945) – i w PAN (1958–1966?).

IDEE, PROBLEMY, REZULTATY

Ogólna charakterystyka dorobku naukowego

Dąbrowski zajmował się psychologią rozwojową, psychiatrią i higieną psychiczną. Jego najbardziej znana koncepcja to teoria dezintegracji pozytywnej, zgodnie z którą pełny i prawidłowy rozwój psychiczny następuje poprzez ciąg kryzysów, konflikty wewnętrzne, rozpad pierwotnych struktur psychicznych (dezintegrację), których przezwyciężenie pozwala na pełny rozwój i osiągnięcie wyższego poziomu funkcjonowania moralnego i psychicznego.

Wybrane kwestie szczegółowe

• Osobowość zintegrowana. Człowiek przychodzi na świat z pewną określoną osobowością, na którą składają się dyspozycje psychofizyczne – w części odziedziczone po przodkach, a w części ukształtowane przez otoczenie, w którym się dana jednostka wychowała. Te początkowe dyspozycje tworzą u zdrowego człowieka zgodną – zintegrowaną – całość. W ciągu życia jednostki ta „pierwotnie” zintegrowana całość bądź pozostaje niezmieniona, bądź następuje jej rozwój, który polega na zastąpieniu dyspozycji instynktownych dyspozycjami do działania świadomie podporządkowanego pewnym wybranym przez jednostkę celom-wartościom.

Najwyższymi uniwersalnymi wartościami, które może i powinien wybrać człowiek, są: niezależność (autonomia) i odpowiedzialność (solidność) we własnym działaniu oraz szczerość (autentyzm) i życzliwość (empatia) wobec innych. Dlatego rozwój osobowości jednostki powinien zmierzać do osiągnięcia stanu, w którym wartości te zostałyby w pełni zinterioryzowane i „wtórnie” (świadomie) zintegrowane.

• Dezintegracja negatywna i pozytywna. Okres między wrodzoną osobowością pierwotną a świadomie ukształtowaną przez jednostkę osobowością wtórną jest okresem dezintegracji („rozchwiania”) dotychczasowej osobowości. Dochodzi w nim bowiem do zniszczenia dyspozycji instynktownych i zastąpienia ich dyspozycjami świadomie wybranymi i „uzgodnionymi” (zharmonizowanymi) przez jednostkę.

Możliwe są przy tym – mówiąc w uproszczeniu – trzy wypadki.

Po pierwsze, osobowość danej jednostki może pozostać na etapie pierwotnym (instynktownym). Po drugie, może dojść do dezintegracji osobowości pierwotnej, ale nie prowadzi to do zrekonstruowania osobowości na podstawie integracji wtórnej (a więc na podstawie świadomie wybranych wartości). Po trzecie, po etapie dezintegracji dochodzi do wspomnianej integracji wtórnej. Dezintegracja bez następującej po niej reintegracji – to dezintegracja negatywna, a dezintegracja prowadząca ostatecznie do pojawienia się integracji wtórnej – to dezintegracja pozytywna.

Na gruncie koncepcji dezintegracji pozytywnej przewartościowaniu uległa ocena osobowości jednostki pod względem zdrowia psychicznego. Wbrew rozpowszechnionym stereotypom jednostki, u których nie doszło do dezintegracji – tj. takie, które przez całe życie zachowały osobowość pierwotną (instynktowną) – na gruncie tej koncepcji uznane zostają za chore (nienormalne), skoro świadectwem zdrowia psychicznego człowieka jest właśnie to, że dochodzi u niego do zastąpienia integracji pierwotnej integracją wtórną. Natomiast wystąpienie etapu dezintegracji ocenione zostaje pozytywnie lub negatywnie w zależności od tego, czy dezintegracja ta doprowadza odpowiednio do powstania integracji wtórnej (opartej na wartościach), czy też do niej nie doprowadza. Tego, z którym z tych dwóch ostatnich wypadków mamy do czynienia, nie da się ustalić z góry – w trakcie trwania etapu dezintegracyjnego – a w konsekwencji nie wiadomo z góry, czy dezintegracja ma charakter pozytywny, czy negatywny, a więc czy jest stanem normalnym, czy stanem patologicznym.

• Psychoterapeutyczne konsekwencje koncepcji dezintegracji. Ponieważ z góry nie wiadomo, czy w danym wypadku mamy do czynienia z dezintegracją negatywną, psychoterapeuta powinien starać się nie tyle „tłumić” wewnętrzne konflikty u swoich pacjentów, ile wzmacniać w nich motywację do podjęcia wysiłku w celu uzyskania integracji wtórnej – przez przekonanie ich, że dezintegracja, której podlegają, jest tylko zwykłym etapem przejściowym do nowej integracji, a nie jakimś trwałym stanem chorobowym.

Hipoteza o niekoniecznie patologicznym charakterze dezintegracji oparta jest na obserwacji, że etap dezintegracji pozytywnej występuje u wielu jednostek twórczych o skądinąd wybitnej umysłowości, niezwykłej wyobraźni czy nieprzeciętnie silnej woli – a potwierdzona jest sukcesami opartej na tej hipotezie terapii.

• Higiena psychiczna. Higiena psychiczna jest nauką o „warunkach zdrowia psychicznego jednostki i grupy” oraz sztuką „stosowania do jednostki i grupy wskazań wyprowadzonych z poznania tych warunków”. Celem higieny psychicznej jest:

„(1) w stosunku do osobników moralnych: zapobieganie zaburzeniom oraz harmonijny i wszechstronny rozwój funkcyj z punktu widzenia zdrowia psychicznego;

(2) w stosunku do osobników z objawami zaburzeń: restytucje zaburzonych funkcyj, przeciwdziałanie pogorszeniu, organizacja najodpowiedniejszych warunków dla życia, pracy i samopoczucia danej jednostki, wykorzystanie dla społeczeństwa właściwości związanych z zaburzeniami, a cennych dla kultury społecznej;

(3) w stosunku do grupy społecznej: organizacja zdrowych warunków życia, pracy i rozwoju grupy społecznej”.

Przy tym przez „zdrowie człowieka” rozumie się „harmonijny układ sprawnie działających wszystkich funkcyj biopsychicznych człowieka”. Trzeba przy tym pamiętać, że stany sprawności i równowagi zależą od typu psychologicznego danej jednostki, jej okresów rozwojowych, a także jej poziomu kulturalnego. „Niekiedy konieczne jest stosowanie wielu kryteriów, aby móc wydać sąd o zdrowiu lub chorobie danego osobnika; np. u typu cyklotymicznego, drażliwego, psychoruchowego, intrawertywnego, o wysokim poziomie umysłowym, o wysoko rozwiniętym poczuciu honoru i prawa – możemy się spotkać z fałszywą diagnozą zespołu paranoidalno-pieniaczego w wypadkach zetknięcia się z danym osobnikiem w warunkach pourazowych.”

BIBLIOGRAFIA

A. Wykazy prac:

■ Błażejewska, Teresa & Świątek, Włodzimierz: • 1981 – Bibliografia prac naukowych prof. Kazimierza Dąbrowskiego. ZP r. XXII nr 2–3 s. 160–168.

B. Bibliografia podmiotowa:

1. Teksty naukowe:

1.1. Książki własne:

• 1929^k – Les conditions psychologiques du suicide. Gen., UGFM, ss. 88. • 1934^k – Podstawy psychologiczne samodręczenia (automutylacji). W., LTWP, ss. 96. Przekł. ang.: Psychological Bases of Self-Mutilation. GPM v. XIX (1937) nr 1 ss. 1–104. • 1935a^k – Behawioryzm i kierunki pokrewne w psychologii. W., NK, ss. 40. • 1935b^k – Nerwowość dzieci i młodzieży. W., NK, ss. 340. 1958², W., PZWS, ss. 288. 1976³, WSP, ss. 312. • 1938^k – Higiena psychiczna w życiu codziennym. W., FH, ss. 32. 1964², W., PZWL, ss. 88. • 1947^k – Państwowy Instytut Higieny Psychicznej. W., WPD, ss. 32. • 1959^k – Społeczno-wychowawcza psychiatria dziecięca. W., PZWS, ss. 488. 1964², ss. 384. • 1960^k – Nasze dzieci dorastają. Problemy wieku dojrzewania. W., WP, ss. 126. • 1961^k – O dezintegracji pozytywnej. Rola nerwic i psychonerwic w rozwoju człowieka. W., PZWL, ss. 106. • 1962a^k – Co to jest higiena psychiczna. W., NK, ss. 110. • 1962b^k – Higiena psychiczna. W., PZWS, ss. 420. • 1964a^k – Higiena psychiczna w życiu codziennym. W., PZWL, ss. 88. • 1964b^k – La désintégration positive. Problèmes choisis. W., PWN, ss. 64. • 1964c^k – O dezintegracji pozytywnej. Szkic teorii rozwoju psychicznego poprzez nierównowagę psychiczną, nerwowość, nerwice i psychonerwice. W., PZWL, ss. 246. • 1964d^k – Positive Desintegration. Lon., Ch, ss. XXVIII+132. Przekł. pol.: Dezintegracja pozytywna. W. 1979, PIW, ss. 118. 2021², ss. 160. • 1967^k – Personality-Shaping through Positive Desintegration. Lon., Ch, ss. 270. 2015², BuD, RPP, ss. 348. Przekł. pol.: Osobowość i jej kształtowanie poprzez dezintegrację pozytywną. W. 1975, PTHP, ss. 242. 1984², Lb., OHPLZ, ss. 250. • 1970a^k (z: Andrzej Kawczak i Michael Marian Piechowski) – Mental Growth: Through Postitive Desintegrafion. Lon. 1972, GP, ss. 184. • 1970b^k (pseud.: Paweł Cienin) – Myśli i aforyzmy egzystencjalne. Lon., GP, ss. 36. Przekł. ang.: Existential Thoughts and Aphorisms. Lon., GP, ss. 52. Przekł. franc.: La croissance mentale par la désintégration positive. SF 1972, ÉSY, ss. 174. • 1971^k (z: Andrzej Kawczak i Janina Sochańska) – Pojęcia żyją i rozwijają się. Ze studiów nad dynamiką pojęć. Lon., GP, ss. 180. Przekł. ang.: The Dynamics of Concepts. Lon. 1972, GP. ss. 194. Przekł. franc.: Le dynamisme des concepts: phénomènes positifs dans la désintégration. SF. 1972, ÉSY, ss. XVI+174. • 1972a^k – Crecimiento mental la desintegracion positiva. Lim., UF, ss. 194. • 1972b^k – Fragments from the Diary of a Madman. Lon., GP, ss. 88. • 1972c^k – Introduction générale à la théorie de la désintégration positive. SF., ÉSY, ss. 536. • 1972d^k – La psychonevrose n’est pas une maladie. SF., ÉSY, ss. 308. Przekł. ang.: Psychoneurosis is not an Illness. Neurosis and Psychoneuroses from the Perspective of Postive Disinegration. Lon. 1972, GP, ss. 324. • 1974a^k – Dwie diagnozy. W., PTHP, ss. 114. • 1974b^k – Zdrowie psychiczne a wartości ludzkie. W., PTHP, ss. 130. • 1975^k – Trud istnienia. W., WP, ss. 194. 1986², ss. 184. 1996³, Km., A, ss. 140. • 1977a^k (z: Leonard L. Goguen et al.) – Psychothérapies actuelles. SF., ÉSY, ss. 194. • 1977b^k (z: Leonard L. Goguen et al.) – S’il y a un toxicomane dans votre famille. SF., ÉSY, ss. 162. • 1977c^k (z: Michael Marian Piechowski) – Theory of Levels of Emotional Development. V. I. Multilevelness and Positive Disintegration. Os., DSP, ss. 260. Toż jako: [Dąbrowski i Piechowski 1996^k]. Pt. I. V. II. From Primary Integration to Self-Actualization. Os., DSP, ss. 260. • 1979a^k – Osobowość i jej kształtowanie poprzez dezintegrację pozytywną. W., PTHP, s. 250. • 1979b^k – Psychoterapia przez rozwój. W., PZSL, ss. 224. • 1979c^k – Wprowadzenie do higieny psychicznej. W. WSP, ss. 294. • 1979d^k (z: Julian Aleksandrowicz et al.) – Zdrowie psychiczne. W., PWN, ss. 504. 1981². 1985³, ss. 514. • 1980^k – Funkcje i struktura emocjonalna osobowości. Studium o wychowaniu. W., WCSRN, ss. 172. 1984², Lb., OHPLZ, ss. 232. • 1982^k – Pasja rozwoju. W., PTHP, ss. 64. 1986², W., Ap, ss. 64. 1988³. • 1984^k (z: Tadeusz Kobierzycki i Włodzimierz Świątek) – Funkcje i struktura emocjonalna osobowości. Lb., OHPLZ, ss. 232. • 1989a^k – Elementy filozofii rozwoju. W., PTHP, ss. 156. • 1989b^k – W poszukiwaniu zdrowia psychicznego. W., PWN, ss. 214. 1996², WNPWN, ss. 178. • 1991^k – Moralność w polityce i wielopoziomowość funkcji uczuciowych i popędowych w życiu społecznym i politycznym oraz instytucjach. W., B, ss. 76. • 1996^k (z: Michael Marian Piechowski) – Multi­levelness of Emotional and Instinctive Functions. P. I. Theory and Description of Levels of Behavior. P. II. Types and Levels of Development. Lb., TNKUL, ss. 446.

1.2. Książki (współ)redagowane: 

Bp.

1.3. Zbiory tekstów własnych: 

Bp.

1.4. Artykuły:

• 1930 – Zur Klinik und Pathologie der senilen Paranoia. JPN B. XLVII H. 3–4 s. 171–176. • 1931 – Z zagadnień podniesienia kultury moralnej społeczeństwa. GN r. XVI nr 12 s. 8–11. • 1933a – Higiena psychiczna za granicą i u nas. LPol r. IX nr 6–7 s. 162–168. • 1933b – Higiena psychiczna za granicą i u nas. Jej najbliższe potrzeby i próby ich realizacji. POS r. XIII z. 1 s. 59–80. • 1933c – Organizacja międzynarodowa higieny psychicznej. LPol r. IX nr 8 s. 190–195. • 1934a – O wpływie otoczenia na powstawanie i rozwój niektórych form nerwowości dziecięcej. SSp t. X nr 2 s. 32–39. • 1934b – Zapobieganie zaburzeniom psychicznym dzieci i młodzieży. ZPub r. XLIX nr 3 s. 197–202. • 1935a – O znaczeniu wieku w klinice i patologii parkinsonizmu pośpiączkowego. NeP t. XVIII z. 4 s. 514–527. • 1935b – Podstawy psychologiczne samodręczenia (automutylacji). LPol r. XI nr 1 s. 8–11, nr 4 s. 82–88, nr 5 s. 105–108, nr 7–8 s. 162–177. • 1938a – Higiena psychiczna. Treść i zakres, zadania, stosunek do innych nauk. BIHP r. I nr 1 s. 5–17. • 1938b – Nowoczesne zadania i potrzeby psychiatrii i higieny psychicznej w Polsce. BIHP r. I nr 3–4 s. 52–72. • 1938c – Typy wzmożonej pobudliwości psychicznej. BIHP r. I nr 1 s. 12–19. • 1938d – Uwagi o psychosocjalnych warunkach powstawania i rozwoju hiperkinez funkcjonalnych oraz tików. BIHP r. I nr 2 s. 1–10. • 1939a – Higiena psychiczna. Treść i zakres, zadania, stosunek do innych nauk. BIHP r. II nr 1–2 s. 12–19. • 1939b – Nowoczesne zadania i potrzeby psychiatrii i higieny psychicznej w Polsce. BIHP r. II nr 1–2 s. 21–27. • 1946 – O integracji i dezintegracji psychicznej. ZP r. I nr 1 s. 45–49. • 1948 – Pojęcie zdrowia psychicznego. ZP r. II nr 2–4 s. 37–51. • 1949 – Dezintegracja jako pozytywny etap w rozwoju jednostki. ZP r. III nr 4 s. 26–63. • 1958a – Les desintegration mentale comme facteur positif dans le developement emotional de l’enfant. CPor a. XVII s. 731–736. • 1958b – Uwagi o diagnostyce psychologicznej i jej znaczeniu dla samowychowania. CT t. XXIX nr 1–4 s. 106–128. • 1959 – Sur la desintegration positive. AMP a. CXVII nr 4 s. 643–668. • 1960a – Conception dynamique de la sante mentale. CPor a. XIX s. 145–167. • 1960b (z: Henryk Zajączkowski) – Podstawowe zagadnienia higieny psychicznej. BPTHP r. I nr 1 s. 4–25. • 1960c – Remarques sur la typologie base sur la theorie de la desintegration positive. AMP a. CXVIII nr 2 s. 401–406. • 1961a – Dynamiczne ujęcie zdrowia psychicznego. Cz. I–II. ZP r. II nr 1 s. 14–22, nr 2 s. 18–26. • 1961b – Dynamiczne ujęcie zdrowia psychicznego. BPTHP r. II nr 2 s. 24–33. • 1961c – Les dynamismes principaux de la desintegration au niveaux multiples. AMP a. CXIX nr 1 s. 225–234. • 1961d – La sentiment d’infériorité vis-à-vis de soi-meme. AMP a. CXIX nr 2 s. 625–632. • 1963a – La desintegration positive. Problemes choisis. CAPS f. 48 s. 115–122. • 1963b – Osobowość, wybitne uzdolnienia i psychonerwice u dzieci i młodzieży. BPTHP r. IV nr 2 s. 53–63. • 1963c – Principales structures et dynamismes du milieu psychique interne. CPor a. XXI s. 507–535. • 1963d – Psychonerwice. PHMD t. XVII z. 5 s. 305–345. • 1964a – Metoda pochwały i nagany w rozwoju osobowości dziecka. ZP r. V nr 4 s. 3–11. • 1964b – O internerwicowych i intranerwicowych hierarchiach struktury i funkcji psychicznej. ZP r. V nr 3 s. 14–22. • 1964c – O psychoterapii nerwic i psychonerwic w oparciu o teorie dezintegracji pozytywnej. Cz. I–II. ZP r. V nr 1 s. 10–26, nr 2 s. 59–78. • 1965a – L’instinct de la mort d’après la théorie de la désintégration positive. CAPS f. 60 s. 15–22. • 1965b – Nerwice i psychonerwice jako zagadnienie psychohigieny. W: [Bielicka et al. (red.) 1965], s. 168–177. • 1965c – O psychoterapii dziecka lękliwego. W: [Bielicka et al. (red.) 1965], s. 102–116. • 1965d – Personnalité, psychonévroses et santé mentale d’après la théorie de la désintégration positive. CAPS f. 57 s. 82–94. • 1965e – Problemy adaptacji i dezadaptacji. ZP r. VI nr 2 s. 7–18. • 1965f (z: Joanna Kujawska) – Psychonerwice u młodzieży wybitnie uzdolnionej ze szkół artystycznej i sportowej. ZP r. VI nr 1 s. 24–35. • 1965g – Psychothérapie des névroses et des psychonévroses. L’instinct de la mort d’après la théorie de la désintégration positive. CAPS f. 60 s. 3–14. • 1965h – Wybrane zagadnienia z higieny psychicznej życia małżeńskiego i rodzinnego. W: [Bielicka et al. (red.) 1965], s. 179–187. • 1965i (z: Henryk Osiński) – Zagadnienia higieny psychicznej w psychoprofilaktyce przestępców. ZP r. VI nr 4 s. 7–19. • 1966 – The Problem of Positive Disintegration: A New Approach to the Study of Mental Disorders. AlP v. VII nr 1 s. 12–18. • 1967a – La decompensation des structures psychonevrotiques. AMP a. CXXV nr 2 s. 475–482. • 1967b – Psychotherapy Based on the Theory of Positive Disintegration. W: [Jurjevich (red.) 1967], s. 143–173. • 1968 – Le milieu psychique interne. AMP a. CXXVI nr 2 s. 457–485. • 1969 (z: Michał Piechowski) – Les émotions supérieurs et l’objectivité d’evaluation. AMP a. CXXVII nr 2 s. 589–613. • 1972 (z: Purushottam Joshi) – Different Contemporary Conception of Mental Health. JCP v. IV nr 2 s. 97–106. • 1974a – Przyszłość i perspektywy ruchu higieny psychicznej w Polsce. ZWZP r. X nr 6 s. 7–16. • 1974b – Uspołecznienie autentyczne i pozorne a zdrowie psychiczne człowieka. ZP r. XV nr 3–4 s. 21–32. • 1974c – Ważniejsze osiągnięcia i perspektywy rozwojowe ruchu higieny psychicznej w Polsce. ZP r. XV nr 3–4 s. 41–47. • 1975a – Automutylacja w psychonerwicach o ostrym przebiegu. ZP r. XVI nr 4 s. 5–7. • 1975b – Czy zachodzi potrzeba częściowego wykluczenia z psychiatrii niektórych syndromów albo „jednostek chorobowych”. ZP r. XVI nr 1–2 s. 49–55. • 1975c – Dziecięce ośrodki higieny psychicznej. ZP r. XVI nr 4 s. 38–41. • 1975d – Fragmenty z dziennika obłąkanego – do zbyt małej wyobraźni. ZP r. XVI nr 4 s. 132–135. • 1975e – Instynkt rozwojowy. ZP r. XVI nr 4 s. 80–87. • 1975f – Kryteria wartości i poziomu funkcji uczuciowych oraz popędowych a zdrowie psychiczne. ZP r. XVI nr 4 s. 6–27. • 1975g – Myśli i aforyzmy egzystencjalne (fr.). ZP r. XVI nr 4 s. 136–138. • 1975h – Nerwice i psychonerwice u młodzieży. ZP r. XVI nr 4 s. 66–69. • 1975i – Nerwowość. ZP r. XVI nr 4 s. 34–37. • 1975j – Osobowość a procesy uspołecznienia. CŚ r. VII nr 6 s. 51–61. • 1975k – Podstawy psychologiczne samodręczenia (automutylacji) [wstęp]. ZP r. XVI nr 4 s. 22–23. • 1975l – Poziomy rozwojowe funkcji instynktowych. ZP r. XVI nr 4 s. 110–114. • 1975ł – Pozytywna niedojrzałość. ZP r. XVI nr 4 s. 119–122. • 1975m – Przedmiot psychiatrii dziecięcej, jej zakres i miejsce w naukach pokrewnych. ZP r. XVI nr 4 s. 30–33. • 1975n – Psychohigiena konfliktu społecznego. ZP r. XVI nr 4 s. 61–65. • 1975o – Psychologia humanistyczna. ZP r. XVI nr 4 s. 128–131. • 1975p – Rozwój osobowości według teorii dezintegracji pozytywnej. ZP r. XVI nr 1–2 s. 7–17. • 1975r – Środowisko wewnętrzne. ZP r. XVI nr 4 s. 115–118. • 1975s – Typy normalnego rozwoju. ZP r. XVI nr 4 s. 105–109. • 1975t – Wybrane zagadnienia z higieny psychicznej małżeństwa. ZP r. XVI nr 4 s. 42–52. • 1975u – Zagadnienia zdrowia psychicznego grupy społecznej. ZP r. XVI nr 4 s. 59–61. • 1975v – Zastosowanie metody dezintegracji pozytywnej wobec dzieci i młodzieży. ZP r. XVI nr 4 s. 88–104. • 1975w – Zdrowie psychiczne. ZP r. XVI nr 4 s. 122–127. • 1975x – Zdrowie psychiczne ujmowane jako wyraz hierarchicznego działania funkcji pod kontrolą funkcji realności. ZP r. XVI nr 4 s. 28–30. • 1976 – On the philosophy of Development through Positive Disintegration and Secondary Integration. DH v. III 3–4 s. 129–144. • 1977a – Kontrola czynności człowieka poprzez dynamizmy uczuciowo-popędowe. ZP r. XVIII nr 3 s. 6–32. • 1977b (z: Brunon Hołyst) – Rola higieny psychicznej w zapobieganiu przestępczości. ZP r. XVII nr 3 s. 50–61. • 1977c – Współczesna problematyka ochrony zdrowia psychicznego. ZP r. XVIII nr 1–2 s. 15–22. • 1978a – Interdyscyplinarne ujęcie problemów psychohigieny. ZP r. XIX nr 1 s. 6–12. • 1978b – Koncepcja wolności w teorii dezintegracji pozytywnej. ZP r. XIX nr 4 s. 6–10. • 1978c – Możliwości świadomego rozwoju. PSRN r. VIII nr 3 s. 56–82. • 1978d – Pozytywny konflikt w stosunkach międzyludzkich. ZP r. XIX nr 1 s. 38–42. • 1979a – Inteligencja na usługach osobowości i na usługach popędów. ZP r. XX nr 1 s. 6–16. • 1979b – Osobowość, zdrowie psychiczne, twórczość, psychoterapia. Próba syntezy. ZP r. XX nr 3–4 s. 23–28. • 1979c – Problem stosunku do młodzieży z objawami narkomanii. ZP r. XX nr 2 s. 7–11. • 1980a – Charakter narodowy polski i jego perspektywy rozwojowe w świetle teorii dezintegracji pozytywnej. ZP r. XXI nr 2 s. 5–11. • 1980b – Ludzkie i antyludzkie aspekty filozofii i psychologii ­Wschodu. PSRN r. X nr 5 s. 56–82. • 1980c – Psychonerwice a twórczość literacka. ZP r. XXI nr l s. 7–15. • 1980d – Zdrowie psychiczne a zasady przyjemności, rzeczywistości i rozwoju. ZP r. XXI nr 3 s. 7–19. • 1980e – Zdrowie psychiczne a problem śmierci. ZP r. XXI nr 4 s. 7–18. • 1981a – Śmierć jako problem człowieka. ZP r. XXII nr 1 s. 7–10. • 1981b – Sens życia jako rozwiązanie problemów ludzkiej egzystencji. SF r. XXV nr 4 s. 99–108. • 1994 – The Heroism of Sensitivity. AD v. VI s. 87–92. • 2019 – Types of Increased Psychic Excitability. AD v. XVII s. 1–26.

2. Publicystyka:

Liczne teksty popularne publikowane w tygodniku studenckim Itd w latach 1978–1979.

3. Teksty literackie: 

Bp.

4. Przekłady: 

Bp.

C. Bibliografia przedmiotowa:

■ Iwaniuk, Janusz: • 1985 – Życie i rozwój naukowy Kazimierza Dąbrowskiego. ZP r. XXVI nr 2 s. 18–24. ■ Wojda, Agnieszka: • 2000 – Prof. Kazimierz Dąbrowski – doktor medycyny, psychiatra, psycholog, pedagog i filozof. RO t. IV s. 112–119. ■ Tillier, William Bill: • 2018 – Personality Development through Positive Desinteration. The Work of Kazimierz Dąbrowski. NP, MBt, ss. 524. ■ Zakościelna, Ewa: • 1981 – Życie i dzieła prof. dr hab. medycyny/filozofii Kazimierza Dąbrowskiego czyli pasja rozwoju i trud istnienia. ZP r. XXII nr 2–3 s. 11–24.