Miejsce w SLW: uczeń Kazimierza Twardowskiego.
Obszary badań: etyka, psychologia.
BIOGRAFIA
Data i miejsce urodzenia: 14.10.1891. Sokal (obecnie Ukraina).
Data i miejsce śmierci: 22.01.1920. Lwów (obecnie Ukraina).
Rodzice: Samuel Fränkel i i Salomea z d. Landes.
Matura: IV Wyższe Gimnazjum we Lwowie (1909).
Studia: Universität Wien (1909–1913), UL (1913–1914).
Doktorat I (z filozofii): Sympatia i współczucie u Hume’a i Schopenhauera. 22.07.1914. UL. Kazimierz Twardowski.
Doktorat II (z prawa): 1919?. UL.
Varia: Był zatrudniony w Bibliotece UL. Zmarł na hiszpankę.
IDEE, PROBLEMY, REZULTATY
Ogólna charakterystyka dorobku naukowego
Frenkel zajmował się zagadnieniami z zakresu etyki niezależnej: badał, co jest na jej gruncie podstawą oceny etycznej.
Wybrane kwestie szczegółowe
- Etyka efektualna i decyzyjna. Odróżnijmy: (a) postanowienie osoby A, żeby urzeczywistnić cel B; (b) działanie osoby A, podjęte, aby urzeczywistnić postanowienie, o którym mowa w (a); (c) faktyczny rezultat działania, o którym mowa w (b).
Za przedmiot oceny etycznej (moralnej) można uważać faktyczny rezultat czyjegoś działania lub postanowienie, aby pewne działanie podjąć – bez względu na to, czy podjęte działanie doprowadziło do zamierzonego rezultatu.
System etyczny, w którym ocenie podlegają rezultaty działania, można nazwać „etyką efektualną”, a system etyczny, w którym ocenie podlegają motywy postanowienia kulminującego w działaniu – „etyką decyzyjną”. „Prawdziwa” etyka – to właśnie etyka decyzyjna. Przypuśćmy, że osoba A postanowiła wyrządzić krzywdę osobie C i w tym celu podjęła pewne działanie, które nie wyrządziło krzywdy osobie C. Przypuśćmy z kolei, że osoba B postanowiła sprawić dobro osobie C i w tym celu podjęła działanie, które wyrządziło krzywdę osobie C. Otóż na gruncie etyki decyzyjnej postanowienie osoby A będzie moralnie ujemne, a postanowienie osoby B – moralnie dodatnie; inaczej na gruncie etyki efektualnej (np. utylitarystycznej): tutaj moralnie ujemne będzie tylko działania osoby B.
- Kryteria oceny etycznej. Chociaż pierwotnym przedmiotem oceny moralnej są postanowienia, to wtórnie ocenia się też motywy tych postanowień. Motywami postanowień danej osoby są jej przekonania i uczucia. Trzeba przy tym pamiętać, że z jednej strony jeśli jakieś przekonania lub uczucia nie doprowadziły do powzięcia żadnego postanowienia, nie podlegają one ocenie etycznej. Z drugiej strony postanowienia podlegają ocenie etycznej nawet wtedy, gdy przedmiot postanowienia nie został urzeczywistniony.
Pełna ocena etyczna jakiegoś postanowienia wymaga, aby: (a) jego podjęcie wymagało wysiłku; (b) jego motywy były bezinteresowne; (c) było ono zgodne z przyjętym ideałem etycznym.
Słabością etyki decyzyjnej jest trudność w identyfikacji czyjegoś postanowienia. Postanowienia są obiektami psychicznymi, a do takich obiektów – jeśli należą do cudzej psychiki – nie mamy zasadniczo bezpośredniego dostępu. Tę słabość dziedziczy hasło tzw. etyki niezależnej; nie ma jej etyka zależna – oparta na religii, przyjmującej, że co najmniej Bóg „widzi” bezpośrednio życie psychiczne każdego człowieka; stąd jego ocena moralna postanowień każdego człowieka może być sprawiedliwa.
Wyjściem w wypadku etyki decyzyjnej jest obiektywizm aksjologiczny: „istnienie obiektywnych wartości moralnych, tj. takich, które są wartościami niezależnie od tego, czy je ktoś uznaje, czy nie” – i wspólna wszystkim ludziom „świadomość moralna”. Za istnieniem tej ostatniej przemawia fakt posługiwania się – ze zrozumieniem – językiem potocznym, „w którym są wyrażane wszystkie reguły etyczne”.
BIBLIOGRAFIA
A. Wykazy prac:
Bp.
B. Bibliografia podmiotowa:
1. Teksty naukowe:
1.1. Książki własne:
Bp.
1.2. Książki (współ)redagowane:
Bp.
1.3. Zbiory tekstów własnych:
Bp.
1.4. Artykuły:
• 1919 – O przedmiocie oceny etycznej. PF r. XXII z. 1–2 s. 25–67. • 1925–1927 – O pojęciu moralności. KF t. III z. 4 s. 433–478; t. IV z. 1 s. 56–103, z. 2 s. 217–240, z. 3 s. 263–294, z. 4 s. 393–421; t. V z. 2 s. 125–151, z. 3 s. 257–279.
2. Publicystyka:
Bp.
3. Teksty literackie:
Bp.
4. Przekłady:
Bp.
C. Bibliografia przedmiotowa:
■ Konstańczak, Stefan: • 2022 – Pomiędzy tradycją a filozofią analityczną. Karola Frenkla (1891–1920) droga do etyki naukowej. GSM t. VIII s. 264–283.