Miejsce w SLW: uczennica Stefana Baleya.
Obszary badań: psychologia i metodologia.
BIOGRAFIA
Data i miejsce urodzenia: 6.04.1923. Warszawa
Data i miejsce śmierci: 26.09.2000. Warszawa.
Rodzice: Józef i Józefa z d. Zając.
Matura: Tajne Państwowe Gimnazjum im. Marii Curie-Skłodowskiej w Warszawie (1942).
Studia: Podziemne UW (1942–1944), UW (1945–1948).
Magisterium: Motywy wyboru specjalności naukowej. 20.09.1949. UW. Stefan Baley.
Doktorat: Badania na wpływem sygnału ostrzegawczego i okresu przygotowawczego na czas reakcji prostej. 4.05.1961. UP. Stefan Błachowski.
Habilitacja: 1.07.1975.
Dydaktyka: AWF w Warszawie (?…1980…?).
Varia: Żona Eugeniusza. Używała też nazwisk: Geblewicz, Jabłońska. W czasie II Wojny Światowej należała do Szarych Szeregów (pseud.: Telimena).
IDEE, PROBLEMY, REZULTATY
Ogólna charakterystyka dorobku naukowego
Głównym obszarem badań Geblewiczowej była psychologia eksperymentalna i psychologia sportu (zajmowała się m.in. badaniem szybkości reakcji sportowców i warunków rozwoju uzdolnień sportowych. Poddała analizie pojęcia motywacji, rywalizacji, rehabilitacji, a także uwagi i strachu).
Wybrane kwestie szczegółowe
- Cele i rezultaty metod badawczych. Ze względu na cel badania bywają diagnostyczne lub prognostyczne. W wypadku psychologii badania mają cel diagnostyczny, gdy chodzi w nich o ustalenie, „jakim jest człowiek aktualnie, jakimi cechami charakteryzuje się obecnie”, mają zaś cel prognostyczny, gdy „interesuje nas, czego można oczekiwać od danego człowieka ze względu na określony zakres jego czynności”.
Ze względu na stopień zależności rezultatów badań od osoby je przeprowadzającej można podzielić metody badawcze na subiektywne i obiektywne. Metody subiektywne odznaczają się dużym stopniem tej zależności; w wypadku metod obiektywnych zależność jest minimalna (lub nawet w ogóle nie występuje), w wypadku zaś metod subiektywnych jest znaczna.
- Uwaga dowolna i mimowolna. Uwaga jest to „czynnik selekcjonujący” bodźce percepcyjne, oddziałujące w danej chwili na człowieka: umożliwiający wybór tych bodźców, które nas interesują lub są nam z jakichś względów potrzebne. Wziąwszy za kryterium obecność lub brak chęci (woli) do zauważania pewnych treści, możemy wyróżnić dwa rodzaje uwagi:
(a) uwagę dowolną (kierowaną), z którą mamy do czynienia, gdy „w sposób zaplanowany – przez nas samych lub przez innych – koncentrujemy się na czymś”, skupiamy się na tym;
(b) uwagę mimowolną, a więc niezaplanowaną.
Czynnikami utrudniającymi utrzymanie uwagi dowolnej jest występowanie: fluktuacji uwagi, roztargnienia, braku „podzielności uwagi” w wypadku wykonywania kilku czynności równocześnie. Na stopień uwagi dowolnej wpływają zarówno czynniki farmakologiczne (np. niektóre używki), jak też pewne cechy osobowościowe (np. ekstrawersja sprzyja uważniejszemu odbiorowi ruchu) oraz uznawane wartości.
Siła uwagi mimowolnej bywa funkcją siły m.in. odpowiednich podniet percepcyjnych lub ich atrakcyjności emocjonalnej – a także fizjologicznego stanu organizmu (np. uwaga taka maleje, gdy jesteśmy fizycznie wyczerpani).
- Strach i lęk. Granica między strachem a lękiem nie jest wyraźna. Można jednak próbować rozgraniczyć je w następujący sposób. Niech niedoskonałym genus proximum dla obu będzie czyjeś przeżycie występujące wtedy, gdy ten ktoś się boi.
Ze strachem x-a mamy do czynienia wtedy, gdy:
(a) x boi się y-a, czyli strach x-a ma w y-u przedmiot: „zewnętrzną”, określoną przyczynę (bodziec) w otoczeniu x-a;
(b) naturalną, „zrozumiałą” reakcją x-a, bojącego się y-a, jest reakcja obronna – np. ucieczka.
W wypadku lęku, przeżywanego przez x-a:
(a) x nie uświadamia sobie przyczyny tego, że się boi: można powiedzieć, że lęk jest bezprzedmiotowy lub inaczej mówiąc, przyczyna lęku jest „wewnętrzna” – tkwi w psychice x-a (w konfliktach w niej tkwiących);
(b) nie ma „rozsądnych” reakcji x-a, który przeżywa lęk.
W związku z powyższym wolno powiedzieć, że strach jest przeżyciem racjonalniejszym od lęku. Poza tym tylko strach ma wyraźne przeciwieństwo – mianowicie odwagę.
„Doznania strachu nie są na ogół przyjemne; nie znaczy to jednak, że są dla człowieka niepożyteczne. W pewnych sytuacjach – nie tylko społecznych, lecz również indywidualnych i osobistych – są konieczne, gdyż mobilizują do obrony, na przykład ucieczki przed grożącym niebezpieczeństwem, lub zmuszają do ostrożności przed czynnościami, które w konsekwencji przyniosłyby szkodę.”
Metodami przezwyciężania strachu są m.in.: kontakt z innymi osobami (samotność sprzyja strachowi), szczere ujawnianie go wobec osób przychylnych, poddanie się perswazji osób potrafiących ocenić obiektywnie rozmiar grożącego niebezpieczeństwa (lub samodzielnie zdobyta wiedza na temat tego rozmiaru), stopniowe (ale niekiedy przeciwnie: nagłe) przezwyciężenie trudności wywołujących strach.
- Psychologia rehabilitacji ruchowej. „Defekt fizyczny wpływa na zmiany w zakresie pewnych dyspozycji psychicznych i różni pod tym względem osoby niepełnosprawne od zdrowych. Rehabilitacja ma na celu zapobieganie utrwalania się tych zmian na dłużej, bądź zupełnego ich niwelowania.”
Psychologowi w tej rehabilitacji przypada rola „przywrócenia pacjentowi wiary we własne siły oraz możliwości jego funkcjonowania w życiu zawodowym, rodzinnym, ogólnie mówiąc – społecznym”.
BIBLIOGRAFIA
A. Wykazy prac:
Bp.
B. Bibliografia podmiotowa:
1. Teksty naukowe:
1.1. Książki własne:
• 1965k – Szybkość reagowania i szybkość ruchów docelowych. W., INKF, ss. 96. • 1973k – Badania nad szybkością ruchów człowieka. W., AWF, ss. 138. • 1989k – Z zagadnień psychologii rehabilitacji. W., AWF, ss. 78.
1.2. Książki (współ)redagowane:
Bp.
1.3. Zbiory tekstów własnych:
Bp.
1.4. Artykuły:
• 1949 – Motywy wyboru specjalności naukowej. ŻN t. VIII nr 43–48 s. 74–99. • 1960 (z: Justyna Ogórek) – Czasy reakcji prostych i różnicowych w zależności od płci. WFS t. IV nr 1 s. 103–108. • 1961 – Czas reakcji jako cecha rozwojowa związana z płcią. PW t. IV nr 1 s. 39–45. • 1962 – Badania na wpływem sygnału ostrzegawczego i okresu przygotowawczego na czas reakcji prostej. PP nr 5 s. 3–40. • 1963a – Influence of the Number of Warning Signals and of the Intervals Between Them of Simple Reaction-Time. AP v. XXI nr 1 s. 40–48. • 1963b (z: Elżbieta Pisarska) – Simple Reaction Time in Connection with the Height. SPse t. IV s. 93–100. • 1968 – Badania eksperymentalne nad siłą, wytrzymałością i szybkością. WFS t. XII nr 1 s. 15–26. • 1969 – Psychomotoryczna szybkość u chłopców. WFS t. XIII nr 4 s. 85–95. • 1970 – Siła statyczna a wytrzymałość mięśniowa (siłowa). WFS t. XIV nr 3 s. 37–48. • 1977 – Zagadnienie percepcji w działalności sportowej. WFS t. XXI nr 4. s. 49–53. • 1979 (z: Zenon Babraj) – Transfer bilateralny w czynnościach obrysowywania figur. KFiz r. XXXIII nr 5 s. 19–23. • 1980 (z: Ewa Nowicka) – Cechy temperamentu studentów Politechniki Warszawskiej uprawiających piłkę siatkową. WFS t. XXIV nr 1 s. 75–82. • 1981a – Normy do Skali Temperamentów L.L. Thurstone’a oraz Inwentarza Osobowości H.J. Eysnecka. KFiz r. XXXV nr 5 s. 9–12. • 1981b (z: Magdalena Rokicka) – Studenci Akademii Wychowania Fizycznego na świetle wyników badań kwestionariuszem A.H. Bussa i A. Durkee. WFS t. XXV nr 2 s. 79–85. • 1981c – Zainteresowania ogólne a zainteresowania sportowe. WFS t. XXV nr 1 s. 41–49. • 1985 – Rozprawa o uwadze. KFiz r. XXXIX nr 5–6 s. 6–9. • 1986 – Z zagadnień psychologii walki sportowej. KFiz XL nr 3–4 s. 12–15. • 1987a – Psychologiczne konsekwencje amputacji u dorosłych. KFiz re. XLI nr 1–2 s. 15–17. • 1987b – Rola motywacji w sporcie. WFHS r. XXXV nr 6 s. 221–222. • 1989 – A Diagnostic Experiment for Tennis Players. BS v. VI nr 4 s. 303–310. • 1990 – Wpływ wysiłku fizycznego na zręczność ręki. KFiz r. XLIV nr 5–6. s. 26–29.
2. Publicystyka:
Bp.
3. Teksty literackie:
Bp.
4. Przekłady:
Bp.
C. Bibliografia przedmiotowa:
Bp.
