Miejsce w SLW: uczeń Kazimierza Twardowskiego.

Obszary badań: semiotyka, filozofia polityki i socjologia (w szczególności kwestie mniejszości narodowych).

BIOGRAFIA

Data i miejsce urodzenia: 30.06.1888. Kraków.

Data i miejsce śmierci: 7.02.1940. Budapeszt (Węgry).

Rodzice: Antoni Władysław (h. Korczak) i Zofia z d. Sokołowska (h. Gozdawa).

Matura: II Gimnazjum we Lwowie (1906).

Studia: UL – filozofia; UJ – prawo.

Doktorat I (z filozofii): O istnieniu implicite pewnych powiedzeń w powiedzeniach innych. 15.04.1912. UL. Kazimierz Twardowski.

Doktorat II (z prawa): 1915. UJ.

Varia: Używał pseudonimów Franciszek Górnicki, Zbigniew Krasnowski, Henryk Rolicki. Był zatrudniony w MWRiOP (1923–1928). Członek m.in. ONR (1934), aresztowany za rzekomy współudział w zamachu na ministra spraw wewnętrznych RP Bronisława Pierackiego (1934), potem był członkiem ONR ABC. Zmarł po amputacji nogi, która uległa gangrenie w wyniku odmrożenia podczas przekraczaniu granicy polsko-słowackiej w Tatrach (wpadł do potoku).

IDEE, PROBLEMY, REZULTATY

Ogólna charakterystyka dorobku naukowego

Gluziński zajmował się problematyką semiotyczną oraz filozofią państwa i prawa – m.in. relacją między etyką i prawem, relacjami kościelno-państwowymi oraz pojęciami narodu i państwa.

Wybrane kwestie szczegółowe

• Sądy wydawane implicite. W niektórych powiedzeniach (zdaniach), wydając explicite określone sądy, musimy zarazem wydać – a więc uznać – inne sądy, które są w tych pierwszych sądach implicite zawarte. Na przykład uznanie sądu wyrażanego explicite w zdaniu „Wczoraj na próbie Kółka Dramatycznego N pan A znieważył czynnie zaproszonego przez siebie reżysera B” zmusza nas do wydania sądów wyrażanych explicite m.in. w zdaniach „Reżyser B był wczoraj na próbie Kółka Dramatycznego N”; „Wczoraj była próba Kółka Dramatycznego N”, „Pan A zaprosił reżysera B na próbę Kółka Dramatycznego N”, „Istnieje pan A”, „Istnieje Kółko Dramatyczne N”. Między sądami wydawanymi explicite a sądami w nich implicite zawartymi niekiedy zachodzi, ale niekiedy nie zachodzi relacja wyniku logicznego.
• Polityka, etyka i wiedza naukowa. Etyka i prawo powinny być systemami nierozdzielnymi: prawo powinno stać na straży etyki, a etyka powinna dostarczać uzasadnienia prawu. „Niemoralne prawo demoralizuje”, prowadzi do „rozkładu pojęć etycznych”.

Podobnie z polityką: działania polityczne powinny podlegać ocenie moralnej. „Doktryna, jakoby w polityce nie obowiązywały normy etyczne, miarodajne dla życia prywatnego, wiedzie w rezultacie do moral insanity polityków także i w życiu prywatnym”. W obszarze polityki przyjmuje się niekiedy zasady, które tylko pozornie mają sankcję etyczną. Do takich zasad należy np. zasada wolności – rozciągnięta na wolność prasy, która de facto przyjmuje postać „wolności kłamstwa publicznego” i wolności „propagandy rozkładczej”.

Dwa systemy etyczne ze sobą konkurują: etyka chrześcijańska – i szerzej: etyka religijna – oraz etyka naturalna.

Etyce chrześcijańskiej zarzuca się m.in. to, że propaguje postawę „poddania się złu”. Jest to zarzut bezpodstawny. „Etyka chrześcijańska dopuszcza walkę z przeciwnikiem, a nawet wojnę; ale musi to być walka czy wojna „sprawiedliwa””.

Prawa etyki naturalnej miałyby być wskazywane przez „rozum”; skoro tak, to „aprobata etyczna każdego uczynku zależy od własnej oceny działającej jednostki”. Prowadzi to do „konwencjonalizmu etycznego” – „triumfu dowolności w osądzaniu czynów ludzkich”.

Tylko polityka podporządkowana normom etycznym uchroni się przed nadużywaniem wiedzy naukowej do celów politycznych niegodnych moralnie.

• Naród i państwo. Błędna jest doktrynerska definicja „narodu” jako „zbiorowości ludzkiej, osiadłej na pewnym określonym terytorium, posiadającej wspólny język i wspólną historię”. Ci, którzy przyjmują taką definicję, zapominają o tym, że „narodowi dla pełni życia, dla nieskrępowanego istnienia trzeba własnej organizacji państwowej”. Nacisk musi tutaj być położony na to, że jest to „własna organizacja”. Albowiem tylko „państwo narodowe” jest w stanie „zadośćuczynić potrzebom narodu”.

Patriotyzm jest wyrazem szacunku dla własnego państwa narodowego – i nie wolno go mieszać z nacjonalizmem, czyli „egoizmem narodowym”.

• Rozdział Kościoła od państwa. Hasło rozdziału Kościoła od państwa ma dwie warstwy. Głosicielom tego hasła chodzi w warstwie „zewnętrznej” (oficjalnej) o to, aby taki czy inny światopogląd był wyłącznie sprawą prywatną obywateli tego państwa. Natomiast w warstwie „wewnętrznej” źródłem głoszenia tego hasła jest zazwyczaj ułatwienie jego głosicielom – będącym przeciwnikami Kościoła – pozbawienie Kościoła, a ogólniej zasad moralnych głoszonych przez Kościół, wpływu na tych obywateli; w ocenie przeciwników Kościoła miałoby to im ułatwić kierowanie sprawami państwa zgodnie z ich własnymi interesami: politycznymi lub ekonomicznymi.

Niekiedy uzasadnia się antyklerykalizm za pomocą twierdzenia, że Kościół katolicki jest „międzynarodówką” i jako taki dąży do zniesienia suwerennych państw; miesza się w ten sposób hasło uniwersalizmu etycznego z hasłem centralizacji politycznej.

BIBLIOGRAFIA

A. Wykazy prac: 

Bp.

B. Bibliografia podmiotowa:

■ Muszyński, Wojciech Jerzy: • 2010 – Tadeusz Gluziński (1888–1940). W: [Muszyński i Mysiakowska (red.) 2010], s. 117–118.

1. Teksty naukowe:

1.1. Książki własne:

• 1922^k – O polskiej polityce gospodarczej. W., BPZ, ss. 16. • 1927^k – Cele i drogi propagandy wywrotowej. P., KśW, ss. 102. • 1932b^k – Zmierzch Izraela. W., WMN, ss. 420. 1933². 1933³. 1986⁴. Wers, Ww. 2004⁴. Krz., DWO, ss. 330. • 1934^k – Światowa polityka żydowska. W., TWP, ss. 182. 2021². Krz., DWO, ss. 220. Przekł. niem.: Die jüdische Weltpolitik. Er. 1937, UBV, ss. 150. • 1935a^k – Odrodzenie idealizmu politycznego. W., DKP, ss. 172. 2007². Grj., WAr, ss. 134. 2012³ i 2022³. Krz., DWO, ss. 114. • 1935b^k – Socjalizm, komunizm, anarchizm. W., DWz, ss. 222. • 1936^k – Sprawa ukraińska. W., DPS, ss. 128.

1.2. Książki (współ)redagowane: 

Bp.

1.3. Zbiory tekstów własnych: 

Bp.

1.4. Artykuły:

• 1921a – Wstęp i objaśnienia. Do: Ustawa konstytucyjna Rzeczypospolitej Polskiej. W., ZLN, s. III–XI. • 1921b – Zmierzch liberalizmu [cykl]. GW r. CXLI nr 136 s. 2–3, nr 138 s. 1, nr 139 s. 1, nr 141 s. 2–3, nr 144 s. 2–3. • 2018 – O istnieniu implicite pewnych powiedzeń w powiedzeniach innych (fr.). W: [Ivanyk (red.) 2018], s. 389–396.

2. Publicystyka:

• 1919a^p – Mniejszości narodowe a państwo. PN r. VIII t. XVI nr 3 s. 249–258. • 1919b^p – O instynkcie państwowym. PN r. VIII t. XV nr 2 s. 130–136. • 1931^p – Szkoła jednolita i „wychowanie państwowe”. Przyczynek historyczny. MN r. XI nr 16 s. 179–182, nr 17 s. 196–199. • 1935a^p – Człowiek i dzieje. NŁ r. I (III) nr 4(6) s. 1–6. • 1935b^p – Elita, czy szary człowiek? NŁ r. I (III) nr 1(3) s. 4–6. • 1935c^p – Rząd a przedstawicielstwo ludności. NŁ r. I (III) nr 2(4) s. 6–7. • 1935d^p – W dobie trzeźwości politycznej. NŁ r. I (III) nr 3(5) s. 1–3. • 1936a^p – Bankructwo gospodarstwa światowego. NŁ r. IV r 10 s. 3–6. • 1936b^p – „Człowiek gospodarczy” a gospodarz. NŁ r. IV nr 1 s. 1–2. • 1936c^p – Problem ukraiński [cykl]. NŁ r. IV nr 2 s. 7–8, nr 3 s. 7–11, nr 4 s. 6–11, nr 5 s. 8–12, nr 6 s. 6–12, nr 7 s. 6–12, nr 8 s. 1–5, nr 9 s. 1–3. • 1936d^p – Urzędnik dziś i jutro. NŁ r. IV nr 10 s. 6–9. • 1937a^p – Centralizacja czy decentralizacja. NŁ r. V nr 3 s. 3–5. • 1937b^p – Naród i Kościół. NŁ r. V nr 7 s. 1–2. • 1937c^p – Wieża Babel. NŁ r. V nr 2 s. 1–2. • 1938a^p – Mowa kanclerza. ABC r. XIII nr 272 s. 1. • 1938^p – Przegląd polityki wewnętrznej. NŁ r. VI nr 1 s. 13–14. • 1938b^p – Zbrodnia Stalina. ABC r. XIII nr 74 s. 1, 3.

3. Teksty literackie:

• 1930^l – Bezdomny jedynak [pierwotnie w odcinkach na łamach czasopisma ABC]. K. 2022, FKHR, ss. 300. • 1928^l – Przygoda. Dwie opowieści. P., WPol, ss. 230.

4. Przekłady: 

Bp.

C. Bibliografia przedmiotowa: 

Bp.