Miejsce w SLW: uczeń Tadeusza Kotarbińskiego.
Obszary badań: logika ogólna i prawnicza.
BIOGRAFIA
Data i miejsce urodzenia: 6.05.1921. Ruda-Huta k. Chełma.
Data i miejsce śmierci: 19.10.1998. Łódź.
Rodzice: Władysław i Franciszka z d. Wiernicka.
Matura: Gimnazjum i Liceum im. Bolesława Prusa w Skierniewicach (1941 – matura tajna, zatwierdzona oficjalnie w 1945).
Studia: UŁ: filozofia (1945–1948) i prawo (1949–1952).
Magisterium I (z filozofii): Pojęcie analogii i jej znaczenie dla nauk szczegółowych i dla filozofii. 28.09.1948. UŁ. Benedykt Bornstein.
Magisterium II (z prawa): 26.06.1952. UŁ.
Doktorat: Definicje w prawie i w nauce prawa. 25.06.1959. UW. Tadeusz Kotarbiński.
Habilitacja (docentura): Z problemów logicznych stosowania prawa. 1.12.1964. UW.
Profesura: 1.10.1990/.
Dydaktyka: UŁ (1946–1991).
IDEE, PROBLEMY, REZULTATY
Ogólna charakterystyka dorobku naukowego
Gregorowicz uprawiał logikę, a w jej obrębie przede wszystkim teorię definicji i logikę prawniczą. Wypowiadał się jednak także na filozoficzne tematy pozalogiczne.
Wybrane kwestie szczegółowe
- Teoria definicji
Nie istnieje pojęcie definicji wziętej generaliter, którego specyfikacjami byłyby pojęcia definicji nominalnej, definicji realnej czy definicji arbitralnej. Termin „definicja” jest elipsą i nabiera pełnego sensu dopiero wtedy, gdy się go uzupełni odpowiednią przydawką, dodając: „definicja nominalna”, „definicja realna” lub „definicja arbitralna”.
Definicja nominalna jest zdaniem o wyrażeniach językowych (tj. należących do pewnego języka). Definicja realna jest zdaniem o pewnych obiektach. Definicja arbitralna jest zdaniem, którego prawdziwość gwarantowana jest przez pewne konwencje terminologiczne.
Jedną z zasad podziału definicji nominalnych na analityczne i syntetyczne jest relacja zgodności lub niezgodności ze znaczeniem istniejącym w danym języku. Podział ten jest więc zależny zawsze do jakiegoś języka. Inną zasadą tego podziału jest sposób, w jaki do niej dochodzimy: czy przez analizę znaczenia, czy też przez syntetyzowanie (definiendum) elementarnych treści w jedną całość.
Definicje realne są oceniane ze względu na cele naukowe, którym służą. Tym celem może być podanie takiej charakterystyki przedmiotu, która pozwala wywnioskować (na gruncie przyjętej teorii) szczegóły definiowanego przedmiotu. Tak jest np. w fizyce. Natomiast np. w medycynie „dobra definicja” choroby to nie taka, z której można wywnioskować pełen „obraz kliniczny” tej choroby, lecz wskazówki co do metody jej leczenia.
- Logika w myśleniu prawniczym. Rola logiki ujawnia się w trzech sferach związanych z prawem: w ustawodawstwie, w wykładni prawa i w sporze sądowym.
W ustawodawstwie znajomość logiki zapobiega formułowaniu aktów, w których sformułowania obarczone są niewyraźnością lub nieostrością lub – co gorsza – sprzecznością. Sformułowania takie prowadzą często do nieporozumień interpretacyjnych, skutkujących różnicami w wyrokach wydawanych na ich podstawie.
W wykładni prawa stosowana jest tzw. wykładnia gramatyczna i tzw. wykładnia logiczna. „Pierwsza polega na domyślaniu się sensu normy na podstawie znaczeń słów w niej występujących; druga sprowadza się do tzw. logicznego rozwijana norm”. W pierwszym wypadku znajduje zastosowanie logiczna metoda budowania definicji analitycznych, w drugim zaś wypadku – prawa logiki (np. zasada sprzeczności w rozumowaniach a contrario).
W sporze sądowym odwołanie się do logiki umożliwia uniknięcie częstych błędów w wywodach uczestników sporu (takich jak uznanie, że wykazanie fałszywości racji wystarcza do odrzucenia następstwa, mieszanie tłumaczenia z dowodzeniem) oraz pozwala na uświadomienie sobie przez sędziego, że orzeczenia biegłych mogą mieć różny stopień zasadności.
- Odpowiedzialność uczonych. „Uczeni są dzisiaj odpowiedzialni za realizację odwróconej zasady Hipokratesa: primum aedere, deinde non nocere” (czyli: najpierw pomóc, potem nie szkodzić).
W odniesieniu do pewnych spraw odpowiedzialność uczonych jest bezdyskusyjna. Chodzi o odpowiedzialność za to, „by nie przekazywać swojej wiedzy tak, gdzie może być ona źle wykorzystana”. W innych wypadkach są różnice zdań co do zakresu odpowiedzialności uczonych. Dotyczy to np. tego, czy uczeni są odpowiedzialni „tylko za ludzi i to żyjących współcześnie”, czy także np. za przyszłe generacje.
BIBLIOGRAFIA
A. Wykazy prac:
Bp.
B. Bibliografia podmiotowa:
1. Teksty naukowe:
1.1. Książki własne:
• 1953k – Zarys logiki dla prawników. Skrypt. W., WPUW s. II+154. • 1955k – Zarys logiki dla prawników. Ł., PWN, ss. 136. 19562. 19573. 19584. 19625. W., PWN, ss. 206. 19754. Ł., WUŁ, ss. 176. 19775. 19806, ss. 174. 19957, Ł., GG ss. 156. • 1962k – Definicje w prawie i w nauce prawa. Ww., O, ss. 100. • 1963k – Z problemów logicznych stosowania prawa. Ł., WUŁ, ss. 56.
1.2. Książki (współ)redagowane [an.]:
• 1975r – Materiały na IV Zjazd Stowarzyszenia Absolwentów Wydziału Prawa i b. Wydziału Prawno-Ekonomicznego Uniwersytetu Łódzkiego. Ł., 405, ss. 40. • 1982r – Województwo skierniewickie. Zarys dziejów, obraz współczesny, perspektywy rozwoju. Ł., WUŁ, ss. 392+80.
1.3. Zbiory tekstów własnych: Bp.
1.4. Artykuły:
• 1955 – Kilka uwag w sprawie logiki dla prawników. MF r. V nr 4 s. 171–173. • 1957 – O nienormatywnym charakterze definicji legalnych. ZNUŁ z. 7 s. 5–20. • 1962 – L’argument a maiori ad minus et le problème de la logique juridique. LA a. V nr 17–18 s. 66–75. • 1967 – Dwie koncepcje logiki prawniczej. W: [Czeżowski 1967r], s. 235–243. • 1970 – Les essais de reduire la logique déontique a la logique modale alétique. AUL. Folia Philosophica z. 7 s. 49–63. • 1988 (z: Dorota Horbaczewska) – Die Idealisierungsmethode in technischen Wissenschaften. AUL. Folia Philosophica z. 5. WUŁ s. 93–101. • 1991 – La théorie des definitions dans la littérature logique polonaise. MSH a. XXIX nr 116 s. 23–27. • 1993 – Odpowiedzialność uczonych we współczesnym świecie. AUL. Folia Philosophica z. 10 s. 136–139.
2. Publicystyka:
Bp.
3. Teksty literackie:
Bp.
4. Przekłady:
Bp.
C. Bibliografia przedmiotowa:
■ Lewandowska, Maria: • 1999 – Wspomnienie o profesorze Janie Gregorowiczu. RF t. LVI nr 1 s. 19–21.
