Miejsce w SLW: uczeń Stefana Błachowskiego.

Obszary badań: psychologia rozwojowa.

BIOGRAFIA

Data i miejsce urodzenia: 6.05.1914. Studzianka k. Białej Podlaskiej.

Data i miejsce śmierci: 28.07.1983. Poznań.

Rodzice: Władysław i Józefa z d. Bobkiewicz (vel Dziobek).

Matura: Państwowe Seminarium Nauczycielskie Męskie w Leśnej Podlaskiej (1934).

Studia: University of Edinburgh (1943–1947).

Magisterium: Psychological interpretation of sex differences in drawing a „man” in adolescence. 14.06.1947. University of Edinburgh (Wielka Brytania).

Doktorat: Z badań nad percepcją metodą Ravena. 23.05.1950. UP. Stefan Błachowski.

Habilitacja (kandydatura): Kształtowanie naukowego światopoglądu u dzieci i młodzieży. 6.06.1957. UAM.

Profesura: 12.05.1970/ 16.10.1975.

Dydaktyka: Publiczne szkoły powszechne w Piszczacu (1936–1937), w Kaliłowie k. Bielska Podlaskiego (1936–1938) i w Łomazach (1938–1939), UP (1950–1981), WSP w Gdańsku (?…1960–1970…?).

Varia: Uczestnik Kampanii Wrześniowej 1939. Odznaczony KKawOPR (1973).

IDEE, PROBLEMY, REZULTATY

Ogólna charakterystyka dorobku naukowego

Hornowski zajmował się psychicznym rozwojem dziecka, w tym rozwojem jego inteligencji i zdolności poznawczych oraz kształtowaniem się światopoglądu.

Wybrane kwestie szczegółowe

• Inteligencja, uzdolnienia specjalne i talent. Badania różnic indywidualnych – co do inteligencji, uzdolnień specjalnych (poznawczych, językowych, literackich, matematycznych, plastycznych i muzycznych) i talentu – występujące między ludźmi oraz między fazami czasowymi jednostki prowadzą do następujących wniosków na temat inteligencji:

(1) Poziom inteligencji zmienia się w ciągu życia jednostki.

(2) O rozwoju intelektualnym jednostki decydują doświadczenia i zainteresowania dziecka.

(3) Na rozwój intelektualny mają wpływ zdolności ogólne „zakodowane genetycznie” oraz środowisko.

(4) Im bogatsze i bardziej złożone jest środowisko, tym pełniejszy jest rozwój psychiczny.

Istotna korelacja między inteligencją a rozwojem zdolności plastycznych (rysunkowych) zachodzi we wczesnym dzieciństwie.

Czynnikami wpływającymi na różnice indywidualne są: dziedziczność, środowisko, system wychowania i nauczania oraz aktywność organizmu.

• Rozwój inteligencji u dzieci. Rozwój umiejętności rysowania u dzieci – od bazgrania, poprzez ujęcia schematyczne, do indywidualizacji oraz umieszczania postaci na tle i kolorowania – jest dobrym wskaźnikiem rozwoju inteligencji.

Hornowski wykazał m.in., że:

(a) zdolności wnioskowania rozwijają się bardzo szybko w okresie dzieciństwa;

(b) po dziesiątym roku życia ujawniają się zdolności wnioskowania przez analogię;

(c) w okresie 12–16 lat nie ma istotnych różnic między rozwojem intelektualnym (umiejętności rozumowania) dziewcząt i chłopców.

BIBLIOGRAFIA

A. Wykazy prac:

■ Pater, Mieczysław: • 1984 – Bibliografia ważniejszych prac prof. dr. Bolesława Hornowskiego. PP t. XXVII nr 2 s. 285–87.

B. Bibliografia podmiotowa:

1. Teksty naukowe:

1.1. Książki własne:

• 1959a^k – Analiza psychologiczna testu percepcyjnego Progressive Matrices J.C. Ravena. W., PWN, ss. 212. Toż jako: Analiza psychologiczna skali J.C. Ravena. W. 1970², PWN, ss. 298. • 1959b^k – Psychologiczne podstawy kształtowania poglądu na świat dzieci i młodzieży. P., PWN, ss. 174. • 1970^k – Badania nad rozwojem psychicznym dzieci i młodzieży na podstawie rysunku postaci ludzkiej. Ww., O, ss. 296. 1982², ss. 268. • 1971^k (et al.) – Materiały do nauczania psychologii. Psychologia ogólna. T. IV. W., PWN, ss. 602. • 1978^k – Rozwój inteligencji i zdolności specjalnych. W., WSP, ss.  264. 1986², ss. 264. • 1985^k – Psychologia różnic indywidualnych. Wybrane zagadnienia. W., WSP, ss. 224.

1.2. Książki (współ)redagowane: 

Bp.

1.3. Zbiory tekstów własnych:

• 2009^z – Teoretyczne i psychometryczne podstawy psychologicznych badań zdolności i rozwoju człowieka. P., PTPN, ss. 220.

1.4. Artykuły:

• 1956 – Sądy i przekonania. SPTPN r. XX nr 1 s. 9–12. • 1961 – Wspomnienie o profesorze doktorze Stefanie Błachowskim. ZNUAM nr 42 (Filozofia. Psychologia. Pedagogika z. 6) s. 12–20. • 1964 – Psychologia w Wielkiej Brytanii. PP nr 8 s. 174–182. • 1965 – Zastosowanie rysunków do badania psychologicznego dziecka. PP nr 9 s. 19–131. • 1966 – Psychologiczna analiza rysunku postaci ludzkiej. PP nr 12 s. 54–90. • 1967a – Rysunek jako metoda projekcyjna badania osobowości. PP t. X nr 14 s. 21–29. • 1967b – Współczesne problemy psychologii pracy. PLTN nr 2 (Komisja Psychologii z. 1) s. 7–16. • 1967c – Zagadnienie zdolności, ich rozwój i kształcenie. PW t. X nr 5 s. 578–586. • 1968a – Nie obniżać wymagań. NS r. XIX nr 9 s. 52–53. • 1968b – Od przekonań do ideałów. NS r. XIX nr 2 s. 31. • 1969 – Psychologia w Czechosłowacji. PP r. XII nr 4 s. 232–241. • 1973 – Dziecko na tle współczesnej cywilizacji. W: [Dziamski et al. 1973], s. 19–44. • 1976 – Percepcja zjawisk kulturowych przez dzieci i młodzież. SPed t. XXXVII s. 61–68. • 1976–1977 – L’influence de ‘‘introversion et de l’extraversion sur la perception de la peinture. BPs v. XXX nr 14–16 s. 645–653.

2. Publicystyka: 

Bp.

3. Teksty literackie: 

Bp.

4. Przekłady:

■ Hurlock, Elizabeth Bergner: • 1960 (z: Kinga Lewandowska i Barbara Roseman) – Rozwój dziecka. W., PWN, ss. 866. 1961², ss. 600. 1985³, ss. 556. • 1965 (z: Barbara Roseman) – Rozwój młodzieży. W., PWN, ss. 626. ■ Pronko, Nicholas Henry: • 1960 – Niektóre problemy dotyczące rozwoju higieny psychicznej. PP nr 4 s. 3–17.

C. Bibliografia przedmiotowa:

■ Huber-Cudnik, Lidia & Gąsowski, Jerzy & Modzelewska, Mirosława & Ruda, Kazimierz & Żuk, Tadeusz: • 1984 – Omówienie dorobku naukowego prof. dr. Bolesława Hornowskiego. PP t. XXVII nr 2 s. 277–83. ■ Kowolik, Piotr: • 2003 – Bolesław Hornowski (1914–1983). NiS r. VIII nr 3–4 s. 309–319. ■ Stachowski, Ryszard: • 1984a – Prof. dr Bolesław Hornowski (1914–1983). PP t. XXVII nr 1 s. 3–12. • 1984b – Wspomnienie o Bolesławie Hornowskim (1914–1983). W: KMP r. LII nr 3–4 s. 135–138. • 2005 – Profesor Bolesław Hornowski (1914–1983). CS z. 25 s. 43–48. ■ Tyszkowa Maria: • 1984 – Prof. dr Bolesław Hornowski (1914–1983). Uczony i nauczyciel. PP t. XXVII nr 2 s. 271–275.