Miejsce w SLW: uczeń Kazimierza Twardowskiego.

Obszary badań: historia polskiej terminologii psychologicznej.

BIOGRAFIA

Data i miejsce urodzenia: 26.05.1892. Łoniów k. Sandomierza.

Data i miejsce śmierci: 30.05.1919. Kosaczów k. Kołomyi (obecnie Ukraina).

Rodzice: Wacław i Maria Joanna z d. Hösehl (vel Hoeschel).

Matura: Bd.

Studia: UL (?–1912).

Doktorat: Terminologia psychologiczna Jana Śniadeckiego. Przed 15.07.1912. UL. Kazimierz Twardowski.

Dydaktyka: Wyższe Gimnazjum w Stryju (1918–1919).

Varia: Uczestnik I Wojny Światowej i ochotnik w walkach polsko-ukraińskich o Lwów (1918–1919); zmarł w ukraińskim obozie dla internowanych na tyfus plamisty.

IDEE, PROBLEMY, REZULTATY

Ogólna charakterystyka dorobku naukowego

Badania Jaroszyńskiego nad terminologią psychologiczną Jana Śniadeckiego ujawniły, że wolno go uważać za prekursora ideałów metodologicznych Szkoły Lwowsko-­
-Warszawskiej. Przy okazji tych badań Jaroszyński sformułował wiele rozróżnień pojęciowych, powszechnie obowiązujących w Szkole.

Wybrane kwestie szczegółowe

• Postulat jasności i zrozumiałości języka. Język odgrywa „doniosłą rolę narzędzia wszelkiego myślenia”. Dlatego wysuwanie na pierwszy plan „postulatu jasności i zrozumiałości języka” – zwłaszcza języka naukowego – jest świadectwem liczenia się z „pożytkiem ogółu”.

W imię postulatu zrozumiałości należy oczekiwać od języka naukowego „ścisłego określenia znaczeń używanych słów, występując zarazem przeciw odrębności języka naukowego od mowy potocznej”. Postulat zrozumiałości warto wzbogacić o „motywy patriotyczne”: o postulat „używania języków narodowych”. Ten drugi postulat nie wyklucza jednak „tworzenia neologizmów”, byleby twórczość w tym zakresie była unormowana „ściśle a rozsądnie”. W pewnych wypadkach niezbędne jest „wzbogacanie języka narodowego przez asymilowanie wyrazów cudzoziemskich, pochodzących zwłaszcza od języka grackiego i łacińskiego, oraz przyjętych w Europie”.

• Fakty i dyspozycje psychiczne. Psychologia jest nauką o faktach psychicznych i odpowiadających im dyspozycjach.

„Psychologia dzisiejsza, analizując fakty życia psychicznego, wyróżnia w nim składniki dwojakiego rodzaju, a mianowicie funkcje, czyli czynności psychiczne, i to, co dzięki tym czynnościom powstaje, czyli wytwory psychiczne”.

„Celem powiązania i wyjaśnienia faktów psychicznych przyjmuje psychologia hipotetycznie istnienie w poszczególnych jednostkach względnie trwałych warunków, które same nie są faktami psychicznymi, a od których zależą zjawianie się i właściwości owych faktów; warunki te nazywa „dyspozycjami” czyli „przysposobieniami psychicznymi””.

• Historia literatury i krytyka literacka. Tym, co odróżnia historię literatury od krytyki literackiej, jest terminologia i przedmiot.

Terminologia danej nauki jest to „zbiór terminów w niej używanych, to jest wyrazów i wyrażeń, będących znakami pojęć tej nauki. Same zaś pojęcia (jako wytwory psychiczne) są znaczeniem danych terminów (jako wytworów psychofizycznych). Aby więc terminy określić, należy dać definicję wyczerpującą, dokładną lub przynajmniej przybliżoną odpowiadających im pojęć.” Słownictwo krytyki literackiej nie stanowi terminologii. Krytyka posługuje się „chwiejnymi”, „nieokreślonymi ściśle pojęciami” (np. pojęciem literatury współczesnej).

Przedmiotem historii literatury są dzieła literackie (a nie np. biografie twórców, ich korespondencja czy inne dokumenty dotyczące ich życia). Krytyka literacka zmierza do sformułowania oceny dzieł – zawsze zrelatywizowanej do indywidualnych kryteriów tego, kto tę krytykę uprawia.

BIBLIOGRAFIA

A. Wykazy prac: 

Bp.

B. Bibliografia podmiotowa:

1. Teksty naukowe:

1.1. Książki własne: 

Bp.

1.2. Książki (współ)redagowane: 

Bp.

1.3. Zbiory tekstów własnych: 

Bp.

1.4. Artykuły:

• 1914–1915 – Zygmunt L. Zaleski. Dzieło i twórca (rec.). PL r. XIII s. 417–422. • 1914–1916 – Terminologia psychologiczna Jana Śniadeckiego. PNL r. XLII–XLIV z. 3 s. 961–974, z. 4 s. 1057–1072, z. 5 s. 1153–1172.

2. Publicystyka: 

Bp.

3. Teksty literackie: 

Bp.

4. Przekłady: 

Bp.

C. Bibliografia przedmiotowa:

■ Aa.: • 1919–1920 – Franciszek Jaroszyński. RF r. V nr 2 s. 40b.