Miejsce w SLW: uczennica Bogdana Nawroczyńskiego.
Obszary badań: pedagogika.
Koncepcje: szkoła życia.
BIOGRAFIA
Data i miejsce urodzenia: 23.08.1883. Rojków k. Łaska.
Data i miejsce śmierci: 12.11.1971. Łódź (pochowana w Rudzie Pabianickiej).
Rodzice: Józef i Alfreda Eleonora z d. Cygańska.
Matura: 7-klasowe Rządowe Gimnazjum Żeńskie (rosyjskie) w Łodzi (1900).
Studia: UW (1919–1933, z przerwami; 1926 ukończyła Wydział Polonistyki).
Doktorat: Poglądy pedagogiczne i praktyka wychowawcza P. Petersena. 23.06.1933. UW. Bogdan Nawroczyński.
Dydaktyka: Żeńska Szkoła Handlowa Cecylii Waszczyńskiej w Łodzi (1901–1908), Szkoła Elementarna Zofii Pętkowskiej i Wiktorii Macińskiej w Łodzi (1908–1910), Szkoła Elementarna w Rudzie Pabianickiej (1910–1915), Gimnazjum im. Jerzego Jędrychowskiego w Pabianicach (1915–1918), Gimnazjum Państwowe Żeńskie im. Królowej Jadwigi w Pabianicach (1918–1926…), tajne Gimnazjum im. Króla Stefana Batorego i Państwowe Liceum im. Emilii Plater w Warszawie (II Wojna Światowa), Państwowe Pedagogium w Łodzi (1945–?).
IDEE, PROBLEMY, REZULTATY
Ogólna charakterystyka dorobku naukowego
Jędrychowska zajmowała się – praktycznie i teoretycznie – pedagogiką. Ideałem pedagogicznym, który propagowała, była szkoła ucząca dzieci i młodzież umiejętności życia we wspólnocie.
Wybrane kwestie szczegółowe
- Jednostka i wspólnota. Wspólnotę szkolną tworzą uczniowie, nauczyciele i rodzice. Ideał szkoły wspólnoty wyrasta na przekonaniu, że „największa siła wychowawcza leży we współżyciu ludzi”.
„Człowiek jest dobry, to znaczy z natury obdarzony siłą, która sprawia, że w warunkach, godnych jego człowieczeństwa, przedstawia on obraz życia ludzkiego, pełen wartości moralnej”.
„Dobro może być unicestwione przez wyłączenie człowieka ze wspólnoty, co może nastąpić przez rozprzężenie się jej lub egoistyczne zamknięcie się jednostki w sobie samej. Nie widzi siebie ona wtedy w świecie w ścisłej z nim łączności, w stosunku posłuszeństwa i zależności wobec jego wpływów, lecz świat ten widzi jako przeciwstawiony sobie lub w sobie samej,w pojęciu indywidualistycznym”.
„Błędne zaszeregowanie się człowieka we wspólnocie, życie niezgodne z powołaniem lub zamiłowaniem, nieumiejętność lub niechęć przystosowania się do warunków, w jakich postawiło człowieka życie, prowadzi do zahamowania rozwoju dobra, do zagłuszenia go i stąd dobro przejawia się w niewystarczającym minimum, które ujmujemy jako zło”.
- Reguły pedagogiczne szkoły wspólnoty. W tle szkoły wspólnoty znajdują się dwa założenia antropologiczne: pierwsze dotyczy natury narodu, drugie – natury jednostki ludzkiej.
Otóż naród jest tutaj pojmowany jako „związek duchowy obywateli, złączonych wspólnością uczuć, myśli i dążeń, którzy mimo różności religii, zawodu, stanu, posiadania, stanowiska społecznego, zdolni są do wzajemnego zrozumienia i współdziałania, kiedy tego wymaga dobro tego narodu i państwa”.
Ten pogląd na naturę narodu jest uzupełniony poglądem na naturę jednostki. Wierzy się mianowicie tutaj, że człowiek jest z natury dobry. „Wiarę w to dobro posiadali wszyscy pedagogowie świata, którzy poświęcili się wychowaniu dzieci opuszczonych, młodzieży upadłej i osiągnęli wyniki dodatnie. Siły moralne, tkwiące nawet w zaniedbanej, występnej młodzieży można rozwinąć i kierować ku dobru.”
Z tych dwóch założeń antropologicznych płyną następujące szczegółowe reguły pedagogiczne:
„(1) Każde dziecko jest dobre w swej istocie i może być doprowadzone do rozwoju swej osobowości przy pomocy wychowawczego oddziaływania wspólnoty, o ile to dobro nie zostało uszkodzone lub zahamowane.
(2) Należy zatem dążyć do ukształtowania zdrowego moralnie środowiska wychowawczego, w którem dziecko mogłoby wzrastać i rozwijać się.
(3) W wypadku, kiedy zostanie stwierdzone uszkodzenie dobra w wychowanku lub zahamowanie, zbadać należy przyczyny i usuwać je.
(4) Dopomóc tworzącej się osobowości do właściwego zaszeregowania się we wspólnocie, do najlepszego urzeczywistnienia tkwiących w niej możliwości”.
(5) Strofowanie dzieci jest najgorszą strategią pedagogiczną. „Unikać należy słów bezwzględnego oskarżenia, wyrzutów; unikać w ogóle słów w chwili zatargu, gdyż słowo ludzkie wywołuje chęć odpowiedzi, co zaostrza często sytuację”.
BIBLIOGRAFIA
A. Wykazy prac:
Bp.
B. Bibliografia podmiotowa:
1. Teksty naukowe:
1.1. Książki własne:
Bp.
1.2. Książki (współ)redagowane:
Bp.
1.3. Zbiory tekstów własnych:
Bp.
1.4. Artykuły:
• 1933 – „Szkoła wspólnoty” Prof. Petersena. PSz r. XI nr 6 s. 126–129, nr 7 s. 152–159, nr 9 s. 204–206, nr 10 s. 235–236. • 1933 – Poglądy pedagogiczne i praktyka wychowawcza Petersona. KPed r. V nr 2 s. 195–215. • 1938 – Plan jenajski w Trzeciej Rzeszy. RPed r. XXVIII nr 11 s. 73–81.
2. Publicystyka:
Bp.
3. Teksty literackie:
Bp.
4. Przekłady:
■ Petersen, Peter: • 1934 – Szkoła wspólnoty życia. Plan jenajski wolnej powszechnej szkoły ludowej. W., NK, ss. 108.
C. Bibliografia przedmiotowa:
■ Retter, Hein: • 2004 – Józefa Jędrychowska. W: [Hörner, Szymański i Dubeck (red.) 2004], s. 170–173.
