Miejsce w SLW: uczeń Izydory Dąmbskiej.
Obszary badań: historia ontologii, logika języka naturalnego.
BIOGRAFIA
Data i miejsce urodzenia: 9.11.1942. Witowo k. Hajnówki.
Data i miejsce śmierci: 22.09.2021. Lublin.
Rodzice: Bolesław i Aniela z d. Łapińska.
Matura: LO w Nowym Dworze Gdańskim (1959).
Studia: UJ (1959–1964).
Magisterium: Rola pojęcia związku przyczynowego w niektórych nowoczesnych teoriach czasu. 1.07.1964. UJ. Izydora Dąmbska.
Doktorat: Epistemologiczne i ontyczne uwarunkowania pojęcia negacji. 5.03.1979. UMCS. Leon Koj.
Dydaktyka: UMCS (1979–2008).
IDEE, PROBLEMY, REZULTATY
Ogólna charakterystyka dorobku naukowego
Dziedziną szczególnego zainteresowania Kowalskiego była kwestia adekwatnej interpretacji sensu zdań negatywnych oraz kwestia związku antynomii kłamcy z czysto syntaktycznym pojmowaniem zdania (resp. wypowiedzi). Kowalski uważał, że takie pojmowanie zdania nie znajduje zastosowania w odniesieniu do języka naturalnego. W szczególności – jeśli uznamy, że kryterium sensowności zdania jest to, że „wyznacza ona pewną możliwość”, to zdania „syntaktycznie” antynomialne nie są w ogóle zdaniami, gdyż „nie wyznaczają żadnej możliwości”.
Wybrane kwestie szczegółowe
- Prawdziwość zdań negatywnych. Są dwa główne poglądy na temat tego, co czyni zdania negatywne prawdziwymi: koncepcja obiektywistyczna i koncepcja subiektywistyczna.
Rozważmy zdanie α: „Przedmiot X nie posiada własności P”.
Zgodnie z jedną z wersji koncepcji obiektywistycznej zdanie α jest prawdziwe, gdy w rzeczywistości jest tak, że przedmiot X posiada własność Q taką, że posiadanie przez przedmiot X własności Q wyklucza posiadanie przez przedmiot X własności P. Empiryczne sprawdzenie zdania α nie polega na braku spostrzeżenia własności P na przedmiocie X, lecz na spostrzeżeniu odpowiedniej „pozytywnej” własności Q na przedmiocie X.
Inne wersje tej koncepcji odwołują się do pojęcia faktu negatywnego. Zdanie α jest prawdziwe, gdy zachodzi odpowiedni fakt negatywny. To ostatnie objaśnia się bądź tym, że pewne universale, tj. pewien „rodzaj stanu rzeczy” (związany w naszym wypadku z przedmiotem X i własnością P) nie posiada „uszczegółowienia” w rzeczywistości, bądź tym, że zdanie α nie przedstawia rzeczywistego stanu rzeczy, ale przedstawia pewien możliwy stan rzeczy.
Zgodnie z koncepcją subiektywistyczną – fakty (rzeczywiste) nie zawierają żadnego elementu odpowiadającego negacji. Zdania negatywne są w istocie pewnymi wypowiedziami metajęzykowymi i jako takie nie odnoszą się do rzeczywistości pozajęzykowej. Zdanie α informuje tylko, że użytkownik zdania α odrzuca jego prawdziwość. Wypowiedziane przez osobę O zdanie α jest więc prawdziwe, gdy w rzeczywistości jest tak, że osoba O uznaje za fałszywe zdanie „Przedmiot X posiada własność P”.
Jeśli koncepcja subiektywistyczna jest trafna, to „logika jest nie bezpośrednim odzwierciedleniem rzeczywistości, lecz naszych mechanizmów poznawczych”.
- Zaprzeczanie zdań spostrzeżeniowych. Rozważmy zdanie spostrzeżeniowe β: „Przedmiot Y posiada własność R”.
Dla tego rodzaju zdań spostrzeżeniowych można podać epistemologiczne warunki ich zaprzeczenia. Koncepcja, podająca takie warunki, wyglądałaby następująco:(1) Każde zdanie spostrzeżeniowe typu β wyznacza „zbiór wstępnych warunków właściwych dla jego potwierdzenia”. Do warunków tych należy m.in. „uruchomienie” odpowiednich narządów zmysłowych (w naszym wypadku: narządu umożliwiającego spostrzeżenie własności R) i zachowanie odpowiedniego dystansu od przedmiotu Y (takiego, żeby spostrzeżenie mogło dojść do skutku).
(2) Jeśli ktoś spełnia „warunki wstępne” określone w (1) i nie spostrzega tego, że przedmiot Y posiada własność R, ma prawo zaprzeczyć zdaniu β. Inaczej mówiąc, aby potwierdzić, że nie-β, wystarczy nie spostrzegać, że β – w warunkach właściwych dla spostrzeżenia, że β.
(3) Nikt nie jest w stanie zarazem spostrzegać określonego stanu rzeczy i nie spostrzegać tego stanu rzeczy, a ponadto jeśli ktoś się znajduje we właściwych warunkach spostrzeżeniowych, to musi zachodzić jedna z powyższych sytuacji.
BIBLIOGRAFIA
A. Wykazy prac:
Bp.
B. Bibliografia podmiotowa:
1. Teksty naukowe:
1.1. Książki własne:
• 1979k – Epistemologiczne i ontologiczne uwarunkowania pojęcia negacji [an.]. Lb., WUMCS, ss. 98. • 1998k (z: Andrzej Biłat i Wojciech Krysztofiak) – Koncepcje negatywnych stanów rzeczy. Lb., WUMCS, ss. 134.
1.2. Książki (współ)redagowane:
Bp.
1.3. Zbiory tekstów własnych:
Bp.
1.4. Artykuły:
• 1977 – Filozoficzne teorie negacji. SF r. XXI nr 5 s. 71–86. • 1983a – Niesemantyczne odpowiedniki antynomii kłamcy. AUMCS. Sec. I. Philosophia, Sociologia v. VIII nr 2 s. 15–22. • 1983b – Potwierdzanie zdań przeczących, zasady rachunku zdań a organizacja doświadczenia. AUMCS. Sec. I. Philosophia, Sociologia v. VIII nr 1 s. 1–13.
2. Publicystyka:
Bp.
3. Teksty literackie:
Bp.
4. Przekłady:
Bp.
C. Bibliografia przedmiotowa:
Bp.
