Miejsce w SLW: uczeń Kazimierza Sośnickiego.

Obszary badań: pedagogika, psychologia wychowawcza.

BIOGRAFIA

Data i miejsce urodzenia: 1.06.1910. Koronowo k. Bydgoszczy.

Data i miejsce śmierci: 9.10.1995. Pelplin.

Rodzice: Ignacy i Franciszka z d. Radtke.

Matura: Państwowe Gimnazjum Klasyczne w Bydgoszczy (1928).

Studia: Seminarium Duchowne w Pelplinie (1928–1932).

Magisterium: Analiza socjologiczna wpływu moralnego wychowawcy. 27.06.1950. UT. Kazimierz Sośnicki.

Doktorat: Polityka kulturalno-oświatowa narodowego socjalizmu na Pomorzu w latach 1939–1945. 22.08.1951. UT. Kazimierz Sośnicki.

Dydaktyka: Państwowe Pedagogium w Toruniu (1937–1939), Prywatne Gimnazjum Spółdzielcze w Toruniu (1938–1939), Państwowe Gimnazjum i Liceum im. M. Kopernika w Toruniu (1945–1952), Katolicki Instytut Kultury Religijnej (1946–1948), SD w Pelplinie (1957–1968).

Varia: Duchowny katolicki. Był zatrudniony w Katolickim Instytucie Kultury Religijnej. W latach 1962–1991 był biskupem pomocniczym chełmińskim.

IDEE, PROBLEMY I REZULTATY

Ogólna charakterystyka dorobku naukowego

W obrębie badań psychologicznych Kowalski badał m.in. postawy religijne osób przygotowywujących się do zawodu nauczycielskiego.

Wybrane kwestie szczegółowe

• Świadomość religijna kandydatów na nauczycieli. Z badań ankietowych, przeprowadzonych wśród kandydatów na nauczycieli (scil. słuchaczy seminarium nauczycielskiego), wynika, że:

(a) pierwsza modlitwa („wewnętrznie przeżyta”) miała miejsce najczęściej (mianowicie u ok. 1/4 ankietowanych) w wieku 6 lat; przedtem zamiast „modlenia się” miało miejsce „odmawianie modlitwy” z obowiązku (bez wnikania w jej treść);

(b) w większości wypadków (u ok. 1/2 ankietowanych) świadoma aktywność religijna pojawia się pod wpływem przymusu zewnętrznego;

(c) u wielu ankietowanych (blisko 1/4) pobudką do „przeżytej” modlitwy jest lęk (np. przed burzą, z powodu samotności, utraty bliskich) – dużo rzadziej przeżycia radości;

(d) najczęstszym (w ok. 1/3 wypadków) przedmiotem modlitw „błagalnych” jest zdrowie;

(e) największe nasilenie aktywności religijnej ma miejsce w okresie dojrzewania (między 10 a 19 rokiem życia) – pobudką jest tutaj najczęściej (w ok. 1/4 wypadków) przygotowywanie się do komunii lub trudności życiowe (szkolne, emocjonalne lub zdrowotne);

(f) w okresie dojrzewania pojawia się kryzys religijności zwykle w formie zwątpienia, zobojętnienia lub otwartej niewiary (brak kryzysu jedynie u ok. 1/5 ankietowanych); źródłem takiego kryzysu są najczęściej (w ok. 1/4 wypadków) „trudności rozumowe”, występujące przy analizie treści wiary religijnej, lub trudności życiowe; znamienne, że źródłem kryzysu jest rzadko (mniej niż w 1/10 wypadków) istnienie „zła w świecie”;

(g) ankietowani w większości oceniają swoją religijność jako „wybitną” (ok. 2/3), a swój udział w praktykach religijnych jako „dobry” (ponad 1/2).

• Wpływ wychowawczy. Do czynników wpływu wychowawczego należą: (a) rodzaj środowiska (rodziny, grupy rówieśniczej i szkoły); (b) osobowość wychowawcy–nauczyciela; (c) osobowość wychowanka (jego struktura psychiczna i podatność na wpływy wychowawcze).

„Wpływ wychowawczy, podejmowany nieraz w najlepszej intencji i z najlepszym wysiłkiem posiada swoje granice skuteczności wychowawczej.” Trzeba pamiętać, że „rola wychowawcy posiada nawet przy najszerszych zabiegach znaczenie fragmentaryczne w wychowawczym kształceniu.”

„Analiza socjologiczna strzeże wychowawcę przed zgubnym „idealizmem” wychowawczym, który buduje często bez podstaw, tworzy sztuczne założenia i wyznacza nieżyciowe cele, a co najważniejsze – stosuje nieraz niewłaściwe metody i środki pedagogiczne.”

BIBLIOGRAFIA

A. Wykazy prac: 

Bp.

B. Bibliografia podmiotowa:

1. Teksty naukowe:

1.1. Książki własne:

• 1947^k – Męczeństwo duchowieństwa pomorskiego. 1939–1945. Tr., WC, ss. 64. • 1957–1958^k – Elementy nauk pedagogicznych. T. I–II. Pl., SDP, ss. 268+276.

1.2. Książki (współ)redagowane: 

Bp.

1.3. Zbiory tekstów własnych: 

Bp.

1.4. Artykuły:

• 1938 – Podłoże religijne u kandydata do stanu nauczycielskiego. Przyczynek ankietowy. Ped r. I nr 1 s. 22–47.

2. Publicystyka:

W latach 1935–1939 publikował w toruńskich Wiadomościach Kościelnych głównie teksty homiletyczne, a po II Wojnie Światowej w Katechecie – teksty katechetyczne.

• 1945^p – Katechizm religii katolickiej. Pl., KBC, ss. 80. 1946². Tr., WC, ss. 102. 1947³. Tr., WC, ss. 110. • 1962^p – Pan Jezus i dzieci. Przygotowanie do uroczystej Komunii świętej. P., KśW, ss. 160. 1963². 1965³. 1965⁴. 1966⁵.

3. Teksty literackie:

• 1977^lr – Z Panem Bogiem. Modlitewnik i śpiewnik. Pl., KDC. 1986². 1992³. Pl., WDP, ss. 640. 1994⁴. 1998⁵.

4. Przekłady: 

Bp.

C. Bibliografia przedmiotowa: 

Bp.

■ Kasyna, ks. Wojciech: • 1995 – Śp. ks. biskup Zygfryd Ignacy Kowalski. MDP r. IV z. 11 s. 349–361. ■ Szulakiewicz, Władysława: • 2024 – Studia pedagogiczne biskupa Zygfryda Kowalskiego (1910–1995). BPed r. IX nr 1 s. 155–170.