Miejsce w SLW: uczeń Henryka Mehlberga i Marii Kokoszyńskiej.

Obszary badań: logika erotetyczna i deontyczna, logika czynów, elementarne rachunki nazw.

Koncepcja: podstawy logicznej teorii pytań.

BIOGRAFIA

Data i miejsce urodzenia: 22.05.1923. Lwów (obecnie Ukraina).

Data i miejsce śmierci: 19.11.1991. Tarnów-Mościce.

Rodzice: Stanisław i Maria z d. Korasadowicz.

Matura: Mościce (w czasie II Wojny Światowej).

Studia: UJ (1945–1948) i UWr: filozofia (1948–1949) i matematyka (1949–1950).

Magisterium: Zdanie protokolarne jako baza nauk empirycznych. 1.07.1949. UWr. Henryk Mehlberg i Maria Kokoszyńska.

Doktorat: Konwencjonalizm w poglądach Carnapa na naukę i filozofię. 3.10.1952. UWr. Maria Kokoszyńska.

Habilitacja: Z teorii wyrażeń nieostrych [I. Nazwy nieostre. II. Systemy pozornie niesprzeczne. III. An Attempt to Bring Logic Nearer to Colloquial Language]. 26.10.1960. UWr.

Profesura: 29.10.1969/11.11.1976.

Dydaktyka: UWr (1950–1981).

Varia: Odznaczony KKawOPR (1973).

IDEE, PROBLEMY, REZULTATY

Ogólna charakterystyka dorobku naukowego

Kubiński zajmował się zagadnieniami z zakresu logiki formalnej, semantyki logicznej i metalogiki. Głównym przedmiotem jego badań były: logika pytań, logika czynów, logika zmian, logika deontyczna i logika modalna. Przeprowadzał również analizy zagadnień filozoficznych narzędziami logiki matematycznej.

Wybrane kwestie szczegółowe

• Funkcje cudzysłowów. Rozróżnijmy dwa rodzaje cudzysłowów: takie, które są operatorami wiążącymi zmienne, występujące w wyrażeniu ujętym w cudzysłów – i takie, które tych zmiennych nie wiążą. Oznaczmy je odpowiednio symbolami: ⁽…⁾ i ^[…^]. Wyrażenia o postaci:

(1) A ε B (czyli: A jest B)

są prawdziwe, gdy wyrażenie A jest nazwą jednostkową równozakresową z wyrażeniem B lub podrzędną względem B. Termin „oznaczanie” jest dwuznaczny.

Przy jednym znaczeniu mamy:

(2) ⁽A⁾ oznacza* B, gdy B jest A.

A nie zawiera tutaj zmiennych wolnych oraz nie jest ani nazwą pustą, ani ogólną. Przykład: ⁽Poeta romantyczny⁾ oznacza Adama Mickiewicza, gdyż Adam Mickiewicz jest poetą romantycznym.

Przy drugim znaczeniu mamy:

(3) ⁽A⁾ oznacza** B, gdy dla każdego x: x jest A, gdy x jest B.

Ani A, ani B nie zawierają tutaj zmiennych wolnych oraz są równozakresowe.

Rozważmy teraz dwie teorie: T₁ i T₂.

Niech o teorii T₁ będzie prawdą, że:

(4) Wyrażenia o postaci ⁽A⁾ oznacza* B i ⁽A⁾ oznacza** B należą równocześnie do teorii T₁ (czyli są równocześnie prawdziwe), gdy wyrażenia A i B są jednostkowe, równozakresowe i nie zawierają zmiennych wolnych.

W teorii T₁ można zdefiniować funktory „autologiczny” i „heterologiczny” w ten sposób, że:

(5) ^[A^] jest wyrażeniem autologicznym, gdy ^[A^] jest A.

(6) ^[A^] jest wyrażeniem heterologicznym, gdy nieprawda, że ^[A^] jest A.

Tezami teorii T₁ wynikającymi z (2) oraz odpowiednio (5) i (6) są:

(7) ^[A^] jest wyrażeniem autologicznym, gdy ⁽A⁾ oznacza* ^[A^].

(8) ^[A^] jest wyrażeniem heterologicznym, gdy nieprawda, że ⁽A⁾ oznacza* ^[A^].

Teoria T₂ powstaje z teorii T₁ przez dodanie wyrażeń, w których pewne wyrażenia nazwowe występują w supozycjach materialnych jakiegoś stopnia. Szczególnym przypadkiem supozycji materialnej jest supozycja prosta. O teorii T₂ jest prawdą, że:

(9) Dwie różne (co do stopnia) supozycje materialne są rozłączne.

• Prawdy względne. Nieklasyczne koncepcje prawdy dadzą się „co najmniej częściowo” zrekonstruować za pomocą teorii sformalizowanej, w której występują następujące stałe:

(a) „jest prawdą absolutną”;

(b) „jest fałszem absolutnym”;

(c) „jest prawdą względną”;

(d) „jest fałszem względnym”;

(e) „jest w tym samym stopniu prawdziwe, co fałszywe”;

(f) „jest prawdą absolutną (resp. fałszem absolutnym itd.) w określonym czasie (resp. przedziale czasowym) dla określonej osoby (resp. zbioru osób)”;

(g) „jest w tym samym stopniu prawdziwe, co fałszywe – w określonym czasie (resp. przedziale czasowym) dla określonej osoby (resp. zbioru osób)”.

Teoria ta powstaje przez wzbogacenie języka oraz wzmocnienie aksjomatyki innej teorii, opartej na sześciu aksjomatach i trzech terminach pierwotnych: dwóch funktorów zdaniotwórczych od nazw „jest bezsporne” i „jest raczej niż” oraz jednego funktora nazwotwórczego od nazwy „nie”.

BIBLIOGRAFIA

A. Wykazy prac:

■ Kubiński, Tadeusz Emil: • 1985 – Bibliografia. RF t. XLII nr 3–4 s. 245–247.

B. Bibliografia podmiotowa:

1. Teksty naukowe:

1.1. Książki własne:

• 1965^k – On Structurality of Rules of Inference. Ww., O, ss. 40. • 1971^k – Wstęp do logicznej teorii pytań. W., PWN, ss. 116. Przekł. ang.: An Outline of the Logical Theory of Questions. Bn. 1980, AkV, ss. 144.

1.2. Książki (współ)redagowane: 

Bp.

1.3. Zbiory tekstów własnych: 

Bp.

1.4. Artykuły:

• 1956a – O pewnej metodzie tworzenia logik modalnych. SL v. IV s. 213–240. • 1956b – Systemy pozornie sprzeczne. AUW ser. B (Matematyka. Fizyka. Astronomia) t. II s. 53–61. • 1956c (z: Maria Kokoszyńska i Jerzy Słupecki) – Zastosowanie pojęć logiki matematycznej do wyjaśniania niektórych pojęć przyrodoznawstwa. SL v. IV s. 155–122. • 1958 – Nazwy nieostre. SL v. VII s. 115–180. • 1960a – An Attempt to Bring Logic Nearer to Colloquial Language. SL v. X s. 61–74. • 1960b – An Essay in Logic of Questions. P12ICP v. V s. 315–322. • 1960c – Katedra Logiki na Wydziale Filozoficzno-Historycznym Uniwersytetu Wrocławskiego. AS v. I s. 519–522. • 1960d – Pewne pojęcia konsekwencji i ich zastosowania (ar.). RF t. XIX nr 3–4 s. 183. • 1960e – Prawdy względne (ar.). RF t. XIX nr 3–4 s. 183. • 1961a – An Extension of the Theory of Syntactic Categories. AUW. Prace Filozoficzne t. I, s. 19–36. • 1961b – Niesprzeczność systemu arytmetyki Borkowskiego (ar.). RF t. XX nr 4 s. 301–302. • 1961c – O granicach rozszerzania teorii naukowych (ar.). RF t. XX nr 4 s. 300–301. • 1962a – On Extension of the Theory of Syntactic Categories. AUW ser. B (Matematyka, Fizyka, Astronomia) t. XII s. 19–36. • 1962b – O pojęciu tezy naukowej (ar.). RF t. XXI nr 2 s. 185–186. • 1962c – O zasięgu twierdzenia Lindenbauma o nadsystemach zupełnych. SL v. XII s. 83–98. • 1963 – A Proof of Consistency of Borkowski’s Logical System Containing Peano’s Arithmetic. SL v. XIV s. 197–225. • 1964a – Cudzysłów i prawda (ar.). RF t. XXIII nr 1–2 s. 70–72. • 1964b – Pewne pojęcia konsekwencji słabych i ich zastosowania. AUW. Prace Filozoficzne t. II s. 49–80. • 1964c – Wyrażenia cudzysłowowe w językach sformalizowanych (ar.). RF t. XXIII nr 1–2 s. 66–69. • 1965a – Logika. W: [Trzynadlowski (red.) 1965], s. 69–72. • 1965b – Two Kinds of Quotation Mark Expressions in Formalized Languages. SL v. XVII s. 31–51. • 1966a – Logika pytań a rachunki zdań. RF t. XXV nr 1–2 s. 74–76. • 1966b – O pojęciu pytania i rachunku operatorów pytajnych. RF t. XXV nr 1–2 s. 70–74. • 1966c – Przegląd niektórych zagadnień logiki pytań. SL v. XVIII s. 105–137. • 1967a – Some Observations about a Notion of Incomplete Answer. SL v. XXI s. 39–44. • 1967b – Systemy dedukcyjne logiki pytań (ar.). RF t. XXVI nr 2 s. 39–44. • 1968a – The Logic of Questions. W: [Klibansky (red.) 1968]. V. I, s. 185–189. • 1968b – Uwagi o modelach systemu mereologii Leśniewskiego (ar.). RF t. XXVI nr 4 s. 336–338. • 1969a – Analiza logiczna pojęcia założenia pytania. W: [Gumański 1969^r], s. 189–200. • 1969b – Imperatywno-epistemiczne podstawy logiki pytań (ar.). RF t. XXVII nr 4 s. 277–280. • 1969c – Pełność niektórych teorii oznaczania (ar.). RF t. XXVII nr 2–3 s. 162–165. • 1969d – Pewna teoriomodelowa własność ontologii (ar.). RF t. XXVII nr 4 s. 280–284. • 1970a – Logika pytań. W: [Marciszewski (red.) 1970], s. 15–152. • 1970b – Pewne klasy relacji między pytaniami (ar.). RF t. XXVIII nr 3–4 s. 186–191. • 1971a – A Report on Investigations Concerning Mereology. AUW. Prace Filozoficzne t. VIII (Logika nr 2) s. 47–69. • 1971b – O pseudodefinicjach aksjomatycznych stałej „jest” w teoriach elementarnych (ar.). RF t. XXIX nr 3–4 s. 264–269. • 1971c – Pewne klasy rozstrzygalnych deontycznych teorii elementarnych (ar.). RF t. XXIX nr 1 s. 36–41. • 1971d (z: Eugeniusz Żabski) – Próby aksjomatycznego ujęcia pojęcia nieodróżnialności empirycznej (ar.). RF t. XXIX nr 3–4 s. 270–274. • 1971e – Przykład konsekwencji nieskończonej w logice wielowartościowej. AUW. Prace Filozoficzne t. VIII (Logika nr 2) s. 97–110. • 1971f – Teoria identyczności a ontologia elementarna. AUW. Prace Filozoficzne t. VIII (Logika nr 2) s. 3–8. • 1971g – Trzy elementarne rachunki nazw. AUW. Prace Filozoficzne t. VIII (Logika nr 2) s. 97–110. • 1972a – Kryterium matrycowe dla logiki zmiany von Wrighta (ar.). RF t. XXX nr 1 s. 43–47. • 1972b – Logiki czynów i ich semantyka (ar.). RF t. XXX nr 2 s. 177–183. • 1972c – Zastosowanie wielomianów Turowicza w uniwersyteckiej dydaktyce logiki. AUW. Prace Filozoficzne t. VIII (Logika nr 2) s. 3–11. • 1973a – O pytaniach złożonych. SWTN ser. A nr 27 s. 48–43. • 1973b – Twierdzenia o relacjach sprawdzalności operatorów pytajnych (ar.). RF t. XXXI nr 2–4 s. 313–320. • 1973c – Wyznaczanie klas pytań przez systemy aksjomatyczne (ar.). RF t. XXXI nr 1 s. 37–42. • 1974a – Definiowanie wynikania przez różne pojęcia zbioru sprzecznego (ar.). RF t. XXXII nr 1 s. 37–42. • 1974b – Zmiana i możliwość. RF t. XXXII nr 2–3 s. 169–176. • 1975a – Pewna hierarchia nieskończona modalnych logik zmiany (ar.). RF r. XXXIII nr 1 s. 41–48. • 1975b – Rozstrzygalność zbioru wszystkich formuł węższego rachunku funkcyjnego spełnionych w dziedzinie pustej (ar.). RF t. XXXIII nr 2 s. 205–210. • 1975c – Systemy zupełne norm kategorycznych. AUW. Prace Filozoficzne t. XV (Logika nr 4) s. 3–27. • 1976a – Logika zmiany oparta na S5. AUW. Prace Filozoficzne t. XVIII (Logika nr 5) s. 107–125. • 1976b (z: Bolesław Mikołajewicz) – Modele lingwistyczne pewnej klasy teorii aksjomatycznych (ar.). RF t. XXXIV nr 1–2 s. 65–69. • 1976c (z: Wanda Charczuk) – Na pograniczu logiki deontycznej. Szkic logicznej teorii realizacji decyzji. AUW. Prace Filozoficzne t. XVIII (Logika nr 5) s. 107–125. • 1976d – On Foundations of Deontic Logic. PSPSH v. II nr 2 s. 25–40. • 1977 – Zmiana, kwantyfikatory i zupełność (ar.). RF t. XXXV nr 1–2 s. 45–54. • 1978a – Dwa problemy naukowo-dydaktyczne w badaniach nad klasycznym węższym rachunkiem funkcyjnym. AUW. Prace Filozoficzne t. XX (Logika nr 6) s. 3–23. • 1978b – Wyrażenia z kwantyfikatorami w logikach zmiany i logikach czynów. SF nr 8–9 s. 163–164. • 1979a – O semantyce logik zmiany (ar.). RF t. XXXVII nr 1–2 s. 47–53. • 1979b – Twierdzenia o pełności dla pewnej klasy elementarnych teorii czynów (ar.). RF t. XXXVII nr 3–4 s. 177–180. • 1980 – O realizacji programu von Wrighta budowy teorii deontycznych (ar.). RF t. XXXVIII nr 3–4 s. 233–238. • 1981 (z: Stanisław Mróz) – Twierdzenia o pewnych klasach kwantyfikatorowych teorii zmian. RF t. XXXIX nr 2–4 s. 77–83. • 1982 – On Diodorean Theories. BSL (Ww.) v. XI nr 1–2 s. 31–34. • 1983a – Formalizacja pewnych teorii pragmatycznych (ar.). RF t. XL nr 3 s. 189–194. • 1983b – Pewne klasy elementarnych teorii czynów. AUW. Prace Filozoficzne t. XXIX (Logika nr 8) s. 15–38. • 1983c – Teorie czasów uwzględniające wielość okresów przemian (ar.). RF t. XL nr 1–2 s. 55–60. • 1983d (z: Eugeniusz Żabski) – Ujęcie algebraiczne związku treści z zakresem. RF t. XL nr 4 s. 287–291. • 1984a (z: Bolesław Mikołajewicz) – Arytmetyki skończone, ich kategoryczność i drzewa (ar.). RF t. XLI nr 1 s. 27–31. • 1984b (z: Maciej Spasowski) – Teorie zmian ze znakiem identyczności i ich kategoryczność (ar.). RF t. XLI nr 2–3 s. 187–192. • 1985a – Słów kilka o kilku znaczeniach słowa „istnieje”. RF t. XLII nr 3–4 s. 39–42. • 1985b – Teorie drugiego rzędu charakteryzujące pojęcie sprawstwa (ar.). RF t. XLII nr 1–2 s. 45–50.

3. Teksty literackie: 

Bp.

4. Przekłady: 

Bp.

C. Bibliografia przedmiotowa:

■ Żabski, Eugeniusz: • 1994 – Profesor Tadeusz Kubiński jakiego zapamiętałem. RF t. LI nr 1 s. 7–10.