Miejsce w SLW: uczennica Stefana Baleya.
Obszary badań: psychologia rozwojowa.
BIOGRAFIA
Data i miejsce urodzenia: 26.03.1907. Warszawa.
Data i miejsce śmierci: 18.12.194. KL Auschwitz.
Rodzice: Robert i Maria Wiktoria z d. Wimut.
Matura: Prywatne Żeńskie Gimnazjum im. Zofii Strzałkowskiej we Lwowie (1926).
Studia: UW (1926–1935).
Magisterium: Kradzież w opinii dzieci 10–14-letnich z warszawskich szkół powszechnych. 30.06.1934. UW. Stefan Baley.
Doktorat: Metody badania psychiki klasy szkolnej. 1937/1938. UW. Stefan Baley. Dydaktyka: UW (1934–1939).
Varia: W czasie II Wojny Światowej używała pseud.: Asia. Aresztowana wraz z Zofią Kossak-Szczucką za pomoc w ratowaniu Żydów i 5.10.1943 wywieziona została z nią przez Niemców (w transporcie ok. 250 kobiet) do KL Auschwitz, gdzie zmarła na tyfus.
IDEE, PROBLEMY, REZULTATY
Ogólna charakterystyka dorobku naukowego
Kunicka zajmowała się głównie anomaliami o podłożu psychicznym (w szczególności – zjawiskiem kłamstwa i przestępczością wsród dzieci i młodzieży).
Wybrane kwestie szczegółowe
- Rodzaje kłamstwa. „Kłamstwo jest świadomym wprowadzeniem kogoś w błąd. Obojętne, czy dzieje się to za pomocą fałszywych twierdzeń, czy świadomie niezgodnej z rzeczywistością mimiki, czy rozmyślnego stwarzania pozorów, dzięki którym ktoś inny ma uwierzyć w nieistniejący stan rzeczy.”
Kłamstwo rozmyślne należy odróżniać od kłamstwa pozornego, spowodowanego ubóstwem języka, żywością fantazji, ludycznym stosunkiem do życia (zacierającym granicę między życiem na serio a zabawą), zapominaniem (prowadzącym do deformacji wspomnień) lub wyciąganiem pochopnych wniosków (sprowokowanym np. chęcią odpowiadania na każde pytanie). U dzieci szczególnie częste jest kłamstwo pozorne spowodowane ubóstwem języka. Odpowiedź dziecka „Nie” na pytanie „Czyś ty to zrobił” (gdy mowa jest o zrobieniu czegoś nagannego), może znaczyć m.in.: „Nie zrobiłem”, „Nie zrobiłem umyślnie” a nawet „Proszę mnie nie karać”.
Są dwa rodzaje kłamstwa rozmyślnego: negatywne i pozytywne. Pierwsze polega na tym, że zaprzecza się prawdzie; drugie zaś polega na zmyślaniu rzeczy nieprawdziwych.
Dążenie do tego, żeby wpoić dziecku „przekonanie, że wszelkie kłamstwo jest rzeczą złą, jest zadaniem niedającym się zrealizować w przytłaczającej liczbie wypadków”, gdyż dziecko co krok styka się z kłamstwem. Należy raczej dziecko przekonać, że kłamstwem wolno się posługiwać tylko w wyjątkowych wypadkach, „po sumiennym a bezskutecznym szukaniu innej drogi, z bardzo ważnego powodu”.
- Powody kłamstwa u dzieci. „Olbrzymia większość dzieci kłamie i sądzi, że bez kłamstwa nie można się całkowicie obejść w życiu.”
U podłoża kłamstwa u dzieci szkolnych leżą: (1) chęć osiągnięcia dzięki kłamstwu własnej korzyści (kłamstwa interesowne); (2) chęć zaszkodzenia resp. dokuczenia kłamstwem innym osobom (kłamstwa złośliwe); (3) chęć sprawienia kłamstwem komuś przyjemności lub chęć uspokojenia kogoś (kłamstwa altruistyczne; tu należą: nieszczere pochwały, bagatelizowanie cudzych wad lub wykroczeń, ukrywanie przykrych wiadomości).
Istnieje jeszcze kłamstwo chorobliwe („chorobliwe fantastyczne konfabulacje”, kłamstwa „teatralizujące” u histeryków).
Kłamstwa interesowne motywowane są na ogół:
(a) oczekiwaniami ludzi dorosłych (np. kłamstwa konwencjonalne, które uzasadnia się tym, że „nie wypada” inaczej; kłamstwa światopoglądowe);
(b) lękiem przed karą, wyrzutami i wyśmianiem;
(c) pragnieniem uwolnienia się od obowiązków;
(d) nadmiernym skrępowaniem dziecka (np. w postaci nadopiekuńczości);
(e) potrzebą zaimponowania innym.
BIBLIOGRAFIA
A. Wykazy prac:
Bp.
B. Bibliografia podmiotowa:
1. Teksty naukowe:
1.1. Książki własne:
• 1938k – Kłamstwo dziecięce. Przyczyny i zapobieganie. W., NK, ss. 68. 19472, W., PIHP, ss. 40.
1.2. Książki (współ)redagowane:
• 1938r (z: Maria Żebrowska) – Dziesięciolecie Zakładu Psychologii Wychowawczej Uniwersytetu Józefa Piłsudskiego (1928–1938). W., DK, ss. 126.
1.3. Zbiory tekstów własnych:
Bp.
1.4. Artykuły:
• 1932 (z: Danuta Krzywicka i Gertruda Salomonówna) – Badania nad zachowaniem się białych szczurów w labiryntach: wklęsłym i wypukłym. PAP t. V nr 2–4 s. 435–439. • 1934–1935 (z: Jadwiga Jasnorzewska) – Próba badania poczuć moralnych dzieci przestępczych „testem kur”. PAP t. VII nr 2 s. 97–117. • 1935 – Wpływ środowiska społecznego na stosunek dzieci do kradzieży. AK r. II nr 1–2 s. 133–166. • 1936–1937a – Dalsze badania nad „testem kur”. PAP t. IX nr 2 s. 103–109. • 1936–1937b (z: Ewa Rybicka i Maria Żebrowska) – Plan monografii klasy szkolnej. PAP t. IX nr 1 s. 1–40. • 1937–1938 (z: Stefan Baley i Ewa Rybicka) – O pewnej próbie zespołowego kształcenia charakteru. PAP t. X nr 1–4 s. 1–20.
2. Publicystyka:
Bp.
3. Teksty literackie:
Bp.
4. Przekłady:
Bp.
C. Bibliografia przedmiotowa:
■ Baley, Stefan: • 1946 – Trzy ofiary wojny wśród psychologów pracujących na terenie wychowawczym: Joanna Kunicka, Ewa Rybicka, Ludwik Goryński. PW t. XII nr 1 s. 15–26.
