Miejsce w SLW: uczeń Jana Łukasiewicza.

Obszary badań: logika formalna, własności metalogiczne systemów Leśniewskiego.

Koncepcje: reizm rozszerzony.

BIOGRAFIA

Data i miejsce urodzenia: 20.04.1913. Mińsk (Białoruś).

Data i miejsce śmierci: 9.08.2001. Doncaster/Yorkshire (Wielka Brytania).

Rodzice: Władysław i Helena z d. Polańska.

Matura: Państwowe Gimnazjum im. Stanisława Staszica w Lublinie (1931).

Studia: UW (1931–1936, 1937–1938), London School of Economics (1952–1954).

Magisterium (z filologii klasycznej): O tak zwanych tropach sceptyków. 10.03.1936. UW. Adam Krokiewicz.

Doktorat I: De Aenesidemi studiis logicis. 06.1939?. UW. Jan Łukasiewicz.

Doktorat II: Studies in the Logic of Propositions. 15.02.1955. London School of Economics. Karl Popper.

Dydaktyka: London School of Economics (1955–1956), University of Manchester (1956–1980).

Varia: Miał niezamożnych rodziców i studiował dzięki stypendium Funduszu Kultury Narodowej. Praca doktorska I została przyjęta przez Łukasiewicza i pozytywnie oceniona przez Krokiewicza; Lejewski zdał też w czerwcu egzaminy doktorskie (z filozofii i filologii klasycznej). Do promocji nie doszło z powodu wybuchu II Wojny Światowej. Sama praca spłonęła. Uczestnik Kampanii Wrześniowej 1939. Aresztowany przez NKWD – został zesłany na Syberię (1939–1941). Ewakuował się z Rosji z Armią Andersa i trasą Iran-Irak-Palestyna-Egipt-RPA-Ameryka-Południowa-NY przedostał się do Szkocji. Naturalizowany w 1955. Członek TNW (1993).

IDEE, PROBLEMY, REZULTATY

Ogólna charakterystyka dorobku naukowego

Lejewski poświęcił najwięcej uwagi systemom mereologii i ontologii (w sensie Leśniewskiego). W szczególności:

(1) Wykazał, że mereologia jest niesprzeczna ze względu na prototetykę.

(2) Wykazał, że tzw. tablica ontologiczna (stanowiąca modyfikację kół Eulera) pozwala objaśnić pierwotne pojęcia ontologii.

(3) Wykazał, że inkluzja częściowa (wyrażana za pomocą formuły „Pewne a jest b”) może pełnić funkcję jedynego funktora pierwotnego ontologii.

(4) Wykazał, że odpowiednio zaksjomatyzowana algebra Boole’a może być uznana za elementarną ontologię („kwantyfikującą jedynie zmienne nazwowe”) i że wraz z definicjami nominalnymi może być oparta na jednym aksjomacie dla słabej inkluzji („Wszelkie a jest b”).

(5) Wykazał, że od sylogistyki Arystotelesowskiej (w wersji Łukasiewicza) można „przejść” do elementarnej ontologii (w sensie Leśniewskiego).

Opowiadał się za tzw. rozszerzoną wersją reizmu, tj. tezy, że istnieją jedynie trwające w czasie i rozciągłe w przestrzeni ciała materialne. Odrzucał pogląd, że zasada dwuwartościowości „w jakimkolwiek sensie” implikuje determinizm. Uważał, że konteksty intensjonalne dadzą się zrekonstruować w logice ekstensjonalnej. Zbudował system tzw. niezwrotnej identyczności, oparty na jednostkowych zdaniach identycznościowych o postaci „a = b”, które są prawdziwe tylko wtedy, gdy a i b istnieją i są tym samym indywiduum.

Wybrane kwestie szczegółowe

• Typy ontologii. Ontologie mogą być jedno- albo wielokategorialne.

Ontologia jest jednokategorialna, gdy zakłada, że „wszystko, co istnieje, jest obiektem”. Ontologią jednokategorialną jest np. reizm i materializm.

Ontologia jest wielokategorialna, gdy zakłada, że istnieją obiekty, ale ponadto także inne rodzaje bytów – np. klasy, liczby, własności, relacje itd. Nie-obiekty istnieją w inny sposób niż obiekty.

„Wielokategorialna ontologia nie może być sprowadzona do jednego, zawierającego wszystko, uniwersum.” Inaczej mówiąc, „rzeczowniki w języku naturalnym nie tworzą jednej kategorii semantycznej”. Oprócz rzeczowników „istnieją wyrażenia, które należą do innej kategorii semantycznej niż wyrażenia rzeczownikowe”.

• Rozszerzona wersja reizmu. Reizm rozszerzony zawiera dziesięć tez:

(1) „Istnieje tylko jedna klasa ontologiczna, mianowicie kategoria obiektów.”

(2) „Każdy obiekt jest obiektem materialnym, tzn. rzeczą.”

(3) „Istnieje nieskończenie wiele rzeczy.”

(4) „Cokolwiek istnieje, składa się z części.”

(5) „Cokolwiek istnieje, jest rozciągłe w czasie.”

(6) „Każdy obiekt jest rozciągły (w przestrzeni).”

(7) „Każda rzecz jest rozciągła w czasie i przestrzeni, i nie istnieje żadna inna forma rozciągłości.”

(8) „Świat nie ma ani początku ani końca i jest nieograniczony przestrzennie.”

(9) „Zdania, które wyglądają na prawdziwe, a które implikują istnienie obiektów abstrakcyjnych jakiegokolwiek rodzaju, mają charakter metaforyczny i mogą być zawsze przeformułowane bez zmiany treści tak, że albo nie mają w ogóle implikacji egzystencjalnych, albo implikują istnienie tylko rzeczy.”

(10) „Sądy, które implikują istnienie przedmiotów abstrakcyjnych jakiegokolwiek rodzaju, a które według tych, którzy je wygłaszają, muszą być rozumiane dosłownie, bez żadnej parafrazy, są odrzucane jako fałszywe.”

Metafizyka reistyczna („reistyczna nauka o bycie”) obejmuje obecnie prototetykę, ontologię i mereologię (w sensie Leśniewskiego). Te trzy działy powinny zostać uzupełnione o chronologię i stereologię. Chronologia byłaby ontologiczną teorią bytów czasowych, czyli rozciągłych i uporządkowanych (scil. rozmieszczonych) w czasie – z dwoma terminami pierwotnymi: x jest całkowicie wcześniejszy niż y, oraz x trwa krócej niż y. Natomiast stereologia byłaby teorią bytów rozciągłych i uporządkowanych (scil. rozmieszczonych) w przestrzeni).

BIBLIOGRAFIA

A. Wykazy prac: 

Bp.

B. Bibliografia podmiotowa:

1. Teksty naukowe:

1.1. Książki własne: 

Bp.

1.2. Książki (współ)redagowane: 

Bp.

1.3. Zbiory tekstów własnych: 

Bp.

1.4. Artykuły:

• 1953–1954 – O pojęciu istnienia w logice. RPTNO r. IV s. 15–17. • 1954 – Logic and Existence. BJPS v. V nr 18 s. 104–119. Toż w: [Czelakowski, Rickey i Srzednicki 1984^r], s. 45–58. • 1954–1955 – A Contribution to Leśniewski’s Mereology. RPTNO r. V s. 43–50. • 1955–1956 – A New Axiom of Mereology. RPTNO r. VI s. 65–70. • 1958 – On Leśniewski’s Ontology. Rt v. I nr 2 s. 150–176. Toż w: [Czelakowski, Rickey i Srzednicki 1984^r], s. 123–148. Przekł. niem.: Zu Leśniewski’s Ontologie. Rt v. I (1957–1958) nr 2 s. 50–78. Przekł. jap.: レスニエフスキーの存在論について (Leśniewski no sonzai-ron ni tsuite). W: [Ishimoto (red.) 1972], s. 201–236. • 1959a – On Implicational Definitions. SL v. VIII s. 189–208. • 1959b – Proper Names. PAS v. XXXI s. 229–256. • 1960 – A Re-Examination of the Russellian Theory of Descriptions. Py v. XXXV, s. 14–29. • 1960–1961 – Studies in the Axiomatic Foundations of Boolean Algebra. I–III. NDJFL v. I nr 1 s. 23–47, nr 3 s. 91–106; v. II nr 2 s. 79–93. • 1961a – يان لوكاسيفيتش ومدرسة وارسو للمنطق (Yan Lukasifitsh Wamadrasat Warsu Llilmantiq [Jan Łukasiewicz i Warszawska Szkoła Logiczna]). W: [Łukasiewicz 1951^k/1961], s. 45–69. Przekł. wł.: Jan Łukasiewicz e la Scuola di Logica di Varsavia. W: [Negro (red.) 1964], s. 24–41. • 1961b – On Prosleptic Syllogisms. NDJFL v. II nr 3 s. 158–176. • 1963a – A Note on a Problem Concerning Axiomatic Foundations of Mereology. NDJFL v. IV nr 2 s. 135–139. • 1963b – Aristotle’s Syllogistic and Its Extensions. Syn v. XV nr 2 s. 125–154. • 1965 – Parts of Speech. PAS v. XXXIX s. 189–204. • 1967a – Jan Łukasiewicz. W: [Edwards (red.) 1967]. V. IV, s. 104–107. • 1967b – The Logical Form of Singular and General Statements. W: [Lakatos (red.) 1967], s. 68–70. • 1967c – The Problem of Ontological Commitment. W: [Czeżowski 1967^r], s. 147–164. • 1967d – A Single Axiom for the Mereological Notion of Proper Part. NDJFL v. VIII nr 4 s. 279–285. • 1967e – Stanisław Leśniewski. W: [Edwards (red.) 1967]. V. IV, s. 441–444. • 1967f – A Theory of Non-Reflexive Identity and its Ontological Ramifications. W: [Weingartner (red.) 1967], s. 65–102. • 1968 – A Propositional Calculus in Which Three Mutually Undefinable Functors are Used as Primitive Terms. SL v. XXII s. 17–50. • 1969 – Consistency of Leśniewski’s Mereology. JSL v. XXXIV nr 3 s. 321–328. Toż w: [Czelakowski, Rickey i Srzednicki 1984^r], s. 231–238. • 1970 – Quantification and Ontological Commitment. W: [Breck i Yourgrau (red.) 1970], s. 173–181. • 1973 – A Contribution to the Study of Extended Mereologies. NDJFL v. XIV nr 1 s. 55–67. • 1974a – History of Logic. W: [Britannica 1974–1984]. V. XI, s. 56–72. • 1974b – Popper’s Theory of Formal or Deductive Inference. W: [Schlipp (red.) 1974], s. 632–670. • 1974c – A System of Logic for Bicategorial Ontology. JPL v. III nr 3 s. 265–283. Toż w: [Czermak, Morscher i Weingartner (red.) 1977], s. 99–117. • 1975 – Syntax and Semantics of Ordinary Language. PAS v. XLIX nr 1 s. 127–146. • 1976a – On Prosleptic Premisses. NDJFL v. XVII nr 1 s. 1–28. • 1976b – Ontology and Logic. W: [Körner (red.) 1976], s. 1–28, 48–63. • 1976c – Outline of an Ontology. BJRUL v. LIX nr 1 s. 127–147. • 1977 – Systems of Leśniewski’s Ontology with the Functor of Weak Inclusion as the Only Primitive Term. SL v. XXXVI nr 4 s. 323–349. • 1978 – A Note Concerning the Notion of Mereological Class. NDJFL v. XIX nr 2 s. 251–263. • 1979a – Idealization of Ordinary Language for the Purpose of Logic. W: [Allerton, Carney i Hodcroft (red.) 1979], s. 94–110. • 1979b – On the Dramatic Stage in the Development of Kotarbiński’s Pansomatism. W: [Morscher i Weingartner (red.) 1979], s. 197–214. Przekł. pol.: O dramatycznej fazie rozwojowej pansomatyzmu Kotarbińskiego. FN r. II (1994) nr 1 s. 23–36. • 1980 – A Note Concerning the Notion of Mereological Class. Postscript. NDJFL v. XXI nr 4 s. 679–682. • 1981a – Logic and Ontology. W: [Agazzi (red.) 1981], s. 94–110. • 1981b – Propositional Attitudes and Extentionality. W: [Morscher, Neumaier i Zecha (red.) 1981], s. 211–228. • 1981–1982 – Śp. Bolesław Sobociński. RPTNO r. XXV s. 88–90. Toż w: Z r. XXVI nr 2–3 s. 400–403. • 1982 – Ontology: What Next? W: [Leinfellner, Kraemer i Schank (red.) 1982], s. 173–185. • 1983 – A Note on Leśniewski’s Axiom System for the Mereological Notion of Ingredient or Element. Top v. II nr 1 s. 63–71. • 1985a – Accommodating the Informal Notion of Class within the Framework of Leśniewski’s Ontology. Dl v. XXXIX nr 3 s. 217–241. • 1985b – A System of Logic for Bicategorial Ontology. An Overdue Postscript. CZP J. XIX H. 48 s. 73–85. • 1985–1986 – Logic and Non-Existence. GPS v. XXV-XXVI s. 209–234. • 1986 – Logic, Ontology and Metaphysics. W: [Shanker (red.) 1986], s. 171–191. Przekł. pol.: Logika, ontologia i metafizyka. FN r. I (1993) nr 1 s. 15–35. • 1987 – Powojenna działalność logików na Zachodzie. W: [Strzałkowski 1987^r], s. 161–174. Cd.: RPTNO r. XXIX (1985–1986) s. 103–111. • 1988 – Co filozofia zawdzięcza apostacie filozofii. SF r. XXXII nr 6–7 s. 15–23. Przekł. ros.: Чем философия обязана апостату философии. W: [Неретина (red.) 2015], s. 621–637. • 1989a – Formalization of Functionally Complete Propositional Calculus with the Functor of Implication as the Only Primitive Term. SL v. XLVII nr 4 s. 479–494. • 1989b – Ricordando Stanisław Leśniewski. QCSFM v. I nr 1 s. 5–46. • 1990 – Stanisław Leśniewski (1886–1939). RPTM-II r. XXVIII z. 2 s. 153–182. • 1991a – Joseph Henry Woodger. W: [Burkhard i Smith (red.) 1991]. V. II, s. 948a–949a. • 1991b – Stanisław Leśniewski. W: [Burkhard i Smith (red.) 1991]. V. II, s. 451a–452b. • 1992 – Wspomnienie o Stanisławie Leśniewskim. W: [Pelc 1992^r], s. 61–89.

2. Publicystyka: 

Bp.

3. Teksty literackie: 

Bp.

4. Przekłady: 

Bp.

C. Bibliografia przedmiotowa:

■ Grygianiec, Mariusz: • 2001 – Aksjomatyczna rekonstrukcja reizmu według Czesława Lejewskiego. FN r. IX nr 4 s. 5–17. ■ Lejewski, Czesław: • 1993 – Autobiografia. FN t. I nr 1 s. 9–14. ■ Simons, Peter: • 2018 – Czesław Lejewski: Propagator of Lvov-Warsaw Ideas Abroad. W: [Garrido i Wybraniec-Skardowska 2018^r], s. 499–504.