Miejsce w SLW: uczennica Władysława Witwickiego.

Obszary badań: psychologia.

BIOGRAFIA

Data i miejsce urodzenia: 22.10.1903. Warszawa.

Data i miejsce śmierci: 1942. KL Treblinka.

Rodzice: Chaim i Sasza (vel Chasia) z d. Maniewicz.

Matura: 8-klasowe Gimnazjum Cecylii Goldman-Laudanowej w Warszawie (1921).

Studia: UW (1921-?).

Magisterium I (z filozofii): Na podstawie tej samej pracy, co doktorat. 18.10.1935. UW. Władysław Witwicki.

Magisterium II (z pedagogiki): Psychologia indywidualna Adlera i jej znaczenie pedagogiczne. 7.03.1939. UW.

Doktorat: Eksperymentalne badania nad fantazją. 1928/1929. UW. Władysław Witwicki.

Dydaktyka: UW (1928–1935); szkoły warszawskie.

Varia: Używała też imion: Esfir, Stenia – i nazwiska: Markinówna. W sprawozdaniach z działalności Wydziału Humanistycznego UW za lata 1927–1938 jej doktorat jest wykazywany dwukrotnie: w latach 1927/1928 i 1930/1931. Po wybuchu II Wojny Światowej współpracownica Centosu w Getcie Warszawskim (1941–1942).

IDEE, PROBLEMY, REZULTATY

Ogólna charakterystyka dorobku naukowego

Badania Markinówny dotyczyły przede wszystkim problematyki psychologii rozwojowej i pedagogiki. Poddała też analizie m.in. pojęcie fantazji.

Wybrane kwestie szczegółowe

• Pojęcie fantazji. Na ogół o fantazji mówi się w czterech wypadkach, a mianowicie gdy mamy do czynienia z:

(a) „wyższą czynnością duchową” prowadzącą do „stworzenia czegoś nowego”;

(b) czynnością duchową prowadzącą do powstania „wytworów wybitnych, o pewnej wyraźnej doniosłości i wartości”;

(c) czynnością duchową „przejawiającą się głównie albo wyłącznie w twórczości artystycznej”;

(d) „dyspozycją, w której najważniejszym, najistotniejszym, a więc i niezbędnym elementem jest operowanie przedstawieniami obrazowymi” – inaczej mówiąc: „dyspozycją do przeżywania wyobrażeń pochodnych – odtwórczych i wytwórczych”, a zwłaszcza obrazowych „wyobrażeń wytwórczych”.

Rozumienia (a) i (b) są rozumieniami najbardziej rozpowszechnionymi; w ujęciu (c) fantazja jest poniekąd przeciwieństwem „wytworu rozumu”; formuła (d) określa w istocie nie tyle fantazję, ile wyobraźnię (imaginację).

Najtrafniejsza jest definicja „fantazji” jako „zdolności do świadomego (kierowanego) tworzenia nowych układów z zastanych zjawisk duchowych (tj. wyobrażeń, pojęć i sądów)” – krótko mówiąc: jako „dyspozycja do tworzenia pomysłów”, przy czym nie ma tu znaczenia ani „dziedzina”, ani „doniosłość” tych pomysłów.

Fantazja graniczy z jednej strony z kojarzeniem (gdzie brak jest „funkcji krytycznych”) – a z drugiej z inteligencją (gdzie występuje rozumowanie).

• Fantazja bierna i czynna. Fantazja może być bierna lub czynna.

Fantazja jest bierna, „gdy nowy wytwór powstaje ze swobodnego biegu myśli, któremu osoba przeżywająca biernie się poddaje”, jak np. w marzeniach na jawie – w krańcowym wypadku jest to „psychopatyczna gonitwa wyobrażeń” lub „majaczenie gorączkowe”.

Fantazja jest czynna, „kiedy osoba tworząc wpływa czynnie na bieg myśli, nadaje im jakiś określony kierunek zależnie od postawionego celu i, przystosowując się do tego celu, jedne z nasuwających się przedstawień bierze pod uwagę, inne odrzuca, dokonując między nimi wyboru”.

Fantazja bierna ma się do fantazji czynnej jak pamięć do inteligencji. Podobnie jak dobra pamięć może wzmacniać inteligencję, tak też „bogata” fantazja bierna może wzbogacać fantazję czynną („twórczą”).

• Obserwacje psychologiczne nad dziećmi w szkole. Obowiązkiem nauczyciela jest głębsze poznanie psychiki dziecka. Poznawszy usposobienie dziecka i zalety jego charakteru, łatwiej sobie poradzi z krnąbrnością dziecka i pogorszeniem się jego postępów w nauce.

Takiej wiedzy dostarczają: obserwacje podczas lekcji, ale także poza lekcjami (podczas pauz, wycieczek, przedstawień szkolnych, zabaw, w pracy samorządowej); badania lekarskie; informacje o warunkach domowych dziecka.

BIBLIOGRAFIA

A. Wykazy prac: 

Bp.

B. Bibliografia podmiotowa:

1. Teksty naukowe:

1.1. Książki własne:

• 1934^k – Eksperymentalne badania nad fantazją. W., PTP, ss. 48. • 1935^k – Psychologia indywidualna Adlera i jej znaczenie pedagogiczne. W., NK, ss. 226. 1947², ss. 176. 1948³. Jako: Psychologia indywidualna Adlera. W., NK, ss. 160.

1.2. Książki (współ)redagowane: 

Bp.

1.3. Zbiory tekstów własnych: 

Bp.

1.4. Artykuły:

• 1931a – Anton Schücker, Zur Psychopathologie der Frauenbewegung (spr.). PAP t. IV nr 4 s. 305–308. • 1931b – Karl Fuxloch, Das Soziologische im Spiel des Knides (spr.). PAP t. IV nr 4 s. 298–300. • 1931c – Maria Grzywak-Kaczyńska. Próby zastosowania testów do badania i organizowania pracy szkolnej (rec). Ps t. V z. 4 s. 201–207. • 1932a – O pojęciu fantazji. PF r. XXXV z. 3–4 s. 314–323. • 1932b – Wyobraźnia a fantazja. PAP t. V nr 4 s. 431–434. • 1933–1935 – Georges Dumas. Nouveau traite de psychologie. V. I–III (spr.). PF r. XXXVI z. 1–2 s. 181, r. XXXVIII z. 1–2 s. 169. • 1933 – Jak się uczyć psychologii. GN r. XVII (1932–1933) nr 30 s. 562–565. • 1934 – Psychologia indywidualna Alfreda Adlera i jej znaczenie dla psychologii wojskowej. PZ r. XIII nr 314 s. 3, nr 315 s. 3, nr 316 s. 3. • 1934–1935a – Psychologia dążenia do mocy. Zestawienie poglądów Witwickiego i Adlera. KP t. VII s. 329–340. • 1934–1935b – Zeitschrift für angewandte Psychologie (1933) (spr.). PAP t. VII nr 2 s. 181–184. • 1936–1937 – Leopold Blaustein. O ocenie samego siebie w wieku młodzieńczym (spr.). PAP t. IX nr 2 s. 125. • 1938 – Janusz Gąsiorowski. Bibliografia psychologii wojskowej (spr.). Ps r. XII z. 1–2 s. 68–70.

2. Publicystyka:

• 1932a^p – Dlaczego okres dziecięctwa długo trwa u człowieka? Dz r. I nr 4 s. 5–6. • 1932b^p – Obserwacje psychologiczne nad dziećmi w szkole. Dz r. I nr 1 s. 10–12. • 1932c^p – Jeszcze o obserwacjach psychologicznych nad dziećmi. Dz r. I nr 2 s. 6–7. • 1932d^p – Ogólna charakterystyka wieku dziecięcego. Dz r. I nr 8–9 s. 4–6, nr 10 s. 14–16. • 1932e^p – Podział rozwoju psychicznego dzieci i młodzieży na okresy. Dz r. I nr 6–7 s. 3–5

3. Teksty literackie: 

Bp.

4. Przekłady: 

Bp.

C. Bibliografia przedmiotowa: 

Bp.