Miejsce w SLW: uczeń Władysława Tatarkiewicza.

Obszary badań: estetyka.

Najważniejsze wyniki: analiza pojęcia realizmu w sztuce i ideologii awangardy artystycznej.

BIOGRAFIA

Data i miejsce urodzenia: 20.10.1921. Kraków.

Data i miejsce śmierci: 2.12.2004. Warszawa.

Rodzice: Karol Riecher i Franciszka (vel Fryda) z d. Spira.

Matura: Gimnazjum Państwowe w Krakowie, Gimnazjum im. S. Żeromskiego w Łodzi (1939).

Studia: Podziemny UW – filozofia (1942–1944), anglistyka – UJ i University of Sheffield – anglistyka (zakończone licencjatem).

Magisterium: O intelekcie i intuicji w systemach Bergsona i Russella. Próba konfrontacji. 11.09.1945. UJ?UW?. Władysław Tatarkiewicz.

Staż: University of Sheffield (1946–1947).

Doktorat: Estetyka Edmunda Burke’a na tle XVIII-wiecznej estetyki. 3.12.1947. UW. Władysław Tatarkiewicz.

Habilitacja (docentura): O estetyce polskiej i obcej XIX i XX wieku (według innych źródeł: Szkice z podstawowych zagadnień estetyki marksistowskiej). 24.06.1955. PIS.

Profesura: 12.06.1964/28.10.1985. Według niektórych źródeł profesurę zwyczajną uzyskał w 1987.

Dydaktyka: UW (1945–1968, 1990–1993), WSNSW (1947–1950) i UJ (1948–1952), PWST (1960–1966), UŁ (1984–1989).

Varia: Uczestnik Powstania Warszawskiego 1944. Był zatrudniony w PIS (1952–1958), MN w Warszawie (1968–1970) i PAN (1970–1991).

IDEE, PROBLEMY, REZULTATY

Ogólna charakterystyka dorobku naukowego

W centrum zainteresowań Morawskiego leżała estetyka i jej historia.

Uważał on, że estetyka powinna odpowiedzieć na pytania: „czym jest wartość artystyczna względnie estetyczna, jakie są odmiany wartości, jak one powstają, jak funkcjonują”; powinna wreszcie badać kryteria wartości (a dokładnie kryteria wartościowania i kryteria oceny).

Nie istnieje, jego zdaniem, „jakaś jedna metoda filozoficzna, która miałaby monopol na właściwe analizy i rozstrzygnięcie wszystkich zagadnień estetyki”. W swoich własnych pracach starał się powiązać metodę badań genetyczno-funkcjonalną z metodą strukturalną.

Wybrane kwestie szczegółowe

• Realizm w sztuce. Termin „realizm” w zakresie sztuki odnosi się bądź do pewnego XIX-wiecznego prądu artystycznego i odpowiadającej mu teorii, bądź do koncepcji realizowanej w obrębie dzieł sztuki z różnych epok.

W tym drugim wypadku za realistyczne uznawano dzieła sztuki bądź „rekonstruujące wyglądy” rzeczywistości, bądź „uchwytujące jej cechy istotne, gatunkowe”, typowe. „Realizm jako kategoria typologiczna zakłada […], iż dla sztuk przedstawiających rzeczywistość właściwy jest swoisty sposób poznawania (reprezentatywność postaci i zdarzeń).” Typowość dotyczy przy tym różnych aspektów odtwarzanej rzeczywistości; stąd jest realizm historyczny, społeczno-obyczajowy, psychologiczny itd.

Są różnice zdań, czy tak rozumiany realizm jest „metodą twórczą”, czy – „stylem”.

• Antysztuka i awangarda. Ruchy awangardowe w sztuce XX wieku są „wyrazem dążeń emancypacyjnych kultury współczesnej”. Charakterystyczne dla tej „postsztuki” jest to, że twórcy:

(a) skupiają się na analizowaniu „filozoficznych podstaw” swoich dzieł;

(b) „porzucają klasyczne techniki artystyczne na rzecz technik medialnych”;

(c) przywiązują wielką wagę do samego „aktu kreacji” (stąd „efemeryczne sytuacje i akcje”), nie zaś do jego rezultatu (o „strukturze formalno-ekspresyjnej”);

(d) korzystają na szeroką skalę z pastiszu i (auto)ironii.

BIBLIOGRAFIA

A. Wykazy prac:

• 1986 – Bibliografia [Stefana Morawskiego]. RF t. XLIII nr 1 s. 196–205.

B. Bibliografia podmiotowa:

1. Teksty naukowe:

1.1. Książki własne:

• 1950^k – Podstawowe zagadnienia estetyki marksistowskiej. W., PIS, ss. 148. • 1951^k – Szkice z podstawowych zagadnień estetyki marksistowskiej. K., PZWS, ss. 268. 1952², ss. 288. • 1955a^k – Le développement culturel de la Pologne (1944–1954). Ps., Sz, ss. 28. • 1955b^k – Jak patrzeć na film? W., FAW, ss. 118. • 1956^k – Über die besonderen Eigenschaften der Kunst. Bn., DFA, ss. 44. • 1957^k – Rozwój myśli estetycznej od Herdera do Heinego. W., PWN, ss. 184. • 1964^k – Między tradycją a wizją przyszłości. W., KW, ss. 238. • 1966^k – Absolut i forma. Studium egzystencjalistycznej estetyki André Malraux. K., WLit, ss. 242. Przekł franc.: L’Absolu et la forme. Ps. 1972, Ks, ss. 318. Przekł. wł.: Assoluto e forma. Br. 1966, DL, ss. 460. • 1973a^k – Il marxismo a l’estetica. R., ER, ss. 522. • 1973b^k – O przedmiocie i metodzie estetyki. W., KW, ss. 220. Przekł. serb.: Predmet i metoda estetike. Bg., Nol, ss. 248. • 1974^k – Inquiries into the Fundamentals of Aesthetics. CMA., MITP, ss. 408. • 1977a^k – Reflexiones sobre estetica marxista. Mé., EE, ss. 442. • 1977b^k – Marxismul si estetica. V. I–II. Buc., Mer, ss. 304+350. Przekł. serb.-chorw.: Marksizm i estetika. T. I–II. Tit. 1981, Pob. ss. 532. • 1985^k – Na zakręcie. Od sztuki do po-sztuki. K., WLit, ss. 408. • 1992^k – Główne nurty estetyki XX wieku. Zarys syntetyczny. Ww., Wkul, ss. 138. • 1996^k – The Troubles with Postmodernism. Lon., Rt, ss. XVI+138. • 1999a^k – Fundamentos de estetica. Bar., Pen, ss. 442. • 1999b^k – Niewdzięczne rysowanie mapy… O postmodernie(izmie) i kryzysie kultury. Tr, WUMK, ss. 332.

1.2. Książki (współ)redagowane:

• 1973^r (z: Lee Baxandall) – Karl Marx and Frederick Engels on Literature and Art. Marx and Engels on Literature and Art. NY., TPP, ss. 180. 1977², ss. 180. • 1978^r – Zmierzch estetyki – rzekomy czy autentyczny. T. I–II. W., Cz, ss. 546+322.

1.3. Zbiory tekstów własnych:

• 1951^z – Szkice z podstawowych zagadnień estetyki marksistowskiej. K., PZWS, ss. 214+48. • 1961^z – Studia z historii myśli estetycznej XVIII i XIX wieku. W., PWN, ss. 420. • 2007^z – Wybór pism estetycznych. K., TAWPNU, ss. LXIV+260.

1.4. Artykuły:

• 1949a – Dlaczego dzieło powinno być realistyczne? T r. V nr 11 s. 42–67. • 1949b – Teoria estetyczna E. Burke’a. PF t. XLV z. 1–2 s. 240–261. • 1950a – Dzieło sztuki jako wytwór historycznie określonego społeczeństwa. MW r. IV nr 4 s. 85–112. • 1950b – O wychowawczej funkcji dzieła sztuki. MSD r. I z. 3–4 s. 1–17. • 1951 – Poglądy estetyczne Karola Libelta. MSD r. II z. 7–8 s. 94–118. • 1952a – O specyficznych właściwościach sztuki. MSD r. III nr 1 s. 235–258. • 1952b – Przeciw faszyzacji kultury. MF r. II nr 4–6 s. 324–328. • 1953a – Krytyka poglądów estetycznych H. Reada. MSD r. IV nr 2 s. 113–178. • 1953b – Krytyka poglądów estetycznych A. Malraux. MSD r. IV nr 1 s. 30–104. • 1953c – O marksistowskiej teorii literatury. MSD r. IV nr 3–4 s. 291–304. • 1953d – Poglądy estetyczne Hipolita Taine’a. PL r. XLIV z. 2 s. 3–44. • 1956 – Program sztuki narodowej w polskiej krytyce artystycznej okresu romantyzmu MF r. VI nr 3 s. 99–134. • 1957a – Polish Theories of Art between 1830 and 1850. JAAC v. XVI nr 1 s. 217–236. • 1957b – Przeciw prorokom katastrofy. MF r. VII nr 3 s. 107–133. • 1958a – O estetyce Libelta. PH (W.) r. II nr 5 s. 73–84. • 1958b – Perspektywy i trudności estetyki radzieckiej. PH (W.) r. II nr 3 s. 135–141. • 1958c – Poglądy estetyczne Cypriana Kamila Norwida. KS t. II nr 4 s. 137–148. • 1958d – Poglądy Józefa Kramera na sztukę. Początki polskiej estetyki i historii sztuki. KS t. II nr 3 s. 33–47. Przekł. serb.-chor.: Pogledi Jozefa Kremera na umjetnost. Pg g. IX (1960) nr 5 s. 411–424. • 1960a – O podstawowych zagadnieniach estetyki angielskiej XVIII wieku. Es r. I s. 247–290. • 1960b – O przedmiocie, metodach i zadaniach estetyki. KS t. IV z. 1–2 s. 235–244. • 1960c – Realism as Artistic Category. P4ICA s. 571–578. • 1961a – Lenin o interpretacji dzieła literackiego. W: [Dialog… 1961], s. 108–143. • 1961b – O realizmie jako kategorii artystycznej. Es r. II s. 17–36. • 1961c – Tatarkiewicza opus magnum. SF r. V nr 3 s. 185–199. • 1962a – O wartości artystycznej. KS r. VI nr 4 s. 33–53. • 1962b – Problem wartości i kryteriów w estetyce H. Taine’a. SF r. VI nr 2 s. 3–27. • 1963a – L’esthétique marxiste en Pologne. RE t. XVI f. 4 s. 396–402. • 1963b – Przedmiot i metoda estetyki. SF r. VII nr 3–4 s. 175–205. • 1963c – Trojaka funkcja wychowawcza sztuki. Es r. IV s. 19–71. • 1964a – Estetyka polska w okresie 20-lecia. SF r. VIII nr 4 s. 13–40. • 1964b – Is Aesthetics a Philosophical Discipline? M13CIF t. VIII s. 363–368. • 1964c– A Scheme for Criteria of Aesthetic Evaluation. P5ICA s. 457–462. • 1965a – Komentarz zamiast dialogu. SEst t. II s. 138–142. • 1965b – Sztuka i pornografia. SSoc r. V nr 4 s. 197–233. • 1965c – Zarys układu kryteriów oceny. SEst t. II s. 31–53. • 1966 – O pięknie. PH (W.) r. X nr 5 s. 113–121. • 1967a – Art and Obscenity. JAAC v. XXVI nr 2 s. 193–207. • 1967b – O obiektywności sądów estetycznych. SEst t. IV s. 241–270. Przekł. ang.: On the Objectivity of Aesthetic Judgment. BJA v. VI (1966) nr 4 s. 315–328. • 1967–1968 (z: Helena Eilstein) – Wartości i oceny. SF r. XI nr 4 s. 41–55, r. XII nr 1 s. 161–172. • 1968 – Próba określenia pojęcia „sztuka”. W: [Grześczak (red.) 1968], s. 9–64. Przekł. niem.: Ein Versuch zur Bestimmung des Begriffes „Kunst”. ZAAK B. XIV (1969) s. 145–178. • 1969 – Estetski pogledi Marxa i Engelsa. Px (Z.) a. VI nr 3–4 s. 408–423. Przekł. ang.: The Aesthetic Views of Marx and Engels. JAAC v. XXVIII (1970) nr 3 s. 301–314. • 1970a – The Basic Functions of Quotation. W: [Greimas, Jakobson i Mayenowa (red.) 1970], s. 690–705. • 1970b – Co to znaczy: sztuka? RF t. XXVIII nr 3–4 s. 151–156. • 1970c – Estetyka egzystencjalistów czy egzystencjalistyczna? T r. XXVI nr 5 s. 87–103. Przekł. czes.: Existencialistická estetika či estetika existencialistů? Esi r. VII (1970) nr 2 s. 103–121. • 1970d – Mimesis. Sem v. II nr 1 s. 35–58. Przekł. pol.: Mimesis. W: [Kumor i Palczewska (red.) 1970], s. 68–106. • 1970e – Sztuka a społeczeństwo. SSoc r. X nr 1 s. 233–246. • 1970–1971 – Szkoła stawiania pytań. SEst t. VII s. 261–282, t. VIII s. 243–256. • 1971a – Artistic Value. JAE v. V nr 1 s. 23–59. • 1971b – Co to znaczy: realizm jako kategoria artystyczna? RF t. XXIX nr 3–4 s. 221–226. • 1971c – Happening. Rodowód – struktura – funkcje. Dia r. XVI nr 9 s. 109–131, nr 10 s. 117–136. • 1971d – Światopogląd i estetyka Burke’a. AHFMS t. XVII s. 271–311. • 1971e – Three Functions of Art. AinS v. VIII nr 1 s. 291–302. • 1971f – Z dziejów marksistowskiej doktryny estetycznej. Rozważania typologiczne. PL r. LXII z. 2 s. 335–354. • 1972a – O kryteriach aksjologicznych w odniesieniu do dzieł sztuki. W: [Białostocki 1972^r], s. 17–27. • 1972b – Wątki egzystencjalistyczne w prozie polskiej z końca lat 30-tych. W: [Kirchner, Pragłowska i Żabicki (red.) 1972]. Ser. I, s. 465–532. • 1972c – What is a Work of Art. W: [Baxandal (red.) 1972], s. 324–370. • 1973a – Ankieta o formistach polskich (opr.). RHSPAN t. IX s. 299–335. • 1973b – The Criteria of Aesthetic Evaluation. AE t. XI–XII s. 1–29. • 1973c – On Mimetism and Realism in the Art. W: [Harrell i Wierzbiańska (red.) 1973], s. 249–269. • 1973d – Paradoksy estetyczne najnowszej awangardy. SSoc r. XIII nr 3 s. 105–121. • 1973e – Pojmowanie dzieła sztuki dawniej i dzisiaj. W: [Skubiszewski (red.) 1973], s. 43–68. • 1973f – Sztuka łatwa i sztuka trudna. W: [Hopfinger i Żółkiewski (red.) 1973], s. 111–146. • 1974 – Ekspresja. SEst t. XI s. 315–335. • 1975a – Art, Censorship and Socialism. Px (Berk.) v. I nr 1 s. 38–47. • 1975b – Awangardy XX wieku – dawna i nowa. ML r. X nr 3 s. 53–72. • 1975c – Ingarden on the Subject-Matter and Method of Aesthetics. W: [Graff i Krzemień-Ojak (red.) 1975], s. 173–189. • 1975d – Konceptualizm obcy i rodzimy. Prj r. XX nr 3 s. 26–37. • 1975e – O sposobach badawczych stosowanych w estetyce (aspiracje i możliwości). SEst t. XII s. 61–91. • 1975f – Próba charakterystyki ideologii anarchistycznej. SSoc r. XV nr 2 s. 85–110. Przekł. ang.: The Ideology of Anarchism – a Tentative Analysis. PSocB v. XVII (1977) nr 1 s. 31–47. • 1976a – Estetyka a semiotyka. PL r. LXVII z. 3 s. 359–402. • 1976b – Identyczność zagrożona: uwagi o dzisiejszej krytyce artystycznej. ML r. XI nr 10 s. 51–58. Przekł. niem.: Die Bedrohte Identität: über den heutigen Stand der Kunstkritik. AE v. VII-VIII (1979) s. 86–106. • 1976c – On Mimesis. Aj v. XXXVI s. 201–234. • 1977a – Contemporary Approaches to Aesthetic Inquiry: Absolute Demands and Limited Possibilities. CI v. IV nr 1 s. 55–83. • 1977b – Neofeminizm w sztuce. Sz r. IV nr 4 s. 57–63. Przekł. serb.-chor.: Neofeminizm v umetnosti. Id (1981) nr 1 s. 53–78. • 1977c – Polska myśl estetyczna w latach 1795–1863. SMDNP ser. A z. 14 s. 117–154. • 1977d – Sztuka masowa a elitarna. Za i przeciw. W: [Marszałek (red.) 1977], s. 91–119. • 1977e – U filozoficznych podstaw światopoglądu H. Reada. ReF nr 8 s. 70–88. • 1978a – Historicism and Philosophy of Art. Px (Berk.) v. IV nr 4 s. 71–85. • 1978b – Na zakręcie. Sz r. V nr 4 s. 1–7. • 1979a – Conceptions of the Work of Art. Past and Present. PArtS v. I s. 179–198. • 1979b – Krucjata Lukácsa przecie awangardzie. PL r. LXXX z. 3 s. 153–184. • 1979c – Początki marskistowskiej estetyki Lukácsa. SEst t. XVI s. 193–215. • 1980a – Filozofia sztuki wczesnego Lukácsa. SEst t. XVII s. 223–247. • 1980b – Some Thoughts on the End of Aesthetics. P9ICA v. II s. 225–228. • 1980c – Warianty interpretacyjne formuły „zmierzch sztuki”. SSoc r. XX z. 4 s. 231–258. • 1980–1981 – O etosu borbe i etosu tolerancije. Gl g. XXI nr 11–12 s. 71–81; g. XXII nr 1–2 s. 103–122. • 1981a – Heidelberska filozofia i estetyka Lukácsa. AHFMS t. XXVI s. 257–312. • 1981b – Majstersztyk Lukácsa z roku 1923. LŚ r. II nr 7 s. 264–305. • 1981c – Nurt główny aktualnych postaw anarchoartystycznych. RHSPAN t. XII s. 221–251. • 1981d – Rewolucja i awangarda (lata 20-te i 30-te). Pu nr 11–12 s. 18–41. • 1981e – Sztuka jako forma samoświadomości. W: [Lachowicz i Sobota (red.) 1981], s. 89–110. • 1982a – Rozmyślania bez tytułu. W: [Dawidejt-Jastrzębska (red.) 1982], s. 120–137. • 1982b – Szkic do przemian refleksji i samowiedzy estetycznej. SEst t. XIX s. 3–29. • 1983a – L’evoluzione della teoria lukacsiana matura dell’ estetica. W: [Oldrini (red.) 1983], s. 91–128. • 1983b – O zasadzie walki i zasadzie tolerancji. Zap nr 19 s. 92–115. • 1984 – Perypetie problematyki nowości w dziejach myśli estetycznej. SF r. XXVIII nr 2 s. 43–63, nr 3 s. 1–16. • 1985 – Od ethosu sztuki do ethosu artysty poza sztuką. W: [Gołaszewska 1985], s. 61–99. • 1986 – Insider-outsider. Wspomnienie o Władysławie Tatarkiewiczu. Wź r. XXIX nr 7–8 s. 161–165. • 1987a – O dzisiejszych gnozach. KS r. XXXI nr 3 s. 4–25. • 1987b – O filozofii sztuki i kryzysie racjonalizmu. T r. XLII nr 5 s. 53–57. • 1988 – Czy i jak możliwa jest dzisiaj estetyka? SF r. XXXII nr 12. • 1990–1992 – Komentarz do kwestii postmodernizmu. Cz. I–II. SF r. XXXIV (1990) nr 4 s. 33–59; NKr r. II (1992) t. 3 s. 5–38. • 1996 – Paradygmat filozofowania. Eth r. IX nr 1–2. • 1999 – On Marxist Aesthetic Thought. RP nr 19 s. 99–118.

2. Publicystyka: 

Bp.

3. Teksty literackie: 

Bp.

4. Przekłady: 

Bp.

C. Bibliografia przedmiotowa:

■ Ciszewska, Jadwiga: • 1985 – Stefan Morawski. Szkic do portretu. RF t. XLII nr 1–2 s. 7–14. ■ Dziemidok, Bohdan: • 1985 – Estetyka (filozofia sztuki) Stefana Morawskiego. RF t. XLII nr 1–2 s. 15–23. ■ Kubicki, Roman: • 2001– Stefan Morawski. W: [Mackiewicz (red.) 2001–2003]. T. I, s. 82–95. ■ Przybysz, Piotr Jan: • 2002 – O teorii wartości artystycznej (estetycznej) Stefana Morawskiego. Prin t. XXII–XXXIII s. 159–188. • 2003 – Estetyka Stefana Morawskiego: światopogląd i metoda. Ga., AMW, ss. 490.