Miejsce w SLW: „przybrany” uczeń Tadeusza Kotarbińskiego.
Obszary badań: semiotyka logiczna, metodologia, teoria literatury.
Koncepcje: znaczenie jako sposób użycia wyrażenia.
Najważniejsze wyniki: liczne analizy pojęć semiotycznych.
BIOGRAFIA
Data i miejsce urodzenia: 30.09.1924. Warszawa.
Data i miejsce śmierci: 2.06.2017. Warszawa.
Rodzice: Roman Stanisław i Teresa Maria z d. Dmochowska.
Matura: Tajne Liceum im. Stefana Batorego w Warszawie (1942).
Studia: Podziemny UW (1942–1944), UJ (1944–1945), UW (1945–1946).
Magisterium: Na podstawie egzaminów. 21.01.1946. UW.
Doktorat: Treść i forma dzieła literackiego. 3.03.1951. UW. Julian Krzyżanowski.
Staż: Netherlands Institute for Advanced Study in the Humanities and Social Science (1974–1975), St Anne’s College Oxford (1984).
Habilitacja: O pojęciu tematu. 5.05.1961. IFiS PAN.
Profesura: 5.07.1971/12.04.1979.
Dydaktyka: UW (1945–1994).
Varia: Tuż po II Wojnie Światowej używał pseud.: Antoni Kożuchowski. Uczestnik Powstania Warszawskiego 1944 (pseud.: Warecki). Recenzentem jego rozprawy doktorskiej był Tadeusz Kotarbiński. W latach 1955–1970 był mężem Haliny Mirosławy z d. Spionek. Założyciel i redaktor Studiów Semiotycznych (1970–2015). Członek (10.09.1971) i honorowy przewodniczący IIPh, członek TNW (1984), członek honorowy PTF (2003). Odznaczony KKawOPR (1973).
IDEE, PROBLEMY, REZULTATY
Ogólna charakterystyka dorobku naukowego
Największy wkład Pelc wniósł do semiotyki logicznej (uważany jest za jej prekursora na gruncie polskim). Scharakteryzował wszechstronnie wiele typów znaków (oznaki, symptomy, syndromy, sygnały, znaki ikoniczne i symbole). Zanalizował wiele szczegółowych problemów semiotycznych – zwłaszcza związanych z językiem literatury pięknej (np. relację między wyrażeniami pustymi sensu stricto a wyrażeniami fikcjonalnymi, tj. odnoszącymi się do przedmiotów fikcyjnych, a więc nie istniejących, lecz tylko „zmyślonych”). Przeprowadził wiele dystynkcji semiotycznych (np. przeciwstawił normę deontyczną, określającą, co ktoś powinien czynić – normie opisowej, określającej, co jest w pewnej klasie przedmiotów przeciętne resp. typowe).
Oddzielał filozofię i humanistykę naukową od literackiej (scil. eseistycznej). Uprawiał zasadniczo tylko tę pierwszą, chociaż niektóre jego prace z zakresu biografistyki wolno zaliczyć do tej drugiej. Był zwolennikiem programu tzw. małej filozofii, skupiającej się na dokładnej analizie drobnych problemów, bez aspiracji maksymalistycznych. W ontologii deklarował się jako umiarkowany reista. W epistemologii sprzeciwiał się deprecjacji spostrzeżeń intuicyjnych.
Wybrane kwestie szczegółowe
- Semiotyka i jej metody. Należy odróżnić:
(a) własności semiotyczne znaków będące pochodną ich relacji do innych znaków (scil. własności syntaktyczne), do przedmiotów oznaczanych (scil. własności semantyczne) i do ich użytkowników (scil. własności pragmatyczne);
(b) semiotykę teoretyczną, tj, semiotykę „przedmiotową” i metasemiotykę;
(c) metody semiotyczne.
Są trzy podstawowe metody semiotyczne: formalizacja, analiza języka i interpretacja.
W formalizacji wykorzystuje się m.in. takie procedury jak zastępowanie i podstawianie.
Dokonujemy analizy jakiegoś języka (w szczególności języka naturalnego), gdy odtwarzamy jego formę logiczną.
Z interpretacją (semiotyczną) jakiegoś przedmiotu mamy do czynienia, gdy traktujemy ów przedmiot jako znak – a więc przyznajemy mu posiadanie własności semiotycznych i własności te identyfikujemy. „Nie istnieją znaki poza ich użyciem: dopiero wtedy coś się staje znakiem, kiedy zostaje zinterpretowane. Podstawowy kontekst: Interpretator a posłużył się w czasie t bytem x jako znakiem z bytu y w systemie semiotycznym s. Dany znak może mieć różne użycia – i w różnych użyciach odnosi się do różnych przedmiotów.”
- Okres warunkowy a implikacja. Są dwie zasadnicze różnice między okresem warunkowym języka naturalnego a implikacją logiczną.
Pierwsza różnica dotyczy ich wartości logicznej i „wartości” asertywnej.
W wypadku okresu warunkowego ważne jest, czy jego użytkownik uważa poprzednik i następnik za zdania prawdziwe resp. fałszywe. W szczególności: w wypadku okresu warunkowego rzeczywistego użytkownik nie powinien być przekonany ani o prawdziwości, ani o fałszywości członów okresu; natomiast w wypadku okresu nierzeczywistego – użytkownik powinien być przekonany o fałszywości poprzednika i następnika, a ponadto „powinien dopatrywać się zachodzenia związku warunkowego między negacją poprzednika a negacją następnika”. Natomiast w wypadku implikacji ważna jest nie postawa asertywna użytkownika wobec implikacji i jej członów, lecz po prostu ich wartość logiczna.
Druga różnica dotyczy więzi treściowej między poprzednikiem a następnikiem. W wypadku okresu warunkowego więź taka – i stojąca za nią więź rzeczowa między odpowiednimi stanami rzeczy – musi występować lub użytkownik okresu warunkowego musi się jej przynajmniej domyślać. W wypadku implikacji więzi takiej się nie zakłada.
- Funkcja pytań w nauce i filozofii. Funkcją pytań w nauce jest „sterowanie zdobywaniem informacji” (tj. wyszukiwaniem informacji i rozwiązywaniem problemów). Problemy poznawcze formułuje się w postaci zdania pytajnego. „Zdania pytajne są nośnikami informacji, a zadawanie pytań jest czynnikiem, który aktywizuje ukrytą wiedzę pytającego, wywołuje dostarczenie mu nowej informacji w postaci odpowiedzi na pytanie, a także ukierunkowuje wyobraźnię badacza i dzięki temu pobudza go do dalszych dociekań.”
W filozofii funkcja pytania ujawnia się przede wszystkim w trzech sytuacjach.
Po pierwsze, pytanie pełni w filozofii taką samą funkcję, jak w każdej dziedzinie wiedzy, tj. steruje zdobywaniem informacji.
Po drugie, „pytanie występuje jako element w wielu procedurach badawczych, analizowanych w obrębie metodologii nauk, a więc pewnego działu filozofii, np. w uznawaniu zdań za prawdziwe, uzasadnianiu twierdzeń, wnioskowaniu, przeprowadzaniu obserwacji i eksperymentów, w opisywaniu, wyjaśnianiu, dowodzeniu, stawianiu, weryfikacji i falsyfikacji hipotez, w definiowaniu i klasyfikowaniu”.
Po trzecie, „tzw. filozoficzne zdania pytajne, to jest zdania będące sformułowaniami problemów filozoficznych, ułatwiają zdefiniowanie filozofii jako dziedziny dociekań oraz rozróżnienie jej w obrębie działów, a także odmiennych znaczeń słowa „filozofia””.
Swoistością pytań filozoficznych jest ich „duża ekspresywność”, „nastawienie na zrozumienie” oraz „na wydobycie wątpliwości”.
- Trudności z estetyką. Na pytanie, czym jest estetyka, zwykle odpowiada się, wskazując na przedmiot, obiekt, metody lub zadania estetyki.
Przez wieki przedmiot estetyki był różnie rozumiany: jako natura piękna, natura wzniosłości, postawa estetyczna, doświadczenie estetyczne lub jako rzeczywiste, fenomenalne lub intencjonalne obiekty, jako teksty kulturowe itp. Metody i zadania estetyki zależą od tego, co było jej przedmiotem.
Estetyka jest zwykle definiowana za pomocą normalnych definicji, w których specyficzna różnica jest opisywana za pomocą polisemicznych i niejasnych terminów „sztuka” i „piękno”, z których każdy jest następnie definiowany za pomocą drugiego, co prowadzi do definicji kołowych.
Podobne definicje kołowe powstają w związku z polisemicznymi i niejasnymi koncepcjami postawy estetycznej, doświadczenia estetycznego, przedmiotu estetycznego i sądu estetycznego, które często są wyjaśniane za pomocą metafor, personifikacji, hipostaz oraz polisemicznych i niejasnych modyfikatorów rzeczownikowych, które czasami oznaczają niezgodne atrybuty. Utrudnia to rozróżnienie wspomnianych wyżej kluczowych pojęć, np. między opisowymi, wartościującymi i normatywnymi sądami estetycznymi, które, co gorsza, są trudniejsze do zweryfikowania niż sądy opisowe.
W rezultacie pojawiają się różne wątpliwości, takie jak to, czy doświadczenie staje się estetyczne dzięki przyjęciu przez nas postawy estetycznej i tym samym obdarzeniu przedmiotu estetyczną jakością, czy też przyjmujemy postawę estetyczną, reagując na przedmiot estetyczny, co właśnie wywołuje w nas tę postawę.
- Wartość logiczna i asertywna zdań w dziele literackim. Czym innym jest wartość logiczna zdania, a czym innym jego „wartość” asertywna. Zdanie ma wartość logiczną – to znaczy: jest prawdziwe lub fałszywe. Zdanie ma „wartość” asertywną – to znaczy: jest przez swego użytkownika uznane (scil. jest sądem) bądź jest tylko zakładane (scil. jest supozycją), bądź wreszcie jest „czymś pośrednim” między zdaniem uznanym i zdaniem tylko założonym. Zdanie ma wartość logiczną ze względu na relację, w jakiej pozostaje do rzeczywistości, o której coś orzeka. Zdanie ma „wartość” asertywną ze względu na relację, w jakiej pozostaje do niego jego użytkownik, a więc zależy wyłącznie „od tego, jak osoba, która wygłosiła lub napisała owo zdanie, ustosunkowała się przekonaniowo do jego sensu, czyli do tego, co ono głosi”.
Wartość logiczna zdania (oznajmiającego) w dziele literackim nie zależy od jego „charakteru asertywnego”.
„Postawa przekonaniowa autora względem treści wygłaszanych przezeń zdań, podobnie jak nastawienie odbiorcy względem wartości logicznej bądź charakteru asertywnego usłyszanych czy przeczytanych wypowiedzi – zmienia się od przypadku do przypadku.” Przynależność zdań utworu literackiego nie rozstrzyga więc, że postawa autora i odbiorcy jest przez sam fakt tej przynależności z góry określona.
- Forma i treść, motyw i temat, ideologia utworu literackiego. „Formą dzieła literackiego nazywamy zespół znaków językowych dostępnych poznaniu zmysłowemu. Treścią dzieła literackiego nazywamy znaczenia, oznaczenia i wyrażenia domniemane myślowo na podstawie spostrzeżeń znaków językowych w nim zawartych.”
Przez „motyw utworu literackiego” rozumie się motyw-zdanie (resp. pewną „fazę postaci literackiej” lub szerzej: akcji) lub motyw będący funkcją zdaniową (a więc typem postaci lub akcji).
Przez „temat” rozumie się m.in.: (a) transcendentny przedmiot wyobrażenia twórcy, a więc „coś”, co znajduje się poza utworem (np. pewien realny obiekt, cecha lub zespół cech, przedmiot intencjonalny, sens zdania zawarty w nim implicite); (b) immanentny przedmiot lub treść wyobrażenia twórcy, a więc to, co zostało – zgodnie z intencją twórcy – przedstawione w utworze; (c) treść przeżycia odbiorcy; (d) ideę (tj. myśl zasadniczą) wyrażoną przez motyw lub kompleks motywów; (e) schemat pojęciowy (tzw. treść idealną utworu); (f) spostrzegalne elementy dzieła (tzw. temat słowny, temat muzyczny, temat zdobniczy).
Są cztery podstawowe pojęcia ideologii używane w odniesieniu do utworu literackiego. Można je odróżnić, mówiąc kolejno o: (a) zawartości ideologicznej, (b) idei przewodniej, (c) sensie ideologicznym i (d) morale utworu.
Zawartością ideologiczną utworu jest „to, co wyrażają i wypowiadają co do treści wszystkie słowa, zdania i kompleksy zdaniowe utworu”. Idea przewodnia – to „to, co wyrażają i wypowiadają co do treści ideologicznie walentne słowa, zdania i kompleksy zdaniowe utworu”. Sens ideologiczny stanowi „to, co znaczą ideologicznie walentne słowa, zdania i kompleksy zdaniowe utworu”. Wreszcie ideologia-morał – to pouczenie „wywiedzione z utworu w rezultacie rozumowań, jakie przeprowadza czytelnik opierając się na poznanym tekście”.
BIBLIOGRAFIA
A. Wykazy prac:
■ Jadacki, Jacek: • 1996 – Bibliografia Profesora Jerzego Pelca do 1995 roku. W: [Jadacki i Strawiński (red.) 1996], s. 23–40.
B. Bibliografia podmiotowa:
1. Teksty naukowe:
1.1. Książki własne:
• 1957k (z: Marian Przełęcki i Klemens Szaniawski) – Prawa nauki. W., PWN, ss. 88. • 1960k – Poglądy Rudolfa Carnapa na kwestie znaczenia i oznaczania. Przegląd. Ww., O, ss. XVI+368. • 1961k – O pojęciu tematu. Ww., O, ss. XLI+230. • 1971k – Studies in Functional Logical Semiotics of Natural Language. Hg, MP, ss. 238. • 1982k – Wstęp do semiotyki. W., WP, ss. 350. 19842, ss. 364.
1.2. Książki (współ)redagowane:
Pod (współ)redakcją Jerzego Pelca ukazały się następujące tomy Dzieł Juliusza Słowackiego: • 1949ar – Dzieła. T.III. Poematy: Podróż do Ziemi Świętej z Neapolu etc. Ww., O, ss. 680. 19522 (jako T. III–IV), ss. 410+366. 19593. • 1949br – Dzieła. T. XII. Listy do krewnych, przyjaciół i znajomych (1820–1949). Ww., O, ss. 392. 19522 (jako T. XIV), ss. 462+XLVI. 19593. • 1956r – Beniowski. Poema. W., PIW, ss. 398. • 1961r (z: Władysław Floryan i Juliusz Kleiner) – Zawisza Czarny. W: Dzieła wszystkie. T. XII. Cz. II. Ww., O, s. 249–620.
Ponadto zredagował:
• 1967r – Logika i język. Studia z semiotyki logicznej. W., PWN, ss. XXX+560. • 1971r – Semiotyka polska (1894–1969). W., PWN, ss. 574. • 1979r – Semiotics in Poland (1894–1969). D. & W., DR & PWN, ss. 504. • 1984r (z: Thomas A. Sebeok, Edward Stankiewicz i Thomas G. Winner) – Sign, System and Function: Papers of the First and Second Polish-American Semiotics Colloquia. Hg., MP, ss. XIV+504. • 1986r (z: Thomas A. Sebeok, Edward Stankiewicz i Thomas G. Winner) – Encyclopedic Dictionary of Semiotics. V. I–III. Bn., WG, ss. XII+1180+448. • 1991ar – Prace z pragmatyki, semantyki i metodologii semiotyki. Ww., O, ss. X+310. • 1991br (z: Leon Koj) – Semiotyka dziś i wczoraj. Ww., O, ss. 418. • 1992r – Fragmenty filozoficzne ofiarowane Henrykowi Hiżowi w siedemdziesiątą piątą rocznicę urodzin. W., ZJR, ss. 178. • 1994r – Znaczenie i prawda. W., WNPWN, ss. 514. • 2000r – Język współczesnej humanistyki. W., PTS, s. 344. • 2006r – Sens, prawda, wartość. Filozofia języka i nauki w dziełach Kazimierza Ajdukiewicza, Witolda Doroszewskiego, Tadeusza i Janiny Kotarbińskiej, Romana Suszki, Władysława Tatarkiewicza. W., ZJR, ss. 320. • 2010ar – Deskrypcje i prawda. W., PTS, ss. 408. • 2010br – Etyka, nauka, moralność. Rozprawy Komitetu Etyki w Nauce przy Prezydium PAN. Na r. LVIII nr 3 (sp.), ss. 200. • 2012r – Semiotics and Logic. Sem v. CLXXXVIII nr 1–4 (nr sp.), ss. VIII+356.
1.3. Zbiory tekstów własnych:
• 1994z – Wizerunki i wspomnienia. W., PTS, ss. 394.
1.4. Artykuły:
• 1948 – Zagadnienie treści i formy dzieła literackiego. STNW wydz. I r. XL s. 13–21. • 1949a – Fikcja i fantastyka literacka. Szkic projektu używania pojęć. STNW wydz. I r. XLI s. 1–16. • 1949b – Motyw i wątek literacki. STNW wydz. I r. XLII s. 79–82. • 1951 – Przedmiot przedstawiony w dziele literackim. SPAU t. LII nr 5 s. 333–337. • 1952 – Motyw literacki. PL r. XL s. 240–258. • 1956 – Willard v. O. Quine. From a Logical Point of View (rec.). MF r. VI nr 6 s. 182–198. • 1958 – O istnieniu i strukturze dzieła literackiego. Rozważania logiczne nad Studiami z estetyki Romana Ingardena. Część I. SF r. II nr 3 s. 121–164. • 1959 – Szkic analizy znaczeniowej terminu „ideologia dzieła literackiego”. W: [Kotarbińska et al. 1959r], s. 142–177. • 1960a – Funkcje semantyczne a forma i treść w sztuce. Rozważania logiczne nad poglądami Władysława Tatarkiewicza na strukturę, oddziaływanie i rodzaje dzieł sztuki. W: [Czeżowski 1960r], s. 173–205. • 1960b – O wartości logicznej i charakterze asertywnym zdań w dziele literackim. Część I. Wartość logiczna a charakter asertywny zdania (zdanie a sąd). Es I s. 97–128, 399–402. • 1961a – Logika dla szarego człowieka. SF r. V nr 6 s. 178–183. • 1961b – Praxeologie, die Wissenschaft vom wirksamen Handeln. FB J. X H. 11–12 s. 259–264. • 1961c – Semantic Functions as Applied to the Analysis of the Concept of Metaphor. W: [Poetyka… 1961], s. 305–339. Przekł. pol.: Zastosowanie funkcji semantycznych do analizy pojęcia metafory. W: [Rozprawy… 1964], s. 123–153. Toż w: [Markiewicz (red.) 1967], s. 96–130. • 1961d – Władysław Tatarkiewicz. Historia estetyki. T. I–II (rec.). Est t. II s. 277–284. • 1962a – Dwie książki z zakresu zastosowań logiki do historii (Andrzej Malewski i Jerzy Topolski. Studia z metodologii historii. Jerzy Giedymin. Z problemów logicznych analizy historycznej). SF r. VI nr 3 s. 237–268. • 1962b – Książka o Heglu. Tadeusz Kroński. Hegel (rec.). NKi r. XIV nr 9 s. 546–548. • 1962c – Szkoła Elementów Tadeusza Kotarbińskiego. Z okazji drugiego wydania Elementów teorii poznania, logiki formalnej i metodologii nauk. SF r. VI nr 2 s. 221–225. • 1962d – W kręgu języka literackiego. Zenon Klemensiewicz. W kręgu języka literackiego i artystycznego (rec.). NKi r. XIV nr 11 s. 668–669. • 1962e – Zdanie a sąd w dziele literackim. Wartość logiczna i charakter asertywny quasi-sądu. Est t. III s. 131–154. • 1963a – John von Neumann. Maszyna matematyczna i mózg ludzki (rec.). SF nr 3–4 s. 281–282. • 1963b – Nowa książka o przedmiocie i metodzie estetyki (Jerzy Gałecki. Problematyka estetyki. Przedmiot i metoda). SF r. VII nr 3–4 s. 237–242. • 1963c – O krytyce literackiej. Maria Gołaszewska. Filozoficzne podstawy krytyki literackiej (rec.). NKi r. XV nr 12 s. 602–603. • 1963d – Quasi-sądy a dzieło literackie. PL t. LIV nr 3 s. 61–79. • 1963e – Sztuka pamiętania. Stefan Garczyński. Sztuka pamiętania (rec.). NKi r. XV nr 22 s. 1101–1102. • 1963f – Uwagi na marginesie Filozoficznych podstaw krytyki literackiej Marii Gołaszewskiej. PH (W.) r. VII nr 6 s. 128–140. • 1964a – Analiza logiczna czasów gramatycznych w ujęciu Jana Reichenbacha. PJ r. LI nr 7 s. 296–305, nr 9 s. 379–387. • 1964b – O nauce poprawnego myślenia. Narcyz Łubnicki. Nauka poprawnego myślenia (rec.). SF r. VIII nr 3 s. 151–154. • 1966a – Jerzy Giedymin. Problemy, założenia, rozstrzygnięcia (rec.). RF t. XXV nr 1–2 s. 37–39. • 1966b – Tadeusz Kotarbiński. W: [Krońska (red.) 1966], s. 77–81. • 1966c – W osiemdziesiątą rocznicę urodzin Tadeusza Kotarbińskiego. KS t. X nr 1 s. 3–6. • 1967a – Funkcjonalne podejście do semiotyki logicznej języka naturalnego. SF r. XI nr 2 s. 109–134. Toż w: [Pelc 1971r], s. 396–431. Przekł. ang.: A Functional Approach to the Logical Semiotics of Natural Language. W: [Greimas, Jakobson i Mayenowa (red.) 1970], s. 89–112. Toż w: [Pelc 1971r], s. 342–375. • 1967b – Imiona własne w języku naturalnym. Prolegomena do teorii. W: [Czeżowski 1967r], s. 185–211. Przekł. ang.: Proper Names in Natural Language: Prolegomena to a Theory. W: [Pelc 1971r], s. 84–118. • 1967c – Wyrażenia imienne a fikcja literacka. SEst t. IV s. 317–336. Przekł. ang.: Nominal Expressions and Literary Fiction. W: [Pelc 1971r], s. 110–141. Toż w: [Harrell i Wierzbiańska (red.) 1973], s. 205–229. • 1969a – Meaning as an Instrument. Sem v. I nr 1 s. 26–48. Przekł. pol.: Znaczenie jako narzędzie. SS t. I (1970) s. 169–190. • 1969b – Logicyzacja nauczania w szkole średniej. SL t. XXIV s. 209–220. • 1969c – Marian Dobrosielski. Filozoficzny pragmatyzm C.S. Peirce‘a (rec.). RF t. XXVII nr 1 s. 17–19. • 1970 – Roman Ingarden. T r. XXVI nr 10 s. 124–127. • 1971a – O deskryptywnym użyciu wyrażeń. SS t. II s. 229–246. Przekł. ang.: On the Concept of Narration. Sem v. III nr 1 s. 1–19. • 1971b – Prakseosemiotyka Tadeusza Wójcika. Tadeusz Wójcik. Prakseosemiotyka. Zarys teorii optymalnego znaku (rec.). SF r. XV nr 1 s. 160–176. • 1971c – Szkic do portretu Tadeusza Kotarbińskiego. W osiemdziesięciopięciolecie urodzin. SF r. XV nr 2 s. 13–31. • 1973a – The Development of Polish Semiotics in the Post-War Years. DH [nr syg.] s. 224–235. Toż w: Sem v. X (1978) nr 4 s. 369–381. • 1973b – Uwagi w sprawie programu prac z zakresu historii semiotyki. SHS t. I s. 207–216. • 1975a – Intensjonalność, język empiryczny i język intencjonalny. SS t. V s. 163–178. Przekł. ang.: Some Semiotic Considerations Concerning Intensional Expressions and Intentional Objects. LA v. XX (1977) nr 79 s. 244–267. • 1975b – Some Methodological Problems in Literary History. NLH v. II nr 1 s. 89–96. • 1976a – Usage, subusage et emplois des expressions de la langue concrète. W: [Pottier (red.) 1976r], s. 15–42. • 1976b – Władysław Tatarkiewicz – filozof najwyższych wartości. SF r. XX nr 4 s. 87–91. Przekł. ang.: Władysław Tatarkiewicz – a Philosopher of the Highest Values. DH v. III (1976) nr 2 s. 93–98. • 1977a – Kilka uwag na temat związków między semiotyką, logiką i językoznawstwem. SS t. VII s. 249–260. • 1977b – On the Prospects of Research in the History of Semiotics. SemS v. I nr 3 s. 1–12. • 1977c – Poetyka a semiotyka logiczna. Tek r. VI nr 4 s. 7–25. Przekł. ang.: Poetics and Logical Semiotics. PTLJ v. IV (1979) nr 1 s. 77–89. • 1977d – Semiotics as a Science, a Method and a Program. DH v. IV nr 1 s. 101–112. Przekł. hebr.: סמיוטיקה כמדע, שיטה ותכנית (Smiotika kamada, shita vetachnit). HSL v. XXIV (1977) s. 28–34. Przekł. pol.: Semiotyka – nauka, metoda, program. SS t. VIII (1978) s. 227–239. • 1977e – Wspomnienia pozgonne o Mieczysławie Wallisie i Tadeuszu Wójciku. SS t. VII s. 5–12. • 1978a – Książka Władysława Tatarkiewicza o filozofii Arystotelesa. Władysław Tatarkiewicz. Układ pojęć w filozofii Arystotelesa (rec.). NKi r. XXX nr 23 s. 52–53. • 1978b – Selected Concepts in Logical Semiotics: Logical Semantics. W: [Bellert i Ohlin (red.) 1978], s. 89–126. • 1978c – Semiotyka logiczna w pismach Kazimierza Ajdukiewicza. SF r. XXII nr 8–9 s. 117–123. Przekł. ang.: Logical Semiotics in the Writings of Kazimierz Ajdukiewicz. DH v. V nr 3 s. 113–119. • 1978d – Towards Theoretical Semiotics. Cod v. I nr 1 s. 1–4. • 1978e – Wspomnienia pozgonne o Witoldzie Doroszewskim i Julianie Krzyżanowskim. SS t. VIII s. 5–10. • 1979a – O klasyfikacji i typologii znaków. SS t. IX s. 225–235. • 1979b – O modystach. Karta z dziejów semiotyki średniowiecznej. SF r. XXIII nr 10 s. 35–37. • 1979c – Semiotics and Logic. W: [Chatman, Eco i Klinkenberg (red.) 1979], s. 41–51. • 1979d – Średniowieczna nauka o supozycjach terminów. Przyczynek do genealogii semiotyki. SF r. XXIII nr 8 s. 33–37. • 1980a – [Przemówienie na uroczystości:] Pamięci Prof. Władysława Tatarkiewicza. Posiedzenie Oddziału Warszawskiego PTF i PTS w Warszawie. 15.05.1980. SF r. XXIV nr 7 s. 169–173. • 1980b – Władysława Tatarkiewicza związki z Warszawą. KWar r. XXVI nr 1 s. 55–78. • 1980c – Wspomnienia pozgonne o Jerzym Kuryłowiczu i Sewerynie z Łuszczewskich Romahnowej. SS t. X s. 5–10. • 1980d – Znak. SS t. X s. 123–154. Przekł. ang.: The Concept of Sign. SSES v. VIII–XII (2015) s. 103–137. • 1981a – O znaczeniach słów „sens” i „znaczenie”. PH (W.) r. XXV nr 5 s. 1–10. Przekł. ang. (zm.): On Some Meanings of the Words „Sense”, „to Mean” and „Meaning”. DH v. VIII (1982) nr 3 s. 5–20. Toż jako: Semiotic and Nonsemiotic Concepts of Mnificados de las palabras: „sentido”, „significar” y „significado”. SRMS v. II (1985) nr 2 s. 1–26. • 1981b – Prolegomena to a Definition of the Concept of Sign. W: [Lange-Seidl (red.) 1981], s. 1–9. Przekł. niem.: Prolegomena zu einer Definition des Zeichenbegriffs. ZSem B. III (1981) H. 1 s. 1–9. • 1981c – Semiotyka logiczna: przedmiot i teorie. SS t. XI s. 195–242. Przekł. ang.: Remarks on the Object of Logical Semiotics. Deg nr 49–50 s. 21–39. • 1981d – Tadeusza Kotarbińskiego droga do reizmu. SF r. XXV nr 9 s. 3–12. • 1981e – Tatarkiewicz – humanista. SF r. XXV nr 1 s. 11–22. Przekł. ang.: Tatarkiewicz – the Humanist. DH v. VIII nr 2 s. 13–25. • 1981f – The Place of the Philosophy of Language. W: [Fløistad (red.) 1981], s. 11–34. • 1981g – Wspomnienie pozgonne o Władysławie Tatarkiewiczu. SS t. XI s. 5–16. • 1982a – Teoretyczne podstawy semiotyki. SS t. XII s. 157–183. Przekł. ang.: Theoretical Foundations of Semiotics. AJS v. I nr 1–2 s. 15–45. • 1982b – Wspomnienie pozgonne o Tadeuszu Czeżowskim. SS t. XII s. 6–8. • 1983a – O bytach fikcyjnych i tekstach fikcjonalnych. SS t. XIII s. 179–224. Przekł. ang.: On Fictitious Entities and Fictional Texts. RSSI v. VI (1986) nr 1 s. 1–35. • 1983b – Pożegnanie z Tadeuszem Kotarbińskim. KWar r. XXIX nr 3 s. 9–26. • 1983c – Wspomnienie pozgonne o Tadeuszu Kotarbińskim. SS t. XIII s. 5–17. • 1984a – La formulación de preguntas en filosofia. RedF v. XXIII–XXIV nr 1 s. 119–140. Przekł. pol.: O poznawczej roli pytań. W: [Pelc 1991ar], s. 287–302. • 1984b – On the Concept of Formal Semiotics. W: [Borbé (red.) 1984], s. 269–276. • 1984c – Sign and Inference. W: [Pelc et al. 1984r], s. 319–327. Toż w: P1&2EAISS (1998), s. 152–157. • 1984d – Semiotics in Poland. An Overview. W: [Pelc et al. 1984r], s. 493–503. • 1984e – Some Thoughts on Fictitious Entities. W: [Kanyó (red.) 1984], s. 73–85. • 1985a – Conditionals and Intensionality. W: [Parret i Ruprecht (red.) 1985], s. 53–72. • 1985b – Memoriał w sprawie kompleksowych badań i kształcenia akademickiego w zakresie semiotyki i nauki o komunikacji. SF r. XXIX nr 10 s. 128–131. • 1985c – Nad małym słownikiem terminów i pojęć filozoficznych. Głos w dyskusji. ŻK t. IV nr 3 s. 94–122. • 1985d – O rozwój semiotyki i teorii komunikacji. KS t. XXX nr 1 s. 237–240. • 1985e – Rzecz o twórczym działaniu: notatki z lektur i refleksje. SF r. XXIX nr 8–9 s. 5–18. Przekł. ang.: Invention. W: [Dreyer et al. (red.) 1994], s. 49–68. • 1986a – Donat i Pryscjan – notatki do dziejów semiotyki średniowiecznej. W: [Brodzka, Hopfinger i Lalewicz (red.) 1986], s. 95–101. • 1986b – Dove va la semiotica. W: [Marrone (red.) 1986], s. 86–100. • 1986c – [Hasła:] Intension vs. Extension. Meaning. Meaning, Associationist Theories of. Meaning, Pragmaticis Theories. Meaning, Stimulus-Response Theories of. Philosophy of Language. Semiotics. Synonymy. W: [Pelc 1986r]. T. I, s. 354–377, 497–507, 507–510, 511–520, 520–523. T. II, s. 707–714, 901–912, 1036–1942. • 1986d – Iconicity: Iconic Signs or Iconic Uses of Signs. W: [Bouissac, Herzfeld i Posner (red.) 1986], s. 7–15. • 1986e – Izydora Dąmbska. SS t. XIV–XV s. 45–51. • 1986f – Jeżeli, to. SS t. XIV–XV s. 271–286. • 1986g– Przedmowa do: [Kotarbiński 1986bz], s. IX–XXIII. • 1986h – Znak, znaczenie, język. ZNASP r. V z. 5 s. 5–21. • 1987a – Ajdukiewicz, Tatarkiewicz, Kotarbiński – koryfeusze filozofii w Warszawie po II Wojnie Światowej. W: [Kazimierski et al. (red.) 1987], s. 188–200. • 1987b – Semiotyka. W: [Cackowski et al. (red.) 1987], s. 645–658. • 1988a – A Plea for Semiotics. W: [Herzfeld i Melazzo (red.) 1988], s. 855–872. Przekł. ch.: 符號學的懇求 (Fúhào xué de kěnqiú). ZY 1995 (nr sp.) s. 34–40. • 1988b – Natural versus Conventional Signs. CASS v. XXII nr 1–4 s. 115–123. • 1990a – O pojęciu kłamstwa – z punktu widzenia semiotyki. SS t. XVI–XVII s. 289–297. • 1990b – Several Questions to Experts in Peirce’s Theory of Signs. VS v. LV–LVI nr 55–56 s. 13–28. Przekł. pol.: Kilka pytań do znawców Peirce’a teorii znaków. W: [Pelc 1992r], s. 90–107. • 1991 – On the Concepts of Object in the Lvov-Warsaw Philosophical School. SEJSS v. III s. 687–724. • 1992a – The Methodological Status of Semiotics: Signs, Semiosis, Interpretation and the Limits of Semiotics. W: [Balat, Deledalle-Rhodes i Deledalle (red.) 1992], s. 23–34. • 1992b – Wspomnienie o Klemensie. Nasze wspólne lata szkolne i studenckie. RF t. LXIX nr 3–4 s. 237–255. • 1993a – 论“符号学”概念 (Iun fu hao xue gai nian) [O pojęciu semiotyki]. HDX v. XX nr 6 s. 41–48. • 1993b – Semiosis, Cognition, Interpretation. W: [Heusden, Jorna i Posner (red.) 1993], s. 25–38. • 1993c – Semiotics without Hypostases: The Teistic and Pragmatic Approach. PdS a. I nr 1 s. 19–33. • 1993d – Wspomnienie pozgonne o Stefanie Żółkiewskim. SS t. XVIII s. 13–17. • 1994a – Granice semiotyki. W: [Omyła (red.) 1994], s. 297–305. • 1994b – O Marianie Przełęckim – z bliska. W: [Omyła (red.) 1994], s. 35–39. • 1994c – Sign, Language, Cognition. W: [Oruka (red.) 1994], s. 208–211. • 1994d – Teoretyczna podstawa semiotyki [po chińsku]. HDX v. XI nr 2 s. 28–35. • 1995a – Dyscyplina naukowa a badania i nauczanie interdyscyplinarne. W: [Godzic i Lubelski (red.) 1995], s. 53–58. • 1995b – Metodologiczny charakter historii. W: [Zamiara (red.) 1995], s. 124–132. • 1995c – Przemówienie [podczas jubileuszu]. RF t. LII nr 3–4 s. 7–16, 75–78. • 1995d – Semiotyka – nauka o poznaniu i komunikacji. W: [Muszyńska (red.) 1995], s. 285–306. • 1995e – Uwagi na temat oceniania kwalifikacji pracownika nauki oraz instytucji naukowej. ZN t. XXXI nr 3–4 s. 7–16, 75–78. • 1995f – Uwagi o sytuacji w nauce i szkolnictwie wyższym w Polsce w 1995 r. Na r. XLIII nr 3 s. 43–69. • 1996a – Kryteria oceny naukowej. Na r. XLIV nr 3 s. 104–115. • 1996b – Odpowiedzialność i ryzyko: uwagi o pojęciach – na marginesie dyskusji na temat odpowiedzialności i ryzyka w nauce. Na r. XLIV nr 4 s. 143–146. • 1996c – Symptom and Symbol in Language. W: [Dascal, Gerhardus, Lorenz i Meggle (red.) 1996], s. 1292–1313. • 1997a – Humanidades cientificas vs. humanidades literarias. W: [Villanueva (red.) 1997], s. 265–276. Przekł. pol. (zmod.): Dyscypliny humanistyczne a humanistyka literacka. KS t. XLI (1997) nr 2 s. 21–28. • 1997b – Sign, Thought and World. Semiotics: The Science of Cognition and Communication. W: [Bernard, Wallmannsberger i Withalm (red.) 1997], s. 123–150. • 1997c – Tadeusz Kotarbiński (1886–1981). W: [Majkowska-Sztange (red.) 1997], s. 31–54. • 1997d – Theory Formation in Semiotics. W: [Posner, Robering i Sebeok (red.) 1997], s. 617–643. • 1997e – Understanding, Explanation and Action as Problems of Semiotics. W: [Posner, Robering i Sebeok (red.) 1997], s. 644–667. • 1998a – Alfred Tarski (1902–1983) o języku przedmiotowym, metajęzyku i pojęciu prawdy. SS t. XXI–XXII s. 301–303. • 1998b – Do jakiego stopnia semiotyka jest pomostem między naturą a kulturą. SS t. XXI–XXII s. 253–263. Przekł. ang.: To What Degree is Semiotics Bridging Nature and Culture. W: [Gimate-Welsh i Parrua (red.) 2000], s. 981–992. Przekł. hiszp.: ¿En qué medida la semiótica es puente de unión entre la naturaleza y la cultura. W: [Maestro (red.) 2002], s. 249–266. • 1998c – Idee semiotyczne Izydory Dąmbskiej (1904–1983). SS t. XXI–XXII s. 305–309. • 1998d – Kazimierz Ajdukiewicz (1890–1963) o pojęciu znaku i wyrażeniach mowy. SS t. XXI–XXII s. 271–291. • 1998e – Kazimierz Twardowski (1866–1938) o znaku i języku ze stanowiska psychologii i teorii poznania. SS t. XXI–XXII s. 265–270. • 1998f – Krytyka i krytycyzm w nauce. W: [Żytkowicz (red.) 1998], s. 7–25. • 1998g – Logic of Language and Philosophy of Language in 20th-Century Poland. HL v. XXV nr 1–2 s. 163–220. • 1998h – Logika języka i filozofia języka. SS t. XXI–XXII s. 263–264. • 1998i – Olgierd Adrian Wojtasiewicz. Janina Kotarbińska. Janusz Feliks Chmielewski. SS t. XXI–XXII s. 11–13, 17–21, 23–25. • 1998j – Poglądy semantyczne Janiny Kotarbińskiej (1901–1997). SS t. XXI–XXII s. 297–299. • 1998k – Stanisław Ossowski (1897–1963) o pojęciu znaku oraz pojęciu nauki, języku poezji i języku mistyki. SS t. XXI–XXII s. 293–295. • 1998l – Tadeusza Pawłowskiego (1924–1996) myśli o znaczeniu wyrażeń. SS t. XXI–XXII s. 311–312. • 1998ł – The Concept of Time in the Philosophy of C.S. Peirce. W: [Hess-Lüttich i Schlieben-Lange (red.) 1998], s. 228–235. • 1999 – Filozofia i eseistyka filozoficzna a naukowe badanie i nauczanie filozofii. PFNS r. VIII nr 1 s. 93–120. • 2000a – Myśli o języku humanistyki. W: [Pelc 2000r], s. 171–204. • 2000b – O jasnym i niejasnym stylu w humanistyce – felieton dedykowany „jasnościowcom” (fr.). Posłowie. W: [Pelc 2000r], s. 337–344. • 2000c – Semiosis and Semiosics vs. Semiotics. Sem v. CXXVIII nr 3–4 s. 227–236. • 2001a – Analiza semantyczna w pismach Władysława Tatarkiewicza. PFNS r. X nr 1 s. 33–41. Przekł. ang.: Semantic Analysis in the Works of Władysław Tatarkiewicz. Or nr 28–30 (1999–2001) s. 193–202. • 2001b – Głos laika w sprawie klonowania ludzi. Odkąd zaczyna się człowiek? Konsekwencje wyboru definicji. PFNS r. X nr 3 s. 5–24, 25–29. • 2001c – Henryk Hiż („jeszcze nie cały”). W: [Mackiewicz (red.) 2001–2005]. T. I, s. 316–359. • 2001d – Wspomnienia pozgonne. Irmina Judycka. Willard van Orman Quine. SS t. XXIII s. 15–17, 25–26. • 2001e – Wspomnienia pozgonne. Marcin Czerwiński. Antoni Moniuszko. SS t. XXIV s. 9–14, 17–18. • 2002a – Dwa pojęcia normy a poprawność. W: [Gruszczyński (red.) 2002], s. 96–102. • 2002b – Jasność a głębia. W: [Brzeziński et al. (red.) 2002], s. 529–568. • 2002c – Jerzego A. Wojciechowskiego Ekologia wiedzy. Myśl polska na obczyźnie. RF t. LIX nr 4 s. 699–704. • 2002d – Semiotyka jako nauka o poznawaniu świata i porozumiewaniu się za pomocą znaków. W: [Wielicka (red.) 2002], s. 19–28. • 2003 – Czy językoznawców nie obchodzi prawda? W: [Bobrowski (red.) 2003], s. 195–199. • 2004 – Wspomnienia pozgonne. Thomas Albert Sebeok. Gérard Deledalle. SS t. XXV s. 15–19, 21–26. • 2005a – Antyirracjonalizm – postawa filozofów Szkoły Lwowsko-Warszawskiej. W: [Trzęsicki (red.) 2005], s. 309–318. • 2005b – Dziedzictwo myśli etycznej Tadeusza Kotarbińskiego wobec moralnych problemów naszych czasów. Głos w dyskusji. ResH r. XV nr 6 s. 27–29. • 2005c – Kazimierz Twardowski: twórca Polskiego Towarzystwa Filozoficznego. RF t. LXII nr 1 s. 23–27. • 2006 – Ateizm Tadeusza Kotarbińskiego. PFNS r. XV nr 1 s. 99–120. • 2007a – Dlaczego estetyka jest dla mnie za trudna. Kilka pytań do znawców meta-estetyki. KF t. XXXV z. 4 s. 5–21. Przekł. ang.: Why is Aesthetics too Difficult for Me. A Few Questions to Experts in Meta-Aesthetics. W: [Imamichi i Lenk (red.) 2009], s. 207–222. • 2007b – Human Cloning and Organ Transplants vs. Definition of Human Being. A Philosophical Point of View. W: [Tepe i Voss (red.) 2007], s. 235–244. • 2007c – Wspomnienia pozgonne. Henryk Hiż. Thomas G. Winner. Leon Koj. SS t. XXVI s. 13–32, 33–41, 47–54. • 2007d – Użycie wyrażeń a ich znaczenie. Dylematy i problemy. SS t. XXVI s. 331–356. • 2008 – Nauczyć krytycznego myślenia i jasnej mowy. W: [Kobos (red.) 2008], s. 563–604. • 2010 – Poczucie nierozumienia. SS t. XXVII s. 38–43. • 2012 – Semiotics and Logic: Pragmatization of the Common Ground. W: [Pelc 2012r], s. 1–27.
2. Publicystyka:
• 1946p – Wspomnienie o Krzysztofie Baczyńskim. DJ r. II nr 43 s. 7. • 1947ap – Kierunek wykształcenia. Pń r. II nr 18 s. 564–566. • 1947bp – Kordian pokrzywdzony. O Kordianie i chamie Leona Kruczkowskiego. DJ r. III nr 4 s. 8. • 1947cp – Parę słów o wyborze zawodu. Pń r. II nr 17 s. 543. • 1947dp – Śp. Mieczysław Rybarski. PL r. XXXVII s. 376–379. • 1948p – Dzieje książki. Pń r. IV nr 6 s. 8–9. • 1961p – Wspomnienie [o podziemnym Uniwersytecie Warszawskim]. W: [Manteuffel (red.) 1961], s. 57–114. • 1995p – Żołnierze Powstania. W: [Jadacki i Markiewicz (red.) 1995], s. 103–105. • 1998p – Nestor filozofii polskiej. O dziele Stefana Swieżawskiego. TP r. XXXI nr 22 s. 14. • 1999p – Spojrzenie na minione sześćdziesięciolecie: tajne studia. Profesorowie filozofii, postawy wobec władz, instytucje naukowe. Odpowiedź na pytania Jacka J. Jadackiego. PFNS r. VIII nr 4 s. 211–233. • 2001p – Uwagi o wieloetatowości. SS t. XXIII s. 125–131. • 2003p – O filozofii i nie tylko. Na pytania Marka Dobrzenieckiego i Pawła Sierpińskiego odpowiada Profesor Jerzy Pelc. PMFil t. VIII nr 4 s. 4–6. • 2005ap – Julian Krzyżanowski – nauczyciel i pryncypał z perspektywy lat sześćdziesięciu. PL r. XCVI z. 1 s. 213–219. • 2005bp – Sprawa pomnika Tadeusza Kotarbińskiego w Bibliotece Uniwersytetu Warszawskiego. RF t. LXI nr 4 s. 535–547. • 2006p – Korabielnikowcy w szkolnictwie wyższym. PH (W.) r. L nr 5–6 s. 171–183. • 2008p – Wacław Borowy w ostatnich latach życia. BN r. XIV s. 425–440. • 2009p – Wieloetatowość, pieniądze, etos nauczyciela. W: [Patriotyzm… 2009], s. 28–62.
3. Teksty literackie:
Bp.
4. Przekłady:
Bp.
C. Bibliografia przedmiotowa:
■ Ciecierski, Tadeusz (red.): • 2021 – Use and Meaning. A Special Issue Devoted to Jerzy Pelc. Sem v. CCXLI (nr sp.), ss. VIII+374. ■ Jadacki, Jacek: • 2018 – Twórca współczesnej semiotyki polskiej. Wspomnienie o Profesorze Jerzym Pelcu. PFNS r. XXVII nr 2 s. 41–91. ■ Pelc, Jerzy: • 1979 – Curriculum vitae. My Philosophy Teachers. Über mein Philosophielehrer. List of Publications. W: [Mercier i Svilar (red.) 1979], s. 201–230. Przekł. pol.: O moich nauczycielach filozofii. W: [Pelc 1994z], s. 61–68. • 1987 – Autobiogram. RF t. XLIV nr 1 s. 76–80. ■ Salamucha, Agnieszka: • 2001 – Jerzy Pelc. W: [Mackiewicz (red.) 2001–2005]. T. II, s. 162–184.
