Miejsce w SLW: uczeń Kazimierza Pasenkiewicza i Izydory Dąmbskiej.

Obszary badań: ontologia, metafizyka, logika.

Koncepcje: modalna teoria bytu, ontologia kombinacyjna, filozofia logiczna.

BIOGRAFIA

Data i miejsce urodzenia: 23.04.1943. Aix-les-Bains (Francja).

Data i miejsce śmierci: 17.05.2009. Bydgoszcz.

Rodzice: Adam i Helena z d. Kosiba.

Matura: II LO w Bielsku-Białej (1960).

Studia: UJ – filozofia (1960–1965), matematyka (1961–1967).

Magisterium I (z filozofii): Filozoficzne uwagi o pojęciu zbioru. 16.02.1966. UJ. Kazimierz Pasenkiewicz.

Magisterium II (z matematyki): Elementarny dowód twierdzenia Brouwera o rozcinaniu. 1968. UJ. Andrzej Lasota.

Doktorat: The Deduction Theorems for the Modal Propositional Calculi Formalized after the Manner of Lemmon. 18.01.1974. UJ. Kazimierz Pasenkiewicz.

Habilitacja: Logiki modalne a filozofia. 1.01.1990. UJ.

Profesura: 28.02.1995 (tytuł).

Dydaktyka: UJ (1965–1992), UT (1992–2004), Ignatianum w Krakowie (2006–2009).

Varia: Wspierał Fundację Wspólnota Nadziei. Przez Instytut Filozofii UJ przyznawana jest Nagroda im. Profesora Jerzego Perzanowskiego (od 2017).

IDEE, PROBLEMY, REZULTATY

Ogólna charakterystyka dorobku naukowego

Perzanowski był twórcą oryginalnych teorii filozoficznych: (a) zbudował zarys własnej teorii bytu; (b) skonstruował własną ontologikę lokacyjną, będącą uogólnieniem ontologii kombinacyjnej. Dokonał nowej – porządkującej – prezentacji istniejących już koncepcji, m.in.: (a) współczesnych stanowisk w filozofii matematyki; (b) teorii kategorii i funktorów; (c) logiki modalnej. Wskazał nowe zastosowania istniejących teorii, w tym posłużył się logiką modalną (zinterpretowaną kombinacyjnie) do: (a) formalizacji koncepcji przypadkowości; (b) demistyfikacji tzw. paralogizmów modalnych; (c) formalizacji koncepcji bytowej pierwotności i pochodności. Rzucił nowe światło na pewne tradycyjne problemy filozoficzne i metafilozoficzne, a w szczególności m.in.: (a) odróżnił problemy od pytań – wyrażających „dojrzałe problemy”; (b) zauważył, że zasada identyczności przedmiotów nieodróżnialnych może mieć interpretację nie tylko epistemologiczną, ale i czysto ontologiczną; (c) wykazał, że dowód ontologiczny na istnienie Boga (a ściślej pewien fragment tego dowodu dotyczący doskonałości Boga) jest poprawny pod warunkiem przyjęcia tzw. lematu ontologicznego, zgodnie z którym „możliwe jest istnienie bytu najdoskonalszego”.

Wybrane kwestie szczegółowe

• Filozofia logiczna. Ze względu na sposób podejścia do problematyki filozoficznej – „filozofia dzieli się na filozofię logiczną i filozofię pozalogiczną. Ta zaś rozpada się na filozofię prelogiczną oraz filozofię nielogiczną.”

Na filozofię nielogiczną składa się „to wszystko w filozofii co nie znosi jasności, światła rozumu”. Do naukowych tekstów filozoficznych należą wyłącznie teksty z filozofii logicznej, tj. formalnej, matematycznej i prelogicznej, tj. deskryptywnej, „opisowo-analitycznej”; teksty nienaukowe zaś to teksty z filozofii nielogicznej.

Filozofia naukowa jest naukowa, ponieważ posługuje się „ogólnonaukowymi” sposobami badania, a więc analizą, tj. sztuką rozkładania, i syntezą, tj. sztuką „rozumnego składania”.

W jej obrębie filozofia prelogiczna dostarcza aparatu pojęciowego do wstępnego jedynie opisu badanego uniwersum. Odbywa się to przez: (a) ustalenie podstawowych problemów badanej dziedziny; (b) naszkicowanie ramy pojęciowej (kategorii), w szczególności podstawowych opozycji; (c) opisanie paradygmatów badania; (d) zestawienie jego podstawowych pryncypiów.

Filozofia logiczna, obejmująca teorie aksjomatyczne, jest rachunkiem logicznym, pozwalającym m.in. uświadomić sobie strukturę języka teorii i w szczególności ustalić, „które nazwy danego języka są niezdefiniowane”.

Formalizacja jest – według Perzanowskiego – nie tylko jedną z dróg klaryfikacji: jest spośród nich drogą najwłaściwszą. Stąd szczególna rola logiki w filozofii.

Logika jest jedną z dyscyplin filozoficznych. Jako taka jest oczywiście nauką samą dla siebie. Ale poza logiką czystą jest jeszcze logika stosowana. „Logika jest nauką z pogranicza czterech dyscyplin: filozofii, matematyki, językoznawstwa i informatyki.” „Tradycyjnie najsilniej związana jest z filozofią; wprost – z filozofią racjonalistyczną, której dostarcza podstawowego narzędzia poznania.”

Jest przy tym jej narzędziem „właściwym, a nie tylko metodycznym”, tj. służącym jedynie do porządkowania rezultatów już osiągniętych, gdyż „logika kieruje filozofowaniem. Idee pomaga przeorganizować w teorie”.

Logizacja filozofii nie jest jej zagładą, lecz nadzieją. Dlatego „trzeba przestać się lękać i z tak rozwiniętym współcześnie narzędziem logicznym śmiało przystąpić do jądra filozofii”. „Formalizacja nie głębi szkodzi, lecz mętniactwu” – byle tylko zachować w niej umiar, gdyż znowu „przesadny formalizm zabija intuicję”.

• Dyscypliny filozoficzne. Ze względu na przedmiot badania można wyróżnić dwa typy dyscyplin filozoficznych. Pierwszy typ tworzą dyscypliny ogólne, do których należą (przede wszystkim): ontologia, metafizyka i logika (czysta); drugi typ tworzą dyscypliny szczegółowe, do których należą (m.in.): epistemologia, semiotyka („filozofia języka”), aksjologia (etyka i estetyka), antropofilozofia i teofilozofia, czyli filozofia Boga.

Dyscypliny drugiego typu jak dotąd mają w dużym stopniu charakter „autystyczny” i ciągle pozostają w stadium „seminaukowym”. Dyscypliny pierwszego typu są bardziej zaawansowane i w wielu z nich od dawna buduje się teorie (aksjomatyczne).

Spośród ogólnych dyscyplin filozoficznych ontologia jest filozofią bytu, czyli możliwości, metafizyka – filozofią istnienia, czyli rzeczywistości, a logika – filozofią rozumowania, czyli „przekształcania informacji”.

Ontologii fundamentalnej (ogólnej) nie wolno mieszać z metafizyką. Są to różne dyscypliny, gdyż różne są ich przedmioty. Czym innym jest to, co jest (czyli stanowi możliwość), a czym innym jest to, co istnieje (czyli stanowi uszczegółowienie możliwości). „Próba utożsamienia tego, co jest, z tym, co istnieje, zamyka drogę do pozytywnej teorii istnienia.”

Świat rzeczywisty jest częścią właściwą przestrzeni ontologicznej, czyli zbioru wszystkich możliwości.

Warto odróżnić ontykę i ontologikę. Pierwsza jest ontologią prelogiczną, tj. „pojęciową częścią ontologii”; druga jest ontologią logiczną, tj. „teoretyczno-formalną składową ontologii”. Ontykę i ontologikę uzupełnia ontometodyka, czyli teoria metod badawczych stosowanych w ontologii.

• Typy ontologii. Zasadnicze pytanie ontologii ma schemat: „Jak x jest możliwe?”. Jako odpowiedzi oczekuje się wskazania tego, co umożliwia (zachodzenie) x-a: źródła, pierwotnych składników lub najogólniejszej prawidłowości (sposobu) działania. W wypadku ontologii generalnej pytanie to ma postać: „Jak to, co możliwe, jest możliwe?”. W tradycyjnym języku zasadnicze pytanie ontologii jest pytaniem o ukrytą istotę – pierwotną substancję – wtórnych zjawisk: tego, co dane, „stworzone według reguł” „zapisanych” w istocie tych zjawisk.

Ponieważ istnienie i rozumowanie są szczególnymi możliwościami, metafizykę i logikę wolno uważać za ontologie specjalne (szczegółowe). Skoro tak, to ontologia – filozofia możliwości – okazuje się podstawową, najogólniejszą dyscypliną filozoficzną. Do ontologii szczegółowych – poza metafizyką i logiką – należą m.in. fizykoontologia (ontologia świata fizycznego), psychoontologia (ontologia umysłu) i semioontologia (ontologia języka lub kultury w ogóle).

Ze względu na sposób (re)konstruowania przedmiotów „wtórnych” z przedmiotów „pierwotnych” wśród ontologii należy odróżnić ontologie transformacyjne od kombinacyjnych.

Podstawą ontologii transformacyjnych jest przekonanie, że przedmioty „wtórne” powstają z „pierwotnych” przez zmianę, tj. transformację (modyfikację substancji lub rekombinację kombinacji). Podstawą ontologii kombinacyjnych jest przekonanie, że ontologiczne „pączkowanie” odbywa się w drodze organizowania w całości wyższego rzędu – czyli kombinacji – substancji, które skądinąd są „wewnętrznie” niezmienne. Historycznie rzecz biorąc, ontologie transformacyjne powstają w sposób naturalny na gruncie monizmu ontologicznego, zgodnie z którym jest jedna substancja, a ontologie kombinacyjne na gruncie ontologicznego pluralizmu, zgodnie z którym jest wiele substancji.

• Ontologie kombinacyjne. Ontologie – a ściślej ontologiki – kombinacyjne są ogólnymi teoriami analizy i syntezy przedmiotów. Wykorzystywana jest w nich „relacja bycia prostszym i skombinowanym w całości (scil. kompleksy) zgodnie z formą przedmiotu, określającą, dla czysto kombinatorycznego zbioru przedmiotów, czy taka kombinacja jest możliwa, czy nie. Forma jest dana przez wewnętrzne cechy przedmiotów, generujące ich obiektywną modalizację. Określa ona podstawowe modalności ontologiczne: umożliwianie, uniemożliwianie i ontologiczną neutralność”.

Ontologika kombinacyjna jest zatem ex defnitione ontologiką modalną jako właśnie teorią relacji umożliwiania – występującej w kontekście: „Substancja x umożliwia kompleksy” – oraz wspomnianych relacji pokrewnych: uniemożliwiania i wzajemnej obojętności bytowej.

Centralną kategorią w ontologice kombinacyjnej jest oczywiście kombinacja. Kombinacja to kompleks (scil. konfiguracja, kolekcja) skorelowanych – a więc pozostających do siebie w relacjach określających strukturę kompleksu – przedmiotów, stanowiących jego materiał (części) i substancję (elementy), i włączonych w jednolity układ powiązań, wyznaczonych przez determinanty, tj. modalności ontologiczne. Modalności te należą skądinąd do obszerniejszej klasy modalności (modyfikatorów) aletycznych i stanowią cechy wewnętrzne przedmiotów wchodzących w skład kompleksów, określające „wszystkie możliwe kombinacje, w które przedmiot może wchodzić”.

Przedmioty tworzące kombinację są w niej umiejscowione; stąd ontologika kombinacyjna musi zawierać ontologikę lokacyjną: teorię uogólnionej (relacyjnej) lokacji, tj. relacji, której uszczegółowieniami są lokalizacja fizyczna (czasoprzestrzenna) i ekstrafizyczna. Skonstruowanie ontologiki lokacyjnej jest więc pierwszym krokiem ku ontologice kombinacyjnej.

Przykładem skutecznego zastosowania modalnej ontologiki kombinacyjnej do rozwiązywania istotnych problemów filozoficznych jest eksplikacja różnicy między racjonalizmem ontologicznym i determinizmem, a ściślej mówiąc kauzalizmem. Jak wiadomo, racjonalizm głosi, że nihil sine ratione, a kauzalizm, że nihil sine causa. Intuicyjnie rzecz biorąc, różnica między racją jakiegoś składnika świata a przyczyną tego składnika tkwi m.in. w tym, że racje mogą być „spoza” tego świata, a przyczyny muszą „tkwić” w nim. Różnicę tę daje się objaśnić, przeciwstawiając (ontologiczną) operację umożliwiania czegoś (przez rację) (metafizycznej) operacji urzeczywistniania czegoś (przez przyczynę). Wspólnym momentem obu operacji jest „sprawstwo”: umożliwić coś, to sprawić, aby to coś stało się możliwym; natomiast urzeczywistnić coś, to sprawić, aby to coś stało się rzeczywistym.

Szczegółowa analiza prowadzi do wniosku, że bycie racją jest stosunkiem niezwrotnym, nieodwracalnym i nieprzechodnim; bycie przyczyną zatem – jako stosunek przeciwzwrotny, przeciwodwracalny i przechodni – jest stosunkiem „mocniejszym” od bycia racją i po odpowiednim „wypreparowaniu” da się przekształcić w funkcję. Ubocznym – a zaskakującym poniekąd – wnioskiem stąd płynącym jest to, że kauzalizm pociąga za sobą infinityzm ontologiczny: tezę, że świat – jako ogół faktów – jest nieskończony. Kto się nie chce pogodzić z taką konsekwencją, powinien rozważyć hipotezę, że być może pewne fakty mają przyczynę „zewnętrzną” – poza światem faktów.

BIBLIOGRAFIA

A. Wykazy prac: 

Bp.

B. Bibliografia podmiotowa:

1. Teksty naukowe:

1.1. Książki własne:

• 1989^k – Logiki modalne a filozofia. K., WUJ, ss. 160.

1.2. Książki (współ)redagowane:

Poza pozycjami wymienionymi poniżej – współredagował latach 1993–2003 Logic and Logical Philosophy, a w latach 1974–1978 i 1986–2008 – Reports on Mathematical Logic.

• 1987^r – Essays in Philosophy and Logic. Proceedings of 30^th Conference on the History of Logic, dedicated to Roman Suszko. Cracow, October 19–21, 1984. K., WUJ, ss. 218. • 1988^r – Logika a filozofia. SF r. XXXII nr 6–7 (sp.) ss. 316. • 1989^r – Jak filozofować? Studia z metodologii filozofii. W., PWN, ss. 400. • 1991^r (z: Jarosław Gowin i Henryk Woźniakowski) – Myśląc o filozofii. K., Zk, ss. 108. • 1995^r (z: Cezary Gorzka i Andrzej Pietruszczak) – Filozofia/logika: filozofia logiczna. Tr., WUMK, ss. 336. • 1997^r (z: Andrzej Pietruszczak) – Byt, logos, matematyka. Księga pamiątkowa bloku logiczno-ontologicznego XVI Polskiego Zjazdu Filozoficznego. Tr., WUMK, ss. 408. • 2000^r (z: Andrzej Pietruszczak) – Logika i filozofia logiczna. Filozofia, logika, filozofia logiczna 1996–1998. Tr., WUMK, ss. 500. • 2001^r – Izydora Dąmbska (1904–1983). K., PAU, ss. 146. • 2003^r (z: Andrzej Pietruszczak) – Od teorii literatury do ontologii świata. Tr., WUMK, ss. 404. • 2009^r – Rozum, serce, smak. Pamięci Profesor Izydory Dąmbskiej (1904–1983). K., WApM, ss. 322.

1.3. Zbiory tekstów własnych:

• 2012^z – Art of Philosophy. A Selection of Jerzy Perzanowski’s Works. FaM., OnV, ss. 228. • 2015^z – „Rozprawa ontologiczna” i inne eseje. Tr., WAM, ss. 152. • 2016^z – Jest czyli rzecz o filozofii bytu. Tr., WAM, ss. 192. • 2017^z – Medytacje filozoficzne. Tr., WAM, ss. 238. • 2020^z – Analiza i synteza. Tr., WAM, ss. 190.

1.4. Artykuły:

• 1968 – Rozwój Cantorowskiej definicji zbioru. RF t. XXVI nr 3 s. 227–239. • 1970a – Hasła: Formalizm. Intuicjonizm. Konstruktywizm. Logicyzm. Podstawy matematyki i logiki. Zbiór. W: [Marciszewski (red.) 1970], s. 67–68, 92–94, 114–115, 125–126, 201–209, 361–363. 1988²: s. 57–58, 74–77, 87–88, 93–95, 141–151, 224–227. • 1970b – Matematyczne znaczenie teorii kategorii i funktorów. ZNUJ nr 233. Prace z Logiki z. 5 s. 35–38. • 1970c – Z genezy programu Hilberta. ZNUJ nr 233. Prace z Logiki z. 5 s. 39–41. • 1971 (z: Andrzej Wroński) – The Deduction Theorems for the System T of Feys-Wright. ZNUJ nr 265. Prace z Logiki z. 6 s. 11–14. • 1972a – A Linguistic Criterion of Structural Incompleteness. BSL (Ww.) v. I nr 4 s. 18–20. Toż w: RML nr 1 (1973) s. 13–14. • 1972b – The First List of the Deduction Theorems Characteristic for Several Modal Calculi Formalized after the Manner of Lemmon. BSL (Ww.) v. I nr 3 s. 21–31. • 1973a – The Deduction Theorems for the Modal Propositional Calculi Formalized after the Manner of Lemmon. Pt. I. RML nr 1 s. 1–12. • 1973b – The Development of Cantor’s Definition of the Set. W: [Surma (red.) 1973], s. 269–274. • 1975a – On Homogenous Fragments of Normal Propositional Logics. BSL (Ww.) v. IV nr 4 s. 44–51. • 1975b – On M-Fragments and L-Fragments of Normal Modal Propositional Logics. RML nr 5 s. 63–72. • 1983 – Izydora Dąmbska (1904–1983). SL t. XLII nr 4 s. 379–381. • 1984a – Nadwerbalizm logiki? SF r. XXVIII nr 1 s. 193–196. • 1984b – Pogranicze logiki i filozofii w pracach Profesor Izydory Dąmbskiej. RF t. XLI nr 4 s. 311–322. • 1984c – Some Ontological and Semantical Puzzles of Wittgenstein’s Tractatus. W: [Haller (red.) 1984], s. 224–230. • 1985 – Some Observations on Modal Logics and the Tractatus. W: [Chisholm et al. (red.) 1985], s. 544–550. • 1986 – Una caratterizzazione del monismo. W: [Verdiglione (red.) 1986], s. 98–104. • 1987 – Remarks on Propositional Embeddings and Degrees. W: [Perzanowski 1987^r], s. 121–136. • 1988a – Byt. SF r. XXXII nr 6–7 s. 64–85. • 1988b – Ontologie i ontologiki. SF nr 6–7 s. 271–272. Przekł. ang.: Ontologies and Ontologics. W: [Żarnecka-Biały 1990^r], s. 23–42. • 1989a – Logika a ontologia. Uwagi o zasięgu analizy logicznej w naukach filozoficznych. W: [Perzanowski 1989^r], s. 229–261. • 1989b – Logiki modalne a filozofia. W: [Perzanowski 1989^r] s. 262–346. • 1990 – Towards Post-Tractatus Ontology. W: [Haller i Brandl (red.) 1990], s. 185–199. • 1991a – Cartesian and Leibnizian Ontological Arguments (II). W: [Burkhardt i Smith (red.) 1991], s. 625–33. • 1991b – Ontological Modalities. W: [Burkhardt i Smith (red.) 1991], s. 560–562. • 1991c – Sentire et intelligere. ZI z. 4 s. 11–16. • 1992a – Ce qu’il y a de non fregéen dans la sémantique du Tractatus de Wittgenstein et purquoi? W: [Sebestik i Soulez (red.) 1992], s. 163–177. Przekł. ang.: What Is Non-Fregean in theSemantics of Wittgenstein’s Tractatus and Why? Ax v. IV (1993) nr 3 s. 357–372. • 1992b – Combination Semantics. An Outline. W: [Balat, Deledalle i Deledalle-Rhodes (red.) 1992], s. 437–442. • 1993 – Locative ontology. Pt. I–III. LLP nr 1 s. 7–94. • 1994a – Reasons and Causes. W: [Faye, Scheffler i Urchs (red.) 1994], s. 169–189. • 1994b – Teofilozofia Leibniza. W: [Leibniz 1994], s. 243–351. • 1994c – Towards Psychoontology. W: [Casati, Smith i White (red.) 1994], s. 287–296. Przekł. pol.: W stronę psychoontologii. FN r. III (1995) nr 1–2 s. 15–24. • 1995a – O modalnej logice parasymetryczności KP i jej kuzynkach. W: [Gorzka, Perzanowski i Pietruszczak 1995^r], s. 15–24. • 1995b – O wskazanych przez Ch. Hartshorne’a modalnych krokach w dowodzie ontologicznym św. Anzelma. W: [Gorzka, Perzanowski i Pietruszczak 1995^r], s. 77–96. • 1996a – Książę filozofów. PEF nr 14 s. 24–27, nr 15 s. 20–21. • 1996b – The Way of Truth. W: [Poli i Simons (red.) 1996], s. 61–130. Przekł. pol.: Droga prawdy. K. 2012, WUJ, ss. 66. • 1998a – Kazimierz Pasenkiewicz (1897–1995). RML nr 32 s. 113–119. • 1998b – Pięćdziesiąt lat logik parakonsystentnych. RF t. LV nr 4 s. 567–576. Przekł. ang.: Fifty Years of Paraconsistent Logics. LLP nr 7 (1999) s. 21–24. • 1998c – Tadeusz Prucnal (1939–1998). Nekrolog. RML nr 32 s. 123–128. • 1999 – Combination Semantics for Intensional Logic. Pt. I. Makings and Their Use in Making Combination Semantics. LA v. XLII nr 165–166 s. 181–203. • 2000a – Charakterystyka syntezy mularskiej. W: [Perzanowski i Pietruszczak 2000^r], s. 285–306. • 2000b – Izydora Dąmbska (1904–1983). W: [Miklaszewska i Mizera (red.) 2000], s. 307–346. • 2000c – O filozofii. W: [Perzanowski i Pietruszczak 2000^r], s. 13–26. • 2000d – Polska filozofia logiczna. 1996–1998. Kronika toruńska. W: [Perzanowski i Pietruszczak 2000^r], s. 465–494. • 2000e – Prawda jak oliwa… W: [Perzanowski i Pietruszczak 2000^r], s. 27–51. • 2001a – Parainconsistency, or Inconsistency Tamed, Investigated and Exploited. LLP nr 9 s. 5–24. • 2001b – Katarzyna Kijania-Placek i Jan Woleński (red.). The Lvov-Warsaw School and Contemporary Philosophy (rec.). SL v. LXVIII nr 3 s. 389–402. • 2002 – Pozytywizm a negatywizm ontologiczny. W: [Brzeziński (red.) 2002], s. 477–495. • 2003a – A Profile of Masonic Synthesis. LLP nr 11–12 s. 167–189. • 2003 – Hierarchia naturalna i niektóre opisujące ją wyrażenia. W: [Perzanowski i Pietruszczak 2003^r], s. 399–401. • 2003 – Plus ratio quam vis. W: [Perzanowski i Pietruszczak 2003^r], s. 391–396. • 2004 – Towards Combination Metaphysics. RML nr 38 s. 93–116. • 2006 – Ontyka modalności. W: [Brożek, Grygianiec i Strawiński (red.) 2006], s. 281–297. • 2007a – In Praise of Philosophy. W: [Brzeziński et al. (red.) 2007], s. 375–393. • 2007b – Modal Logics of Truth and Falsity. I. Conceptual and Logical Framework, and Logics of Matrix Approach of Boole. W: [Müller i Newen (red.) 2007], s. 95–112. • 2008 – Wymiary serca. KF t. XXXVI z. 3 s. 5–16. • 2012a – Classical (Modal) Logics of the Square of opposition. W: [Perzanowski 2012^z], s. 69–86. • 2012b – In Search of Onto/Logical Conditions for Emergence. W: [Perzanowski 2012^z], s. 69–86. • 2012c – Onto/Logical Melioration. W: [Perzanowski 2012^z], s. 69–86. • 2012d – Reasons for Monodeism. W: [Perzanowski 2012^z], s. 41–44.

2. Publicystyka:

• 1986^p – Głos prawdy o Pani Profesor Izydorze Dąmbskiej. Z r. XXXVIII nr 1 s. 17–49. • 2009^p – Bóg jest – albo nie jest. Pytania najważniejsze. TP nr 6 s. 16–17.

3. Teksty literackie:

Bp.

4. Przekłady:

Bp.

C. Bibliografia przedmiotowa:

■ Stróżewski, Władysław: • 2009 – Profesor Jerzy Perzanowski (24.04.1943–17.05.2009). KF r. XXVII nr 2 s. 5–6. ■ Sytnik-Czetwertyński, Janusz: • 2010 – Jery Perzanowski – mój Mistrz i Przyjaciel. K., WUJ, ss. 130. ■ Sytnik-Czetwertyński, Janusz (red.): • 2019 – Rozważania o filozofii prawdziwej. Jerzemu Perzanowskiemu w darze. K., WUJ, ss. 374. ■ Zgoda, Leopold: • 2011 – Trud istnienia – wspomnienie o profesorze Jerzym Perzanowskim (1943–2009). Ant v. I nr 1 s. 169–174.