Miejsce w SLW: uczeń Tadeusza Kotarbińskiego.

Obszary badań: psychologia, prakseologia.

BIOGRAFIA

Data i miejsce urodzenia: 1.07.1921. Warszawa.

Data i miejsce śmierci: 18.04.2008. Warszawa.

Rodzice: Salomon (vel Stefan) i Justyna z d. Koch.

Matura: Prywatne Gimnazjum i Liceum im. S. Żeromskiego w Warszawie (1939).

Studia: UL (1939–1941), Universita Letters e Filosofia di Roma (1941–1946), University of London (1946–1947), UW – psychologia (1947–1952).

Magisterium: 28.10.1952. UW. Tadeusz Tomaszewski.

Doktorat: Metoda pracy umysłowej ucznia. 1.07.1967. UW. Tadeusz Kotarbiński.

Staż: USA: Wayne State University, University of Florida, University of Illinois i University of Utah (1968–1969).

Habilitacja: Nauka: twórczość i organizacja. 1979. PAN.

Profesura: 28.10.1985/1991.

Varia: Pierwotne nazwisko ojca: Rubinroth (vel Rubinbrot). Wyszedł z Rosji Sowieckiej z Armią Andersa. Uczestniczył w bitwie pod Monte Cassino. Był zatrudniony w PAN (1969–1980?).

IDEE, PROBLEMY, REZULTATY

Ogólna charakterystyka dorobku naukowego

Rudniański podejmował liczne kwestie praseologiczne; analizował m.in. pojęcie pracy umysłowej, kulturę i psychologię myślenia – oraz formy wypowiedzi naukowych. Zajmował się również naturą dobrego wychowania i prakseologicznymi aspektami walki.

Wybrane kwestie szczegółowe

• • Struktura pracy dyplomowej. „Układ rozdziału powinien jasno wskazywać, z jakich części składa się rozdział. Są to dwa sposoby: (1) podział na podrozdziały; (2) przerwy pomiędzy poszczególnymi fragmentami.”

„Język pracy powinien być jasny, mimo pisania fachowym słownictwem.” Jasność języka powinno się zapewnić dbając o to, żeby był „możliwie prosty, złożony z krótkich, przejrzystych zdań”.

„Praca dyplomowa powinna się opierać głównie na badaniach: empirycznych lub teoretycznych; konieczne jest również wykazanie się znajomością literatury fachowej i przedstawienie własnych wniosków.

Dobra praca powinna się w zasadzie składać z pięciu części: (a) Wprowadzenie. (b) Metoda lub metody badań. (c) Opis przeprowadzonych badań. (d) Wnioski z badań. (e) Ewentualne możliwości zastosowań praktycznych.”

• • Pojęcia walki. W języku potocznym najczęściej „walką” nazywa się działania, „w których stopień trudności działania oraz związane z nim napięcie psychiczne skłonni bylibyśmy umieścić wysoko na naszej skali typologicznej”. W „prakseologii klasycznej” słowa tego używa się w odniesieniu do „grupy tylko takich działań, w których działający znajduje się niejednokrotnie w sytuacji przymusowej z powodu czyjegoś przeciwdziałania”.

Walka – uważana w prakseologii za kooperację negatywną – może mieć charakter niezbrojny lub zbrojny. Różnica między nimi dotyczy tego, co jest „tworzywem” i celem działania.

„W walce niezbrojnej głównym tworzywem działającego nie jest jego przeciwnik lub nie tylko jego przeciwnik. […] Natomiast w walce zbrojnej głównym tworzywem jest jego przeciwnik oraz narzędzia, którymi przeciwnik się posługuje. Jednym zaś z celów pośrednich działającego jest zniszczenie zarówno przeciwnika, jak i jego narzędzi.”

Z kolei w walkach niezbrojnych co najmniej jednej ze stron walczących chodzi o dobro przeciwnika (tak jest np. w nauczaniu i wychowaniu), bądź o dobro wspólne (tak jest np. w walce politycznej wewnątrz danego kraju).

Przyjęcie takiego, a nie innego pojęcia walki, wpływa na sposób „ogólnych reguł sprawnościowych” prowadzenia walki. „Nieco inne są bowiem ogólne reguły sprawnościowe walki polegającej głównie na wzajemnym niszczeniu – niż różnego rodzaju walk niepolegających na niszczeniu fizycznym przeciwnika.”

• • Ludzie władzy i ludzie nauki. Jest rzeczą uderzającą, że zachodzi podobieństwo między sposobami ujęcia rzeczywistości przez tzw. ludzi władzy i tzw. ludzi nauki. O obu ujęciach można powiedzieć, że opierają się one na spojrzeniu na rzeczywistość „chłodnym okiem”. Chodzi o to, że wszystkie wartości określające działania zarówno ludzi nauki, jak i ludzi władzy są podporządkowane jednej wartości: w pierwszym wypadku zdobyciu wiedzy, w drugim wypadku – zdobyciu lub utrzymaniu własnej władzy.

Do najważniejszych różnic między ludźmi władzy i nauki należy m.in. to, że:

(1) ludzie władzy dysponują większymi „środkami materialno-energetycznymi” niż ludzie nauki;

(2) ludzie władzy dążą do panowania nad innymi ludźmi, a ludzie nauki – do panowania nad przyrodą;

(3) ludzie władzy chcą utrzymać status quo rzeczywistości lub go zmienić – w zależności od tego, czy służy on, czy nie służy utrzymaniu ich władzy, a ludzie nauki, jeśli chcą zmienić status quo, to dla dobra wspólnego;

(4) ludzie władzy nie respektują w swoich działaniach żadnego sacrum (tj. są gotowi naruszać w swoim interesie każdą normę moralną).

BIBLIOGRAFIA

A. Wykazy prac:

• 2000 – Bibliografia [Jarosława Rudniańskiego]. RF t. LVII nr 1 s. 146–148.

B. Bibliografia podmiotowa:

1. Teksty naukowe:

1.1. Książki własne:

• 1960^k – Technika pracy umysłowej. W., SNTITR, ss. 56. • 1963^k – Z zagadnień psychologii pracy umysłowej. W., CPARA, ss. 64. • 1964^k – O myśleniu skutecznym. W., WZCRZZ, ss. 162. • 1966a^k – Kultura myślenia. P., TKWP, ss. 28. • 1966b^k – Metodyka odczytu i dyskusji. W., KWPZPR, ss. 96. • 1967a^k – Metody pracy umysłowej ucznia. W., PZWS, ss. 172. • 1967b^k – Wybrane zagadnienia z technologii pracy umysłowej. W., PTEk, ss. 44. 1969². • 1974^k – Konferencje: Organizacja, dyskusja, otoczenie zewnętrzne. Lb., TNOK. Oddział Lubelski, ss. 72. • 1975^k – Homo cogitans. O myśleniu twórczym i kryteriach wartości. W., WP, ss. 246. 1981², ss. 304. • 1976^k – Nauka: twórczość i organizacja. W., PWN, ss. 294. • 1977^k – Specyficzna sytuacja szkoły jako organizacji wychowującej i kształcącej. W., PAN, ss. 28. • 1978^k – O dobrym wychowaniu i kształceniu. Kryteria moralne i prakseologiczne. W., WSP, ss. 208. 1981². 1985³, ss. 216. • 1981^k – Elementy ogólnej teorii walki. T. I–II. W., PTEk, ss. 326. • 1983^k – Elementy prakseologicznej teorii walki. Z zagadnień kooperacji negatywnej. W., PWN, ss. 190. • 1984^k (z: Katarzyna Murawska) – Człowiek i sztuka. W., IWCRZZ, ss. 118. • 1989^k – Kompromis i walka. Sprawność i etyka kooperacji pozytywnej i negatywnej w gęstym otoczeniu społecznym. W., Pax, ss. 334.

1.2. Książki (współ)redagowane:

• 1985^r (z: Krzysztof Murawski) – Na krawędzi epoki. Rozwój duchowy i działanie człowieka. W., PIW, ss. 326. • 1988^r (z: Krzysztof Murawski) – Sposoby istnienia. Działanie wobec siebie i innych. W., PIW, ss. 274. • 2004^r (z: Maria Rostworowska) – Stanisław Mateusz Gąsiorowski, Poza granicą myśli. „Wszystko” oraz publicystyka i poezja. K., Lex, ss. 274.

1.3. Zbiory tekstów własnych: 

Bp.

1.4. Artykuły:

• 1967a – Modele metod pracy umysłowej i sposoby ich konstrukcji. Pr nr 24 s. 85–112. • 1967b – Modele metod dobrej roboty ucznia. Pr nr 27 s. 3–83. • 1968 – Zagadnienie dobrej i złej roboty w metodyce oddziaływania słownego. Pr nr 29 s. 171–193. • 1968–1969 – Z zagadnień odbioru informacji przez człowieka. Pr nr 31 s. 115–134. • 1971 – Koordynacja między organizacją pracy zespołowej a organizacją pracy indywidualnej w nauce. Pr nr 39–40 s. 427–435. • 1975a – Fazy rozwiązywania problemów naukowych. ZN t. XI z. 1 s. 19–45. • 1975b – Praca indywidualna i zespołowa w nauce. Pr nr 54 s. 107–124. • 1975c – Tworzenie systemów w sztuce i nauce. Pr nr 53 s. 71–96. • 1976 – Zagadnienie czasu pracy naukowców. Pr nr 57 s. 91–192. • 1978a – Metody bezpośrednie walki niezbrojnej. Pr nr 67 s. 105–133. • 1978b – Ogólne zagadnienia walki w gęstym otoczeniu społecznym. Pr nr 2 s. 107–135. • 1978c – O pojęciu walki. Pr nr 65 s. 13–24. • 1978d – Struktura i styl naukowej pracy dyplomowej. MDW r. X nr 2 s. 157–164. • 1978–1979 – Reguła kontrolowanego otoczenia w walce niezbrojnej. Cz. I–II. Pr nr 68 s. 145–163, nr 69 s. 41–63. • 1979a – The Efficiency of Training Scientific Workers in the System of Organized Science – the Optimalization of Collective Scientific Work and Individual Creative Work Coordination. W: [Jelinek (red.) 1979], s. 281–296. • 1979b – Ogólna metoda intensyfikacji lęku w niezbrojnej walce pośredniej. Pr nr 71 s. 39–57. • 1980a – Between Efficiency and Ethics: Methods of Environment Control in Non-Armed Struggle. Prx v. I s. 113–130. • 1980b – O powołaniu nauczyciela. W: [Suchodolski (red.) 1980], s. 559–568. • 1980c – O różnym pojmowaniu psychologii nauki. ZN t. XVI nr 3 s. 325–335. Przekł. ang.: Various Concepts of the Psychology of Science. ScS v. II (1981) nr 3–4 s. 298–309. • 1980d – Specyficzna sytuacja szkoły jako organizacji wychowującej i kształcącej. W: [Suchodolski (red.) 1980], s. 545–558. • 1980e – Z zagadnień sprawności walki niezbrojnej z silniejszym przeciwnikiem. Pr nr 73 s. 51–78. • 1981a – General Problems of Antropotechnical Action in the Field of Struggle. Prx v. II s. 99–121. • 1981b – O niektórych zagadnieniach moralnych w dydaktyce i wychowaniu. W: [Kultura organizacyjna… 1981], s. 107–131. • 1981c – O prakseologicznych i moralnych kryteriach funkcjonowania organizacji. Pr nr 78 s. 43–61. • 1982 – The Use of Science in Negative Cooperation on Macro-Level Scales. PSocB r. XXII nr 1–4 s. 229–242. • 1983a – Men of Science and Men of Power. Some Similarities and Differences. ScS v. III nr 4 s. 379–388. • 1983b – Praca – wiedza – sztuka. W: [Suchodolski (red.) 1983b], s. 130–131. • 1983c – Prawda cała i niecała. W: [Suchodolski (red.) 1983b], s. 59–60. • 1983d – Problem lęku. W: [Suchodolski (red.) 1983b], s. 61–62. • 1983e – Struggle in a Dense Social Environment. W: [Gasparski i Pszczołowski 1983b^r], s. 325–345. • 1985a – Nauczyciel jako narzędzie. W: [Suchodolski (red.) 1985a], s. 66–99. • 1985b – O modelu konfliktowym społeczeństwa wychowującego. W: [Murawski i Rudniański 1985^r], s. 243–287. • 1985c – Sprawność i etyka kompromisu w sytuacji równowagi względnej między kooperacją pozytywną a negatywną. Pr nr 95–96 s. 97–135. • 1986 – Prerequisites of Peace. The Ethics and Efficiency of Compromise in the Situation of Relative Balance Between Positive and Negative Cooperation. DH v. XIII nr 1 s. 69–76. • 1988 – O kompromisie z samym sobą. W: [Murawski i Rudniański 1988^r], s. 235–269. • 1990 – Rola kompromisu jako wartości humanistycznej w życiu społecznym. W: [Suchodolski (red.) 1990], s. 85–101. • 1991 – Sytuacje trudne i rozwój duchowy człowieka. W: [Hołyst (red.) 1991], s. 7–16. • 1992 – Dysproporcja między wyższym a niższym ja – syntetyczne ujęcie filozofii hinduistycznej i buddyjskiej w świetle ogólnej teorii systemów. W: [Janik (red.) 1992], s. 151–183. • 1993a – On Methods of Camouflaged Violence. W: [Danecki (red.) 1993], s. 183–191. • 1993b – Klasyfikacja, źródła i ocena przemocy w stosunkach międzyludzkich. Zarys ogólny. W: [Hołyst (red.) 1993], s. 5–20. • 1995a – O pokorze. WD r. XXIII nr 3 s. 8–12. • 1995b – Wiara i obojętność. Cz. I–II. WD r. XXIII nr 4 s. 16–25, nr 5 s. 4–15. • 1996a – Modlitwa w świecie niepokoju. WD r. XXIV nr 1 s. 100–104. • 1996b – Niepokój. WD r. XXIV nr 3 s. 64–65. • 1997 – Wychowanie i diabeł entropii a sprawa polska. PPow r. CXIV nr 9 s. 188–199. • 1998a – Ład społeczny wobec przestępczości zorganizowanej. PPow r. CXV nr 12 s. 287–300. • 1998b – Nadzieja. WD r. XXVI nr 11 s. 16–20. • 1998c – Pielgrzymka. WD r. XXVI nr 8 s. 5–9. • 1998d – Przestrzeń wiary. WD r. XXVI nr 7 s. 13–17. • 1998e – Rodzina w społeczności świata. WD r. XXVI nr 9 s. 7–15. • 2002 – Rozwój i regres. PPow r. CXX nr 3 s. 344–355. • 2003 – Pragmatyzm radykalny w działaniu. PPow r. CXXI nr 9 s. 285–297.

2. Publicystyka:

• 1963^p – Jak się uczyć? W., PZWS, ss. 158. 1964². 1965³. 1968⁴, ss. 240. 1972⁵. 1974⁶. W., WSP. 1975⁷. 1980⁸. 1986⁹. 1987¹⁰, ss. 262. 1989¹¹. 2001¹². Przekł. czes. Jak se učit? Pr. 1966, SPN, ss. 150. Przekł. lit.: Kaip mokytis? Kau. 1970, Šv, ss. 232. Przekł. rum.: Cum să înveţi? Buc. 1976, EDP, ss. 210. 2001², Buc., AE, ss. 168. Przekł. węg.: Hogyan tanuljak? Bud. 1974, Tan., ss. 232. • 1964^p – Odczyt popularnonaukowy. Technika przygotowania i wygłoszenia. W., WZCRZZ, ss. 56. • 1965^p – Przed decyzją. W., PZWS, ss. 140. • 1967a^p – Sprawność umysłowa. Wybór metod. W., WP, ss. 320. 1970². 1972³, ss. 332. 1984⁴, ss. 298. • 1967b^p – Umiejętność szkolenia. Zarys metod aktywizacji. W., KW, ss. 126. • 1968^p – Uczeń w domu. W., NK, ss. 200. • 1969^p – Efektywność myślenia. W., PZWS, ss. 224. • 1975a^p – S.O.S. dla ucznia – czyli książka dla rodziców i wychowawców. W., NK., ss. 262. 1977². 1979³. 1982⁴. • 1975b^p – Uczelnia i ty. Technologia pracy umysłowej studenta. W., WSP, ss. 262. 1983², ss. 228. 1987³. • 1982^p – Między Dobrem a Złem. W., NK, ss. 154. 1985², ss. 174. 1989³, ss. 208. • 1987^p – O pracy umysłowej. Cele, metody, organizacja psychiczna. W., LSW, ss. 376. • 1994^p – Miłość i nieskończoność. Bn. & W., WSł, ss. 106. • 1998^p – Przestrzeń wiary w cywilizacji współczesnej. P., WWDr, ss. 188.

3. Teksty literackie:

• 1950^l – Niebieski miś. W., NK, ss. 8.

4. Przekłady: 

Bp.

C. Bibliografia przedmiotowa: 

Bp.