Miejsce w SLW: uczennica Kazimierza Twardowskiego.
Obszary badań: psychologia.
Najważniejsze wyniki: psychologiczna analiza poznawania cudzych przeżyć psychicznych.
BIOGRAFIA
Data i miejsce urodzenia: 12.08.1897. Pawłosiów k. Jarosławia.
Data i miejsce śmierci: 23.09.1982. Wrocław.
Rodzice: Władysław i Maria z d. Gzek.
Matura: Klasyczne Gimnazjum (Żeńskie) im. Juliusza Słowackiego we Lwowie (1916).
Studia: Seminarium Gospodarcze w Snopkowie k. Lwowa (1917–1919), UL (1919–1924).
Doktorat: Czym jest ból fizyczny – wzruszeniem czy uczuciem. 16.01.1926. UL. Kazimierz Twardowski.
Habilitacja: Psychologiczna analiza zainteresowania. 4.05.1955. UW.
Dydaktyka: UL (1923–1926), Główna Szkoła Gospodarcza Żeńska w Snopkowie k. Lwowa (1926–1939), Gimnazjum Żeńskie im. Narcyzy Żmichowskiej we Lwowie (1927–1928), UWr (1946–1967).
Varia: Używała też imienia: Halina. Była zatrudniona w IPs i Poradni Zawodowej we Lwowie (1928–1939), Zakładzie Psychiatrycznym w Kulparkowie (1940–1944) i Centralnej Poliklinice Dziecięcej (1944–1946).
IDEE, PROBLEMY, REZULTATY
Ogólna charakterystyka dorobku naukowego
Początkowo Słoniewska zajmowała się pojęciem, przedmiotem i typologią interpretacji przeżyć innych ludzi; później – problematyką psychologii wartości, psychologią wychowawczą i poradnictwem zawodowym (i w związku z tym – pojęciem zainteresowania).
Wybrane kwestie szczegółowe
- Sposoby poznawania cudzych przeżyć psychicznych. „Poznajemy często i domyślamy się często tego, co inni ludzie przeżywają, spostrzegając ich gesty, mimikę, rumieniec lub bladość, szybkie lub wolne tętno, przyspieszony lub zwolniony oddech, bądź też wiele takich i tym podobnych zjawisk równocześnie. Wszystkie te zjawiska mogą być objawami cudzych przeżyć, które to objawy – gdy chcemy poznać te przeżycia – psychologicznie interpretujemy. Interpretacja objawów przeżyć jest zatem jednym ze sposobów poznania cudzych przeżyć.”
Objaw zewnętrzny czyjegoś przeżycia psychicznego – to zjawisko zewnętrzne, które:
(a) podpada bezpośrednio lub pośrednio (za pomocą przyrządów) pod zmysły;
(b) powstaje wtedy, gdy zachodzi dane przeżycie psychiczne i przeżycie to jest jednym z niezbędnych warunków powstania owego zjawiska;
(c) może być przez kogoś – przy zachodzeniu odpowiednich warunków (różnych przy różnych sposobach interpretowania) – psychologicznie interpretowane.
Pierwotny (tj. nieuwarunkowany innymi sposobami poznania) sposób poznawania cudzych przeżyć polega bądź na uzyskaniu o nich informacji, bądź na intuicyjnej (scil. instynktownej) ich interpretacji.
Wtórne sposoby poznawania cudzych przeżyć mogą mieć jedną z czterech następujących postaci:
(1) interpretacji przy pomocy praw wyrażania (resp. objawiania), ustalonych eksperymentalnie; opiera się ona na obserwacji stanów zewnętrznych (fizjologicznych, ale i np. mimicznych) organizmu i zeznaniach introspekcyjnych danej osoby o tym, co przeżywa;
(2) interpretacji na podstawie analogii z własnymi przeżyciami; zakładają one ogólne prawo, że objawom podobnym odpowiadają podobne przeżycia;
(3) interpretacji pośredniej w drodze uwzględnienia bądź (a) takich objawów interpretowanego zjawiska, „którym potrafimy przyporządkować odpowiednie przeżycia”, bądź (b) „podniet, po których zadziałaniu dany objaw wystąpił” (zakłada się wtedy, że „jeśli działają podniety danego rodzaju, wówczas zachodzą w ulegającym ich działaniu człowieku przeżycia” – przeżycia określonego rodzaju, którym towarzyszą inne przeżycia określonego rodzaju).
(4) interpretacji asocjacyjnej; przyporządkowujemy wtedy spostrzeganemu objawowi określone przeżycie nie na podstawie znajomości określonego prawa, lecz na podstawie skojarzenia.
Prawa wyrażania, o których mowa w związku z interpretacją (1), różnią się od praw przyrodniczych tym, że te ostatnie oparte są na zjawiskach obserwowalnych bezpośrednio (oba zjawiska powiązane są obserwowalne zmysłowo).
- Psychologia zainteresowania. Istotną rolę motywacyjną w ludzkim postępowaniu – np. w procesie uczenia się – odgrywa zainteresowanie przedmiotem, którego to postępowanie dotyczy. Chodzi tu nie o jednostkowe przeżycie, lecz trwałą dyspozycję do określonych stanów emocjonalnych i poznawczych wobec owego przedmiotu. Dlatego jest rzeczą ważną z punktu widzenia psychologa, jakie są źródła i objawy tak rozumianych zainteresowań oraz związki tych zainteresowań z osobowością i środowiskiem społecznym przejawiającej je osoby.
BIBLIOGRAFIA
A. Wykazy prac:
Bp.
B. Bibliografia podmiotowa:
1. Teksty naukowe:
1.1. Książki własne:
• 1959k – Psychologiczna analiza zainteresowania. P., PWN, ss. 112.
1.2. Książki (współ)redagowane:
Bp.
1.3. Zbiory tekstów własnych:
Bp.
1.4. Artykuły:
• 1925 – Psychotechnika. Sn nr 1 s. 12–25. • 1929 – Polskie Towarzystwo Filozoficzne. SłP r. XXXIII nr 41 s. 7. • 1930 – Mieczysław Kreutz. Zmienność rezultatów testów. Cz I. Znaczenie zmienności rezultatów dla wartości testów. Badania psychologiczne IV (rec.). PH r. V z. 2 s. 208–210. • 1934a – Czynnik emocjonalny w psychice dziewcząt a wychowanie. W: [Zagajewski et al. (red.) 1934], s. 77–97. • 1934b – W sprawie interpretacji objawów przeżyć psychicznych. KP t. V z. 3–4 s. 402–442. • 1936 – O poznawaniu cudzych stanów psychicznych drogą analogii z własnymi przeżyciami. PF r. XXXIX z. 4 s. 514–516. • 1937 – Poradnia Zawodowa Patronatu nad Młodzieżą Rzemieślniczą we Lwowie. W: [Felhorska i Sedlaczek (red.) 1937], s. 142–144. • 1938 – Kazimierz Twardowski. Ps r. XII z. 3–4 s. 101–106. • 1939 – Poradnictwo zawodowe. W: [Łempicki S. et al. (red.) 1933–1939]. T. III, s. 583–599. • 1948 – Filozofia i pogląd na świat. Śladami myśli Kazimierza Twardowskiego. W 10-tą rocznicę śmierci, 11 lutego 1938 r. ZW r. II nr 3 s. 55–63. • 1957 – O psychologicznej pracowni muzycznej. SA r. III nr 1–2 s. 105–113. • 1959a – Kazimierz Twardowski w psychologii polskiej. RF t. XIX nr 1–2 s. 17–24. • 1959b – Rola Kazimierza Twardowskiego w psychologii polskiej. AUW. Nauki Pedagogiczne i Psychologiczne t. III s. 3–15. • 1968 – Poglądy psychologiczne Kazimierza Twardowskiego. PP r. XI nr 15 s. 87–105. • 1973 – Kazimierz Twardowski (1866–1938). PPB v. IV nr 1 s. 55–60. • 1978 – Kazimierz Twardowski, nauczyciel i wychowawca. W: [Stróżewski (red.) 1978], s. 9–22.
2. Publicystyka:
Bp.
3. Teksty literackie:
Bp.
4. Przekłady:
Bp.
C. Bibliografia przedmiotowa:
■ Jadczak, Ryszard: • 1997 – Helena Słoniewska: wierna pamięci i wskazaniom programowym Kazimierza Twardowskiego. KE (Toruń) 1997 r. VI nr 1–2 s. 91–98.
