Miejsce w SLW: uczeń Jana Łukasiewicza.

Obszary badań: logika.

Najważniejsze wyniki: liczne rezultaty w zakresie logiki i metalogiki.

BIOGRAFIA

Data i miejsce urodzenia: 28.06.1906. Petersburg (Rosja).

Data i miejsce śmierci: 2.11.1980. South Bend (USA).

Rodzice: Antoni i Waleria z d. Jasiewicz.

Matura: Akademickie Kursy Maturalne w Warszawie (1926).

Studia: UW (1926–1930).

Magisterium: Z badań nad teorią dedukcji. 30.06.1930. UW. Jan Łukasiewicz.

Doktorat: Aksjomatyzacja pewnych wielowartościowych systemów teorii dedukcji. 30.06.1937. UW. Jan Łukasiewicz.

Habilitacja: Z badań nad prototetyką. Między 14.06 a 31.08.1939. UW.

Profesura: 18.08.1945/. Nominacja – nadana w UŁ – nie została zatwierdzona przez ministerstwo.

Dydaktyka: UW (1934–1939), UŁ (1945–1946 – formalnie), The Institute of Applied Logic of St Thomas College w St. Paul (Minnesota) (1949–1956), University of Notre Dame w South Bend (Indiana) (1956–1972).

Varia: W czasie II Wojny światowej – członek najwyższych władz zakonspirowanego Związku Jaszczurczego (1941–1942), przekształconego następnie w NSZ (1942–1945); w konspiracji używał pseud.: Bum, Rawicz. Uczestnik Powstania Warszawskiego 1944. Po wojnie – zagrożony aresztowaniem przez władze komunistyczne – wyjechał z Polski do USA (1949).

IDEE, PROBLEMY, REZULTATY

Ogólna charakterystyka dorobku naukowego

Sobociński uprawiał prawie wyłącznie logikę, chociaż komentował również wiele współczesnych tekstów filozoficznych – zwłaszcza polskich.

W obrębie logiki – i metalogiki – m.in:

(a) zbadał gruntownie formalne (scil. syntaktyczne) własności systemów logicznych;

(b) znalazł kilka krótkich (27-literowych w notacji polskiej) aksjomatów organicznych implikacyjno-negacyjnego rachunku zdań;

(c) zanalizował systemy modalne będące rozszerzeniami dwuwartościowego rachunku zdań; systemy te podzielił na regularne (tj. takie, że po usunięciu z ich tez operatorów modalnych – tezy te redukują się do tez dwuwartościowego rachunku zdań) i nieregularne (tj. takie, na gruncie których taka redukcja jest niewykonalna);

(d) wykazał, że prototetyka i ontologia Leśniewskiego są aksjomatyzowalne za pomocą jednego aksjomatu;

(e) sformalizował na gruncie ontologii Leśniewskiego argumentację na rzecz nieistnienia uniwersaliów (scil. przedmiotów ogólnych).

Poza tym zajmował się problematyką teorii mnogości (m.in. aksjomatem wyboru i hipotezą continuum) oraz teorią krat.

Wybrane kwestie szczegółowe

• Idealna aksjomatyka systemu logicznego. Właściwą postacią systemów logicznych są zaksjomatyzowane systemy formalne, których formalizm powinien być „intuicyjnie zrozumiały”.

„W obrębie tej samej teorii często mówimy, że spośród dwóch systemów aksjomatycznych, które są oparte na tych samych terminach pierwotnych i które są wzajemnie inferencyjnie równoważne ze względu na te same reguły postępowania, jeden z nich jest lepszy niż drugi, ponieważ spełnia pewne z góry ustalone wymagania, których ten drugi system nie spełnia”.

Idealna (scil. dobrze skonstruowana, „estetyczna”) aksjomatyka systemu logicznego powinna spełniać wymagania należące do trzech grup: wymagania ogólne, wymagania dotyczące terminów pierwotnych i wymagania szczególne.

(1) Wymagania ogólne – to takie wymagania, „które powinny zostać spełnione przez systemy aksjomatów każdej teorii”. Są to wymagania:

(a) spójności (scil. niesprzeczności): aksjomatyka nie powinna pozwalać na udowodnienie zarazem jakiejś formuły i jej negacji;

(b) niezależności (dedukcyjnej): żaden z aksjomatów nie powinien wynikać z pozostałych;

(c) adekwatności (scil. zupełności): każde sensowne zdanie języka danego systemu lub jego negacja powinny być tezami wywodliwymi z tej aksjomatyki.

(2) Wymagania dotyczące terminów pierwotnych systemu aksjomatycznego:

(a) adekwatność terminów pierwotnych;

(b) wzajemna niezależność terminów pierwotnych;

(c) wyłączność terminów pierwotnych: w aksjomatach nie powinno być terminów zdefiniowanych;

(d) możliwie najmniejsza liczba terminów pierwotnych: najlepiej – jedyność terminu pierwotnego;

(e) prostota terminów pierwotnych: funktory terminów pierwotnych mają jak najmniej argumentów (np. funktor jednoargumentowy jest prostszy od dwuargumentowego itd.).

(3) Wymagania szczególne, stosowalne wobec aksjomatyki dowolnej teorii:

(a) aksjomaty powinny być możliwie najkrótsze;

(b) liczba różnych zmiennych w aksjomatach powinna być możliwie najmniejsza;

(c) każdy aksjomat powinien być organiczny, tj. nie powinien zawierać części właściwych będących aksjomatami;

(d) aksjomatyka powinna być możliwie najprostsza, tj. zawierać możliwie najmniej aksjomatów, przy czym najprostsza jest aksjomatyka złożona z jednego aksjomatu.

BIBLIOGRAFIA

A. Wykazy prac: 

Bp.

B. Bibliografia podmiotowa:

1. Teksty naukowe:

1.1. Książki własne:

• 1933^k – Informator o studiach i egzaminach z nauk filozoficznych na Uniwersytecie Warszawskim. W., KFSUW, ss. 24. • 1949^k – An Investigation of Protothetic. Brux., IÉPB, ss. VI+44.

1.2. Książki (współ)redagowane: 

Bp.

1.3. Zbiory tekstów własnych: 

Bp.

1.4. Artykuły:

• 1931 – Izydora Dąmbska. La théorie du jugement de M. Edmond Goblot (rec.). PF r. XXXIV z. 1 s. 87. • 1932a – André Lalande. Les illusions évolutionnistes (spr.). PF r. XXXV z. 1–2 s. 160–161. • 1932b – Józef Pastuszka. Współczesne kierunki w filozofii religii (spr.). PF r. XXXV z. 1–2 s. 154–155. • 1932c – Z badań nad teorią dedukcji. PF r. XXXV z. 3–4 s. 171–193. • 1933a – Kazimierz Wais. Kosmologia szczegółowa (rec.). PF r. XXXVI z. 3 s. 297–298. • 1933b – Stanisław Gościski. Zagadnienia metafizyki. Emil Ostachowski, Jan Baptysta van Helmont (1577–1644) i jego filozofia przyrody (spr.). PF r. XXXVI z. 4 s. 394–397. • 1934a – Rudolf Carnap. L’ancienne et la nouvelle logique (rec.). PF r. XXXVII z. 1 s. 101. • 1934b – Tadeusz Czeżowski. Jak powstało zagadnienie przyczynowości (rec.). NKs r. I z. 5 s. 207–208. • 1934c – Stanisław Gościcki. Zagadnienia metafizyki (rec.). NKs r. I z. 9 s. 393–394. • 1934d – Michał Klepacz. Idea Boga w historiozofii Augusta Cieszkowskiego na tle ówczesnych prądów umysłowych (rec.). NKs r. I z. 6 s. 254–255. • 1934e – Jan Lindworsky. Psychologia eksperymentalna (rec.). NKs r. I z. 8 s. 351. • 1934f – O kolejnych uproszczeniach aksjomatyki „ontologii” prof St. Leśniewskiego. W: [Fragmenty filozoficzne… 1934], s. 144–160. Przekł. ang.: Successive Simplifications of the Axiom-System of Leśniewski’s Ontology. W: [McCall (red.) 1967], s. 188–200. • 1934g – Józef Pastuszka. Filozofia współczesna. T. I (rec.). NKs r. I s. 9 s. 394–395. • 1934h – Józef Pastuszka. Nieśmiertelność duszy ze stanowiska filozoficznego (rec.). NKs r. I z. 10 s. 441. • 1935a – Aksjomatyzacja implikacyjno-koniunkcyjnej teorii dedukcji. PF r. XXXVIII z. 1–2 s. 85–95. • 1935b – Tadeusz Ceżowski. Sur la dépendance entre les contenus et les extensions des concepts (str.). SP v. I. s. 449–450. • 1935c – Marcin Grabmann. Wstęp do „Summy Teologicznej” św. Tomasza z Akwinu (rec.). NKs r. II z. 8 s. 404. • 1935d – Joachim Metalmann. Determinizm nauk przyrodniczych (rec.). NKs r. II z. 8 s. 404–405. • 1935e – Recherches sur la théorie de la déduction (str.). SP v. I s. 485. • 1935f – Jan Salamucha. La preuve „ex motu” de l’existence de Dieu. Analyse logique de l’argumentation de St. Thomas d’Aquin (str.). SP v. I s. 483–484. • 1935g – Sur les simplifications successives de l’axiomatique de „l’ontologie” de St. Leśniewski. SP v. I s. 485. • 1935h – Stanisław Ignacy Witkiewicz. Pojęcia i twierdzenia implikowane przez pojęcie istnienia (rec.). NKs r. II z. 8 s. 405–406. • 1935i – Tadeusz Witwicki. O reprezentacji, czyli o stosunku obrazu do przedmiotu odtworzonego (rec.). NKs r. II nr 10 s. 538–539. • 1936a – Aksjomatyzacja pewnych wielowartościowych systemów teorii dedukcji. RPN t. I nr 1 s. 399–419. • 1936b – Benedykt Bornstein. Architektonika świata. T. I–II (rec.). NKs r. III z. 1 s. 4. • 1936c – Izydora Dąmbska. O prawach w nauce (rec.). NPJPOR r. XXI s. 355–357. • 1936d – Bolesław Gawecki. Szkice filozoficzne (rec.). NKs r. III z. 8 s. 441. • 1936e – Bohdan Kieszkowski. Platonizm renesansowy (rec.). NKs r. III z. 6 s. 315–316. • 1936f – Mieczysław Kreutz. Technika metody introspekcyjnej (rec.). NKs r. III z. 1 s. 4–5. • 1936g – Księga pamiątkowa ku czci Władysława Witwickiego (rec.). NKs r. III z. 7 s. 370. • 1936h – Stanisław Majewski. Materializm wobec nauki (rec.). NKs r. III z. 7 s. 371. • 1936i – Polskie wydawnictwa filozoficzne w latach 1918–1936. NKs r. III z. 3 s. 113–121. • 1936j – Alfred Tarski. O logice matematycznej i metodzie dedukcyjnej (rec.). NKs r. III z. 10 s. 566–567. • 1936k – Tendencje rozwojowe współczesnej filozofii polskiej. Refleksje na marginesie III Polskiego Zjazdu Filozoficznego (1936). NKs r. III z. 8 s. 433–437. • 1937a – Axiomatization de la théorie de la déduction, basée sur l’implication et le conjunction (str.). SP v. II s. 480. • 1937b – Leon Chwistek. Granice nauki (rec.). NKs r. IV z. 3 s. 120–121. • 1937c – Izydora Dąmbska. Zarys historii filozofii greckiej (rec.). NKs r. IV z. 6 s. 310–311. • 1937d – Ernest Dimnet. Sztuka myślenia (rec.). NKs r. IV z. 3 s. 121–122. • 1937e – Lucjan Marian Freytag. U źródeł wiedzy i życia (rec.). NKs r. IV z. 1 s. 10–11. • 1937f – Augustyn Jakubisiak. O zakresu do treści (rec.). NKs r. IV z. 1 s. 11–12. • 1937g – Józefa Wanda Przysławska. Przyjaźń w etyce Arystotelesa (rec.). NKs r. IV z. 2 s. 74. • 1937h – Władysław Witwicki. Rozmowa o jedności prawdy i dobra (rec.). NKs r. IV z. 5 s. 248. • 1938a – Benedykt Bornstein. Architektonika świata. T. III (rec.). NKs r. V z. 2 s. 73–74. • 1938b – Bronisław Trentowski. Listy (1836–1869) (rec.). NKs r. V z. 5 s. 262. • 1938c – Michał Wiszniewski. Charaktery rozumów ludzkich (rec.). NKs r. V z. 9 s. 518–519. • 1938d – Adam Żółtowski. Descartes (rec.). NKs r. V z. 1 s. 11. • 1939a – Aksjomatyzacja koniunkcyjno-negacyjnej teorii dedukcji. CL v. I s. 179–193. • 1939b – Z badań nad prototetyką. CL v. I s. 171–176. Przekł. ang.: An Investigation of Protothetic. W: [McCall (red.) 1967], s. 201–206. • 1949–1950 – L’analyse de l’antinomie russellienne par Leśniewski. Mth v. I nr 1 s. 94–107, nr 2 s. 220–228, nr 3 s. 308–316; v. II nr 6–7 s. 237–257. Przekł. ang.: Leśniewski’s Analysis of Russell’s Paradox. W: [Czelakowski, Rickey i Srzednicki 1984^r], s. 11–44. • 1952 – Axiomatization of a Partial System of Three-Value Calculus of Propositions. JCS v. I nr 1 s. 23–55. • 1953a – Note on a Modal System of Feys-von-Wright. JSC v. I nr 3 s. 171–178. • 1953b – On a Universal Decision Element. JCS v. I nr 2 s. 71–80. • 1953c – Z badań nad aksjomatyką prototetyki Stanisława Leśniewskiego. RPTNO r. IV s. 18–20. • 1954 – Axiomatization of a Conjunctive-Negative Calculus of Propositions. JSC v. I nr 4 s. 229–242. • 1955a – Note on a Problem of Paul Bernays. JSL v. XX nr 2 s. 109–114. • 1955b – Studies in Leśniewski’s Mereology. RPTNO r. V s. 34–43. Toż w: [Czelakowski, Fickey i Srzednicki 1984^r], s. 217–227. • 1956a – In memoriam Jan Łukasiewicz (1878–1956). PhSt v. VI s. 3–49. Przekł. pol.: Jan Łukasiewicz (1878–1954). RPTNO r. VII (1957) s. 3–21. • 1956b – On Well Constructed Axiom Systems. RPTNO r. VI s. 54–65. Przekł. pol.: W sprawie dobrze skonstruowanej aksjomatyki. FN r. XII (2004) nr 1 s. 123–136. • 1957 – La génesis de la Escuela Polaca de Lógica. OE v. VII nr 25 s. 83–95. • 1958 – Jan Salamucha (1903–1944): A Biographical Note. NSch v. XXXII nr 3 s. 327–333. • 1960a – A Note Concerning the Axiom of Choice. NDJFL v. I nr 3 s. 122. • 1960b – A Simple Formula Equivalent to the Axiom of Choice. NDJFL v. I nr 3 s. 115–117. • 1960–1961 – On the Single Axioms of the Protothetic. I–-III. NDJFL v. I nr 4 s. 52–73, 176–177; v. II nr 2 s. 111–126, nr 3 s. 129–148, nr 4 s. 259, nr 5 s. 259. • 1961a – Certain Formulas Equivalent to the Axiom of Choice. NDJFL v. II nr 4 s. 229–235. • 1961b – A Note Concerning the Many-Valued Propositional Calculi. NDJFL v. II nr 2 s. 127–128. • 1961c – A Theorem on Hartogs’ Alephs. NDJFL v. II nr 4 s. 255–258. • 1961d – Three Set-Theoretical Formulas. NDJFL v. II nr 1 s. 59–65, nr 4 s. 529. • 1962a – An Axiom-System for {K;N}-Propositional Calculus Related to Simons’ Axiomatization of S3. NDJFL v. III nr 3 s. 206–208. • 1962b – A Contribution to the Axiomatization of Lewis’ System S5. NDJFL v. III nr 1 s. 51–60. • 1962c – A Note on the Regular and Irregular Modal Systems of Lewis. NDJFL v. III nr 2 s. 109–113. • 1962d – On the Generalized Brouwerian Axioms. NDJFL v. III nr 2 s. 123–128. • 1962e – A Remark Concerning the Third Theorem About the Existence of Successors of Cardinals. NDJFL v. III nr 4 s. 279–283. • 1962f – A Set-Theoretical Formula Equivalent to the Axiom of Choice. NDJFL v. III nr 3 s. 167–169. • 1962g – Six new Sets of Independent Axioms for Distributive Lattices with O and I. NDJFL v. III nr 3 s. 187–192. • 1962–1963 – A Note of the Generalized continuum Hypothesis. I–III. NDJFL v. III nr 5 s. 274–278, v. IV nr 1 s. 67–79, nr 3 s. 233–240. • 1963 – A Note on the Modal Systems. NDJFL v. IV nr 2 s. 155–157. • 1964a – Family K of the Non-Lewis Modal Systems. NDJFL v. V nr 4 s. 313–318. • 1964b – Modal System S4.4. NDJFL v. V nr 4 s. 305–312. • 1964c – A Note on Prior’s Systems in The Theory of Deduction. NDJFL v. V nr 2 s. 139–140. • 1964d – On the Propositional System A of Vučković and Its Extension. I–II. NDJFL v. V nr 2 s. 141–153, nr 3 s. 223–237. • 1964e – Remarks about Axiomatizations of Certain Modal Systems. NDJFL v. V nr 1 s. 71–80. • 1964f – A Theorem of Sierpiński on Triads and the Axiom of Choice. NDJFL v. V nr 1 s. 51–58. • 1965 – A Note on Certain Set-Theoretical Formula. NDJFL v. VI nr 2 s. 157–160. • 1970a – Certain Extensions of Modal System S4. NDJFL v. XI nr 3 s. 347–368. • 1970b – Note on G.J. Massey’s Closure-Algebraic Operation. NDJFL v. XI nr 3 s. 343–347, nr 4 s. 584. • 1970c – Note on Zeman’s Modal System S4.04. NDJFL v. XI nr 3 s. 383–384. • 1971a – Atomistic Mereology. I–II. NDJFL v. XII nr 1 s. 89–103, nr 2 s. 203–213. • 1971b – Concerning Some Extensions of S4. NDJFL v. XII nr 3 s. 363–370. • 1971c – Lattice-Theoretical and Mereological Forms of Hauber’s Law. NDJFL v. XII nr 1 s. 81–85. • 1971d – A New Class of Modal Systems. NDJFL v. XII nr 3 s. 371–377. • 1971e – A Note on as Axiom-Systems of Atomistic Mereology. NDJFL v. XII nr 2 s. 249–251. • 1971f – A Proper Subsystem of S4.04. NDJFL v. XII nr 3 s. 381–384. • 1972a – An Abbreviation of Croisot’s Axiom-System for Distributive Lattices with I. NDJFL v. XIII nr 1 s. 139–141. • 1972b – Additional Note on Lattice-Theoretical Form of Hauber’s Law. NDJFL v. XIII nr 1 s. 101–102. • 1972c – Certain Sets of Postulates for Distributive Lattices with the Constant Elements. NDJFL v. XIII nr 1 s. 119–123. • 1972d – An Equational Axiomatization of Associative Newman Algebra. NDJFL v. XIII nr 2 s. 265–259, nr 4 s. 584. • 1972e – A New Formalization of Newman Algebra. NDJFL v. XIII nr 2 s. 255–264. • 1972f – Solution to the Problem Concerning the Boolean Bases for Cylindric Algebras. NDJFL v. XIII nr 4 s. 529–545. • 1973a – Concerning the Quantifier Algebras in the Sense of Pinter. NDJFL v. XIV nr 4 s. 547–553. • 1973b – A New Axiomatization of Modal System K1.2. NDJFL v. XIV nr 3 s. 413–414. • 1973c – Note about the Boolean Parts of the Extended Boolean Algebras. NDJFL v. XIV nr 3 s. 419–422. • 1973d – A Note on Newman’s Algebraic Systems. NDJFL v. XIV nr 1 s. 129–133. • 1973e – Remark about the Boolean Parts in the Postulate-Systems of Closure, Derivative and Projective Algebra. NDJFL v. XIV nr 1 s. 111–117. • 1973–1974 – Modal System S3 and the Proper Axioms of S4.02 and S4.04. NDJFL v. XIV nr 3 s. 415–418; v. XV nr 4 s. 648. • 1974 – A Theorem Concerning a Restricted Rule of Substitution in the Field of Propositional Calculi. I–II. NDJFL v. XV nr 3 s. 465–476, nr 4 s. 589–597. • 1975a – Concerning the Postulate-Systems of Subtractive Abelian Groups. NDJFL v. XVI nr 3 s. 429–444. • 1975b – A New Postulate-System for Modular Lattices. NDJFL v. XVI nr 1 s. 81–85. • 1975c – A Short Postulate-System for Ortholattices. NDJFL v. XVI nr 1 s. 141–144. • 1976a – The Axioms for Latticoids and Their Associative Extensions. NDJFL v. XVII nr 4 s. 625–631. • 1976b – The Modular Latticoids. NDJFL v. XVII nr 4 s. 617–621. • 1976c – Pledger Lemma and the Modal System S3⁰. NDJFL v. XVII nr 2 s. 253–256. • 1976d – A Short Equational Axiomatization of Modular Ortholattices. NDJFL v. XVII nr 2 s. 311–316. • 1976e – A Short Equational Axiomatization of Orthomodular Lattices. NDJFL v. XVII nr 2 s. 317–320. • 1978a – Awkward Axiom-Systems. NDJFL v. XIX nr 2 s. 315–320. • 1978b – A New Axiomatization of the Mixed associative Newman Algebras. NDJFL v. XIX nr 3 s. 467–474. • 1978c – Note about Łukasiewicz’s Theorem Concerning the System of Axioms of the Implicational Propositional Calculus. NDJFL v. XIX nr 3 s. 457–460. • 1979 – Equational Two Axioms Bases for Boolean Algebras and Some Other Lattice Theories. NJDFL v. XX nr 4 s. 865–875.

2. Publicystyka:

• 1995^p – Lata wojny… Listy do Józefa M. Bocheńskiego. W: [Jadacki i Markiewicz (red.) 1995] s. 123–133.

3. Teksty literackie: 

Bp.

4. Przekłady: 

Bp.

C. Bibliografia przedmiotowa:

■ Świętorzecka, Kordula: • 2018 – Bolesław Sobociński. The Ace of the Second Generation of the Lvov-Warsaw School. W: [Garrido i Wybraniec-Skardowska 2018^r], s. 599–613. ■ Tatarkiewicz, Krzysztof: • 1998 – Profesor Sobociński i kolega Bum. RPTM-II r. XXXIV s. 123–146.