Miejsce w SLW: uczeń Kazimierza Ajdukiewicza.
Obszary badań: historia filozofii, metodologia nauk historycznych.
BIOGRAFIA
Data i miejsce urodzenia: 10.02.1907. Hołub (obecnie Gołąb) k. Hrubieszowa.
Data i miejsce śmierci: 18.05.2004. Konstancin k. Warszawy.
Rodzice: Władysław Izydor i Maria Ludwika Petronella z d. Ścibor-Rylska.
Matura: Gimnazjum im. Henryka Sienkiewicza we Lwowie (1925).
Studia: UL (1925–1932).
Doktorat: Pojęcie intencji w filozofii Jana Dunsa Szkota. 28.06.1932. UL. Kazimierz Ajdukiewicz.
Staż: Centre Nationale de la Recherche Scientifique w Paryżu (1960–1961, 1964–1965).
Habilitacja: Centralne zagadnienia tomistycznej nauki o duszy [Commensuratio animae ad hoc corpus]. 29.01.1946. UP.
Profesura: 20.12.1956/1.10.1967.
Dydaktyka: UL (1934–1939), KUL (1946–1976).
Varia: Był zatrudniony w PAN (1957–1963). Dr h.c. UJ (1989). Członek IIPh (15.09.1972), członek czynny PAU (1991), członek TNW (1998), członek honorowy PTF (1995) i TNW (1998). Kawaler OOB (1997).
IDEE, PROBLEMY, REZULTATY
Ogólna charakterystyka dorobku naukowego
Swieżawski zajmował się przede wszystkim kompleksowymi badaniami w zakresie historii filozofii, przede wszystkim XVI wieku. Sformułował przy tym metodologiczny postulat oddzielnego traktowania w historii filozofii – dziejów doktryn filozoficznych (poszczególnych autorów) – i dziejów problematyki filozoficznej. Poświęcił też dużo uwagi m.in. problematyce metodologii humanistyki.
Określając siebie jako intelektualistę katolickiego, Swieżawski opowiadał się za autonomią filozofii względem teologii (resp. religii). Swoją pozycję w zakresie filozofii nazywał „realizmem filozoficznym”.
W ontologii składnikami tego realizmu był obiektywizm i partykularyzm, a więc teza, że świat istnieje niezależnie od ludzkich aktów poznawczych, a jego składnikami są poszczególne rzeczy jednostkowe.
W epistemologii realizm przejawiał się w prezentacjonizmie, intelektualizmie i absolutyzmie (aletycznym): rzeczy dane są bezpośrednio w aktach poznawczych, ich istotę poznajemy dzięki skupieniu uwagi na odpowiednich przedmiotach, a zdaniom, które stwierdzają, jak się rzeczy mają, przysługuje niezmienna wartość logiczna.
W antropologii (filozoficznej) Swieżawski bronił uniwersalizmu: są pewne istotne własności (np. rozumność i wolność), które przysługują wszystkim i tylko ludziom; ten uniwersalizm był tłem dla dyrektywy humanizmu: wszystkich ludzi należy traktować w jednakowy sposób.
Wybrane kwestie szczegółowe
- Reguły metodologiczne humanistyki. Lista reguł metodologicznych humanistyki – ze szczególnym uwzględnieniem historii – obejmuje reguły, które można nazwać kolejno: „regułą sterylności”, „regułą etapowości”, „regułą homogeniczności”, „regułą krytycyzmu”, „regułą adekwatności”, „regułą transparentności”, „regułą konsekwencji”, „regułą precyzji” i „regułą antyesencjalizmu”.
Oto ich treść.
(1) Reguła sterylności: należy oddzielać naukę od twórczości pozanaukowej i wiary. W szczególności „żadna rzetelna filozofia” nie może się „opierać na założeniach będących twierdzeniami wiary”.
(2) Reguła etapowości: należy zachowywać ustalony dla danej nauki porządek czynności badawczych.
(3) Reguła homogeniczności: należy utrzymywać w toku całego badania nastawienie właściwe dla danej nauki. Nie wolno w szczególności mieszać dziedzin, sposobów badania, płaszczyzn badań i języków.
(4) Reguła krytycyzmu: należy pozbywać się uprzedzeń i zakorzenionych nawyków myślowych oraz zachowywać najwyższą ostrożność i unikać zbyt śmiałych uogólnień.
(5) Reguła adekwatności: należy wystrzegać się brania ujęć jednostronnych za ujęcia pełne (wszechstronne). W wypadku historii należy się w szczególności wystrzegać „traktowania czasokresu, w którym żyje i pisze autor danej syntezy lub filozofii historii, za okres zupełnie wyjątkowy”.
(6) Reguła transparentności: należy ujawniać przyjmowane założenia i sposoby postępowania.
(7) Reguła konsekwencji: należy trzymać się przyjętych założeń, jeśli nie zostały obalone, a odrzucać założenia, których następstwa są „absurdalne albo niezgodne z oczywistością i ze zdrowym rozsądkiem”.
(8) Reguła precyzji: należy dokonywać i przestrzegać niezbędnych rozróżnień pojęciowych. Nieprzestrzeganie tej reguły stanowi jedną z głównych przyczyn nieporozumień, sporów bez wyjścia, a nawet poważnych „katastrof” teoretycznych.
(9) Reguła antyesencjalizmu: nie wolno hipostazować, czyli uznawać pojęć ogólnych za jestestwa rzeczywiste, a hipotez wyjaśniających za w pełni potwierdzone prawa. Należy odróżniać „esencje”, a więc „wyniki naszych procesów abstrakcyjnych, różne struktury pojęciowe, mające lub nie mające oparcia w rzeczywistości, pojęcia gatunkowe i rodzajowe” od „jednostkowych konkretów”.
- Swoistość metodologiczna historiografii. Tym, co odróżnia historiografię (i a fortiori humanistykę) od innych dyscyplin naukowych, jest nie tylko jej przedmiot, ale i sposób jego ujęcia.
Przedmiotem historiografii jest historia. Historiografią – czyli „dziejopisarstwem” – jest „wszelki opis historii, usiłujący ją w danym zakresie możliwie najwierniej przedstawić i zrozumieć”. Historia zaś – to przeszłość człowieka, jego świadomych czynów i wytworów, czyli kultury stanowiącej urzeczywistnienie (ludzkich) wartości. Historiografia stanowi zatem „studium całokształtu ludzkich dokonań w zakresie postępowania i wytwarzania”.
Swoistość ujęcia przez historiografię tego przedmiotu, czyli historii, leży w „indywidualizacjonalizmie”, „partykularyzmie” i „funkcjonalizmie”.
(1) Indywidualizacjonizm – czyli „ujęcie indywidualizujące” – polega na skoncentrowaniu się na tym, co niepowtarzalne: na „jednostkowych faktach szczegółowych”.
(2) Partykularyzm przejawia się trojako: w postaci perspektywizmu, kondycjonalizmu i lokalizmu:
(a) zgodnie z perspektywizmem – historyk z ogółu faktów dotyczących „świadomego postępowania i świadomej wytwórczości człowieka” musi wybrać fakty „historycznie ważne i wielkie”: ostatecznie ważne i wielkie z jego perspektywy lub (ogólniej) z perspektywy ludzi mu współczesnych;
(b) zgodnie z kondycjonalizmem – w historii (i ogólniej: w humanistyce) mamy do czynienia nie z przyczynami sensu stricto, lecz z „uwarunkowaniami”, w tym „motywacjami typu psychicznego”, a więc „przyczynami” w postaci automotywacji (będącej przejawem wolnej woli);
(c) zgodnie z lokalizmem – „prawa historyczne są ograniczone do pewnych czasokresów”.
(3) Funkcjonalizm – to pogląd, że „nauki historyczne same nigdy praw nie odkrywają”, jeśli miałyby to być uniwersalne prawa kauzalne; w historiografii mamy do czynienia jedynie z uniwersalnymi prawami funkcjonalnymi, włączającymi konkret w różne całości, które dopiero nadają mu „sens”.
Historiografię należy odróżniać od historiozofii (scil. filozofii dziejów), a więc „ogólnej całościowej teorii historii”, dostarczającej „wizji filozoficznej” historii, czyli wyjaśniającej rozwój historyczny: „sens i cel historii”. Jest to część antropologii filozoficznej, a w konsekwencji metafizyki (scil. teorii) „bytu” ludzkiego. Dlatego znajomość antropologii filozoficznej – i ogólniej: metafizyki – jest po prostu niezbędna przy uprawianiu historiografii.
- Historiografia filozofii. Filozofia jest nauką, która „ma ambicję bycia teorią całej poznawalnej i wyrażalnej przez człowieka rzeczywistości”. Swoistością filozofii jest jej problematyczność i problemowość.
Filozofia jest problematyczna, gdyż „w przeciwieństwie do innych działów wiedzy, w filozofii nic nie jest nigdy definitywnie załatwione”. Filozofia jest problemowa, gdyż „liczą się” w niej bardziej pytania niż twierdzenia, będące odpowiedziami na te pytania.
Trzeba odróżniać formalny i materialny przedmiot historiografii filozofii.
Skoro filozofia jest dyscypliną problemową, to formalnym przedmiotem historiografii filozofii są przede wszystkim problemy filozoficzne. Materialnym przedmiotem historiografii filozofii są teksty filozoficzne, ponieważ „problemy filozoficzne znajdujemy w filozoficznych tekstach”, a dokładniej w ich konkretyzacjach (tj. „odczytaniach” przez poszczególnych odbiorców), aktualizujących filozoficzną treść tych tekstów. Krótko mówiąc: przedmiotem historiografii filozofii są „zawarte w tekstach problemy filozoficzne”.
Historiograf filozofii powinien oczywiście przestrzegać wszystkich sformułowanych ogólnych reguł metodologicznych, odnoszących się do badania naukowego każdego rodzaju. Są jednak także dyrektywy skierowane specjalnie pod adresem historiografów filozofii. Można je nazwać kolejno: „dyrektywą kooperacji”, „dyrektywą kompletności”, „dyrektywą oryginalności”, „dyrektywą typologizacji” i „dyrektywą prowizoryczności”.
(1) Dyrektywa kooperacji żąda, aby historiograf filozofii we własnym interesie współpracował z filologami i filozofami.
(2) Dyrektywa kompletności domaga się od historiografa filozofii, aby brał on pod uwagę teksty filozoficzne zarówno autorów uchodzących za pierwszorzędnych, jak i autorów uchodzących za drugorzędnych.
(3) Dyrektywa oryginalności nakazuje historiografowi filozofii opieranie się w badaniach na bezpośrednim kontakcie z tekstami filozoficznymi.
(4) Dyrektywa typologizacji głosi, że skoro o kształcie każdego systemu filozoficznego decydują przyjęte „na początku” założenia pierwotne, to historiograf filozofii powinien starać się te założenia zinwentaryzować.
- Etapy badań w historiografii filozofii. Badania prowadzone w obrębie historiografii filozofii są wieloetapowe: zaczynają się od etapu limitacji i przeszedłszy etap heurystyki, hermeneutyki i waluacji – kończą się etapem ekspozycji.
(1) Na etapie limitacji – powinny być wyznaczone dokładnie granice badanego przedmiotu.
(2) Etap heurystyki obejmuje selekcję i krytykę źródeł, przy czym:
(a) w odniesieniu do selekcji powinien być stosowany „pluralizm zasad”: kryterium wyboru badanych faktów jest i musi być zrelatywizowane do zainteresowań historyka lub ogólniej – jego epoki;
(b) krytyka ma dostarczyć legitymizacji źródeł pod kątem ich obiektywności (wiarygodności) i autentyczności.
(3) Po zgromadzeniu i (wstępnym) uporządkowaniu źródeł – w wypadku historiografii filozofii: tekstów filozoficznych – badania wkraczają etap heurystki, obejmującej problematyzację, „semantyzację” (scil. zrozumienie), rekonstrukcję, eksplanację (scil. wyjaśnianie) i interpretację.
(a) od problematyzacji należy oczekiwać, że ujawnią „zarys hipotezy roboczej” badacza;
(b) semantyzacja polega na dokonaniu przekładu badanego tekstu na własny język historiografa;
(c) rozumienie tekstu wymaga zazwyczaj dokonania rekonstrukcji tego tekstu, a w szczególności uzupełniania występujących w nim luk logicznych;
(d) eksplanacja – to jest uchwycenie historycznych uwarunkowań badanych tekstów;
(e) w odróżnieniu od eksplanacji interpretacja dotyczy dalszego kontekstu i najdalszej genezy interpretowanego tekstu.
(4) Zinterpretowane teksty poddawane są waluacji – czyli ocenie wartościującej.
(5) Wyniki badań dopiero wtedy są włączone do nauki, gdy zostaną ogłoszone: to jest ostatni etap – etap ekspozycji.
BIBLIOGRAFIA
A. Wykazy prac:
■ Kałuża, Zenon: • 1968 – Wykaz publikacji Stefana Swieżawskiego z lat 1926–1967. RoF t. XVI z. 1 s. 191–199. ■ Urbaniak, Tadeusz: • 1979 – Wykaz publikacji Stefana Swieżawskiego z lat 1968–1978. RoF t. XXVII z. 1 s. 307–312.
B. Bibliografia podmiotowa:
1. Teksty naukowe:
1.1. Książki własne:
• 1935k – Boëthius: ostatni Rzymianin. L., F, ss. 64. • 1938k – Autonomia umysłu i dogmat. P., NIAK, ss. 52. • 1939k – Duch źródłem wolności. L., IWKR, ss. 40. • 1948k – Byt. Zagadnienia metafizyki tomistycznej. Lb., TNKUL, ss. 360. 19992 (z: Marek Jaworski). K., Zk, ss. 370. • 1949k – Kultura umysłowa wieków średnich. Lb., Cz, ss. 30. • 1960k – Rozum i tajemnica. K., Zk, ss. 382. • 1965k (z: Jerzy Kalinowski) – La Philosophie à l’heure du Concile. Ps., SÉI, ss. 176. Przekł. pol.: Filozofia w dobie Soboru. W. 1995, BW, ss. 178. • 1966k – Zagadnienie historii filozofii. W., PWN, ss. 896. 20052. WNS, ss. 614. • 1974–1987k – Dzieje filozofii europejskiej w XV wieku. T. I. Poznanie. T. II. Wiedza. T. III. Byt. T. IV. Bóg. T. V. Wszechświat. T. VI. Człowiek. W., ATK, ss. 448+402+540+528+460+512. T. VII. U źródeł nowożytnej etyki. Filozofia moralna w Europie XV wieku. K., Zk, ss. 360. T. VIII. Eklezjologia późnośredniowieczna na rozdrożu. K., PTTU, ss. 244. Przekł. franc.: Les tribulations de l’ecclésiologie à la fin du Moyen Âge. Ps. 1997, Bea, ss. X+150. • 1978k – Człowiek i tajemnica. K., Zk, ss. 284. • 1982k – La lettura storico-filosofica. Br., EcE, ss. 68. • 1983ak – Między średniowieczem a czasami nowymi. Sylwetki myślicieli XV wieku. W., BW, ss. 300. 20022, ss. 316. • 1983bk – Święty Tomasz na nowo odczytany. K., Zk, ss. 220. Przekł. ang.: St. Thomas Revisited. NY. 1995, PL, ss. 194. Przekł. czes.: Nový výklad sv. Tomáše. B. 1998, C, ss. 174. Przekł. franc.: Redécouvrir Thomas d’Aquin. Ps. 1989, NC, ss. 216. Przekł. ros.: Фома Аквинский, прочитанный заново. Sr. 2000, MCIFI, ss. 212. • 1987k – U źródeł nowożytnej etyki. Filozofia moralna w Europie XV wieku. K., Zk, ss. 360. • 1990ak – Eklezjologia późnośredniowieczna na rozdrożu. K., PTTU, ss. 244. • 1990bk – Histoire de la philosophie européenne au XVe siècle. Ps., Bea, ss. XIV+318. • 1993k – Istnienie i tajemnica. Lb., RWKUL, ss. 362. • 1995k – Dobro i tajemnica. W., BW, ss. 260. • 1999ak – Człowiek średniowieczny. W., IFiSPAN, ss. 116. • 1999bk – L’Univers. La philosophie de la nature au XVe siècle en Europe. W., PAN & TNW, ss. XII+482. • 2000k – Dzieje europejskiej filozofii klasycznej. W., WNPWN, ss. 956.
1.2. Książki (współ)redagowane:
• 1958r (z: Kazimierz Ajdukiewicz, Izydora Dąmbska i Roman Ingarden) – René Descartes. Medytacje o pierwszej filozofii itd. T. I–II. W., PWN, ss. XXXII+456+330. • 1973r – Mikołaj Kopernik. Studia i materiały sesji kopernikańskiej w KUL. Lb., RWKUL.
1.3. Zbiory tekstów własnych:
• 1998z – Studia z myśli późnego średniowiecza. W., Aa, ss. 236. • 2007z – Prawda i tajemnica. Pisma filozoficzne. W., BW, ss. 326.
1.4. Artykuły:
• 1934 – Les intentions premières et les intentions secondes chez Jean Duns Scot. AHDLMA v. IX s. 205–259. Toż w formie książkowej: Ps., Vr, ss. 58. • 1935 – Rozum i Tajemnica. Vb r. II nr 4 s. 671–690. • 1936 – Beda Venerabilis. W 1200-lecie śmierci Bedy. PWsp r. XV t. XLIII nr 7 s. 57–68, nr 8 s. 86–96. • 1938 – Nauka o duszy w Metafizyce Arystotelesa. PF r. XLI z. 4 s. 395–421. • 1946 – Dlaczego tomizm? Z r. I nr 2 s. 153–181. • 1947 – Albertyńsko-tomistyczna a kartezjańska koncepcja człowieka. PF r. XLIII z. 1–4 s. 87–104. • 1948a – Centralne zagadnienie tomistycznej nauki o duszy (commensuratio animae ad hoc corpus). PF r. XLIV z. 1–3 s. 131–191. • 1948b – Logos i ethos. Z r. III nr 13 s. 512–524. • 1948c – U źródeł konfliktu nowożytnego przyrodoznawstwa z filozofią scholastyczną. Atak Rogera Bacona na mistrzów paryskich. RoF t. I s. 42–63. • 1949–1950 – Homo platonicus w wiekach średnich. RoF t. II–III s. 251–297. • 1950 – Osoba ludzka – jej natura i zadania. Z r. V nr 5 s. 361–377. • 1951 – Wytwórczość a piękno. Z r. VI nr 3 s. 185–201. • 1955–1957 – O niektórych przyczynach niepowodzeń tomizmu. RoF t. V z. 4 s. 235–257. Por. też: Z r. XIV (1962) nr 10 s. 1604–1605. • 1956 (z: Albert Krąpiec) – Wstęp do: [Streszczenie rozpraw… 1956], s. 1–15. • 1957 – O roli filozofii i niektórych jej typach. Z r. IX nr 1 s. 2–21. • 1958a – Rola filozofii w poglądzie na świat. Z r. X nr 6 s. 619–621. • 1958b – Słowo wstępne do: [Descartes 1958], s. VII-XXIII. • 1958c – Założenia i wymogi uniwersalizmu katolickiego. Z r. X nr 2 s. 164–177. • 1959a – Matériaux servant aux recherches sur Jean de Głogów (U1507). W: [Mélanges… 1959], s. 614–650. Przekł. pol.: Materiały do studiów nad Janem z Głogowa (U1507). SMdw nr 2 (1960) s. 136–182. • 1959b – Problem filozoficznej teorii człowieka. Z r. IX nr 6 s. 698–713. • 1960a – Hegel und die mittelalterliche Philosophie. AfP B. X H. 1–2 s. 23–78. • 1960b – Robert Grosseteste: filozof przyrody i uczony. W: [Czeżowski 1960r], s. 251–291. • 1961a – Notes sur le Commentaire des Sentences de Gilles Charlier. MPP nr 10 s. 77–86. • 1961b – Pour mieux connaitre l’ambiance philosophique en Pologne médiévale. ZNKUL t. IV nr 1 s. 85–118. • 1962 – Czy studia uniwersyteckie umożliwiają zdobycie kultury humanistycznej? Z r. XIV nr 10 s. 1451–1470. • 1963a – Aperçu sur les recherches des médiévistes polonais dans le domaine de l’histoire de la philosophie. MMed B. II s. 110–125. • 1963b – Filozofia w średniowiecznym Uniwersytecie Krakowskim. W: [Gieysztor (red.) 1963], s. 129–159. • 1963c – Les reflets des problèmes métaphysiques du Moyen-Age tardif dans le Commentaire des Sentences de Gilles Charlier (ob. 1472). MMed B. II s. 737–742. • 1964a – Awicenny filozoficzna teoria człowieka. W: [Rozprawy… 1964], s. 205–220. • 1964b – Filozofia na Uniwersytecie Krakowskim do XVI w. ZNKUL t. VII nr 4 s. 19–51. • 1964c – Konieczność i wolność w dziejach. ZNKUL t. VII nr 4. s. 3–12. • 1964d – La philosophie à l’Université de Cracovie des origines au XVIe siècle. AHDLMA v. XXXVIII s. 71–109. Przekł. pol.: Filozofia w Uniwersytecie Krakowskim do XV w. ZNKUL t. VII (1974) nr 2 s. 19–51. • 1964e – Zbieżność metafizyki realistycznej i historiografii. W: [Żarnecka Z. (red.) 1964], s. 267–287. • 1965 – Z problematyki metodologicznej badań filozofii XV w. RoF t. XIII nr 1 s. 43–60. • 1966a – La philosophie à Cracovie au XVe siècle vue à travers les questions anonymes Utrum Deus gloriosus. W: [Gallais i Rion (red.) 1966], s. 1371–1379. Str. pol.: Filozofia w średniowiecznym Uniwersytecie Krakowskim widziana przez anonimowy Komentarz do sentencji „Utrum Deus gloriosus”. RF t. XXIII (1964) nr 3–4 s. 228–229. • 1966b – Quelques aspects du contenu philosophique des Questiones in Physicam Aristotelis de Jean de Głogów. W: [La filosofia della natura… 1966], s. 699–709. • 1966c – Refleksje na temat Soboru. CT v. XXXVI nr 1–4, s. 42–46. • 1967a – Jeden z kryzysów myśli chrześcijańskiej w wiekach średnich. SPC v. III s. 85–109. • 1967b – La Philosophie à l’Université de Cracovie des origines au XVIe siècle. AHDLMA v. XXXVIII s. 71–109. • 1968a – Swoistość uniwersytetów wyznaniowych. Wź r. XI nr 9 s. 162–166. • 1968b – Z antropologii filozoficznej XV wieku. Problemy i trudności w jej studium. SMdw nr 9 s. 216–244. • 1968c – Znaczenie historii antropologii filozoficznej. W: [Bejze (red.) 1968], s. 239–256. • 1969a – Filozofia w Polsce średniowiecznej. Stan badań i szkic przyszłej syntezy. W: [Rechowicz (red.) 1969a], s. 7–37. Przekł. franc.: La philosophie en Pologne médiévale. État de recherches et esquisse d’une synthèse future. W: [Rechowicz (red.) 1969b], s. 411–440. • 1969b – Studium św. Tomasza u dominikanów w wieku XV. RoF t. XVII z. 1 s. 19–40. • 1969c – Św. Tomasz i tomizm w świetle historii. W: [Bejze (red.) 1967–1970]. T. III, s. 117–128. • 1970 – Les débuts de l’aristotélisme chrétien moderne. Or nr 7 s. 177–194. • 1971a – L’anthropologie philosophique du XVe siècle sous l’aspect de l’influence du scotisme. W: [Zavalloni (red.) 1971], s. 361–375. • 1971b – Początki nowożytnego arystotelizmu chrześcijańskiego. RoF t. XIX z. 1 s. 42–56. • 1971c – Préparation d’un ouvrage sur la philosophie du XVe siècle. BPM v. XIII s. 133–134. • 1971d – Z dziejów etyki. U progu etyki nowożytnej. W: [Kłósak (red.) 1971], s. 371–384. • 1972a – Corpus mysticum a corpus politicum. Uwagi na temat przygotowywanego dzieła o filozofii XV-go wieku. Z r. XXIV nr 2 s. 186–197. • 1972b – Filozofia w Europie XV wieku. SMdw nr 13 s. 109–159. • 1973a (z: Jerzy Kalinowski) – Filozofia tomistyczna w dobie posoborowej. SPel t. III s. 79–84. • 1973b – Problem Arystotelesa w wieku XV. SF r. XVII nr 6 s. 63–73. • 1973c – Rola historii filozofii w formacji umysłowej. W: [Bejze (red.) 1973], s. 265–271. • 1974a – Histoire de la pensée de saint Thomas. Recherches Polonaises. W: [Tommaso d’Aquino… 1974], s. 335–347. • 1974b – Influence de Saint Bonaventure sur la pensée du XVe siècle. W: [Bougerol i Gilson (red.) 1974], s. 707–723. • 1974c – Le problème de la via antiqua et de la via moderna au XVe siècle et ses fondements idéologiques. W: [Zimmermann (red.) 1974], s. 484–493. Przekł. pol.: Problem via antiqua i via moderna w XV w. i jego zaplecze ideologiczne. W: [Jaroszewski (red.) 1976], s. 25–33. • 1974d – Le thomisme à la fin du Moyen âge. W: [San Tomasso… 1974], s. 225–248. • 1974e – Maritainowi dług wdzięczności. Z r. XXVI nr 2 s. 139–153. • 1974f – Myśl chrześcijaństwa w czasach Kopernika. SWar t. XI s. 519–526. • 1974g – Un ouvrage sur la philosophie du XVe siècle en préparation. MPP nr 19 s. 173–184. • 1974h – Polskie studia nad dziejami myśli św. Tomasza. Z r. XXVI nr 11 s. 11–16. • 1975a – Człowiek jako twórca kultury. Medytacja filozoficzno-teologiczna. Z r. XXVII nr 9 s. 1122–1130. • 1975b – La science universelle selon Léonard de Vinci et Coluccio Saluati. MPP nr 21 s. 3–25. • 1976a – La crise du rationalisme au 15e siècle. W: [Bossier et al. 1976], s. 357–368. • 1976b – Quelques deformations de la pensée de St. Thomas dans la tradition thomiste. W: [Verbeke i Verhelst (red.) 1976], s. 38–54. • 1978a – Kilka uwag o filozofii przyrody w XV-wiecznej Europie Łacińskiej. SPC v. XV nr 1 s. 27–60. • 1978b – L’aristotélisme chrétien moderne et les influences byzantines conditionnant ses origines. A5CIFM v. II, s. 1259–1267. • 1978c – Les débuts de l’aristotelisme chrétien moderne. NV a. LIII nr 4 s. 242–259. • 1978d – Nota o conceptiones universales u św. Tomasza z Akwinu. W: [Stróżewski (red.) 1978], s. 81–90. • 1978e – Notes sur l’influences d’Avicenne sur la pensée philosophique latine du XVe siècle. W: [Recherches d’islamologie 1978], s. 298–305. • 1978f – Opoka mądrości. Pamięci Étienne Gilsona – jako wyraz czci i mądrości. Z r. XXXI nr 3 s. 130–151. • 1978g – Potrójne rozstaje myśli XV wieku. W: [Skubiszewski (red.) 1978], s. 79–88. • 1979a – Kilka uwag o filozofii przyrody w XV-wiecznej Europie łacińskiej. SPC v. XV nr 1 s. 27–59. • 1978b – Prądy doktrynalne i przemiany życia duchowego w XV wieku. Z r. XXXI nr 3 s. 139–151.• 1980a – La filosofia del cristíano como búsquedu de la verdad y su contemplación. RiF v. XIII nr 38 s. 201–211. • 1980b – Réflexions sur le processus de déformation de la pensée d’Aristote à l’époque moderne. Or nr 15 s. 23–33. Przekł. pol.: Uwagi o procesie zniekształcania myśli Arystotelesa w epoce nowożytnej. W. [Sympozjum… 1984], s. 108–115. • 1981 – Filozofia chrześcijańska jako poszukiwanie prawdy. Z r. XXXIII nr 3 s. 215–222. • 1982–1983 – Le problème de l’existence. Or nr 18–19 s. 105–126. • 1983 – Problem wyzwolin człowieka w myśli późnośredniowiecznej. Z r. XXXV nr 4 s. 577–591. Toż w: KF t. XXI (1993) z. 1 s. 141–157. • 1984a – Le besoin de la métaphysique. FeO nr 68 s. 21–25. Przekł. pol.: O potrzebie metafizyki. WD r. XVII (1990) nr 10 s. 12–17. • 1984b – Liturgia inspiracją filozofii. Z r. XXXVI nr 11–12 s. 1433–1442. • 1984c – On Some Distortions of Thomas Aauinas’ Idea in Thomist Tradiction. DH v. XI nr 4 s. 559–612. • 1985 – Kultura a filozofia. ZSNSK nr 5 s. 1–14. • 1986a – John Huss: Heretic or Forerunner of Vaticanum Secundum? DH v. XIII nr 4 s. 5–12. Przekł. wł.: Jan Hus: eretico o precursore del Vaticano Secondo? W: [Esposito et al. (red.) 1998], s. 369–478. • 1986b – La pensée philosophique du Moyen Âge tardif face au problème de la libération de l’homme. W: [Wenin (red.) 1986], s. 3–15. • 1986c – Uwagi o husytyzmie na tle duchowego rozdarcia późnośredniowiecznej łacińskiej Christianitas. RH t. XXXIV z. 2 s. 447–458. • 1987a – Ethos historyka filozofii. RoF t. XXXV z. 1 s. 147–159. Toż w: Eth r. I (1988) nr 2–3 s. 117–128. • 1987b – Kościół ewangeliczny, czyli szczerze humanistyczny. W: [Wołek (red.) 1987], s. 153–166. • 1987c – Rola historii filozofii w kulturze. WO r. II nr 4 s. 63–70. • 1987d – Wystąpienie na sesji W stulecie urodzin Tadeusza Kotarbińskiego i Władysława Tatarkiewicza. RF t. XLIV nr 3–4 s. 237–239. • 1988a – Ethos polityczny Polski Jagiellonów. W: [Radwan i Styczeń (red.) 1988], s. 119–134. Przekł. franc.: La morale politique de la Pologne des Jagellons. Or nr 24 (1988) s. 5–19. • 1988b – Rola „arystotelizmu chrześcijańskiego” w kształtowaniu umysłów u zarania epoki nowożytnej. W: [Safarewicz et al. (red.) 1988], s. 179–184. • 1988c – Ważniejsze problemy XV-wiecznej etyki międzynarodowej. SMdw t. XXV nr 1 s. 3–68. • 1989a – Évolution intellectuelle au XVe siècle. W: [Molette (red.) 1989], s. 361–369. • 1989b – Moja droga poszukiwania prawdy. WD r. XVII nr 2 s. 17–26. • 1989c – La philosophie d’inspiration chrétienne en Pologne. W: [Laubier et al. (red.) 1989], s. 45–52. • 1989–1990 – Klęska koncyliaryzmu. Przyczynek do dziejów etyki społecznej i politycznej w późnym średniowieczu. RoF t. XXXVII–XXXVIII z. 1 s. 55–72. • 1990a– O roli, jaką chrześcijaństwo wyznacza filozofii. Z r. XLII nr 7–8 s. 19–30. Przekł. franc.: Le rôle que le christianisme attribue à la philosophie. NV v. LXVI (1991) nr 1. s. 43–49. • 1990b – La médicine au XVe siècle. L’Influence d’Avicenne. Les iatromathématiques. SMdw t. XXVII nr 1 s. 31–39. • 1990c (z: Leszek Kuczyński) – Les tendances philosophiques du Moyen Age polonais. W: [Fløistad i Klibansky (red.) 1990]. Pt. I, s. 533–545. • 1991a – Physique philosophique et scientifique. Milieux intellectuels, enseignement, littérature scientifique. W: [Jolivet, Kaluza i Libera (red.) 1991], s. 311–326. • 1991b – Le problème du corps et de la corporéité dans la philosophie du XVe siècle. W: [Mojsisch i Pluta (red.) 1991], s. 967–977. • 1991–1992 – Rozmyślania o wyborze w filozofii. RoF t. XXXIX-XL z. 1 s. 35–41. • 1992 – Rola historii filozofii w kulturze. W: [Zdybicka (red.) 1992], s. 21–28. • 1993a – Nazywanie dobra i zła (odpowiedź na ankietę). Ar nr 43 s. 3–6. • 1993b – Wypowiedź. W: [Bejze (red.) 1993], s. 242–246. • 1995a – Conséquences morales et politiques du conciliarisme médiéval. W: [Włodek (red.) 1995], s. 1–20. • 1995b – Importance du conciliarisme médiéval dans l’histoire spirituelle de l’Europe. MTE v. VII-VIII s. 593–603. • 1999a – Ethos polityczny Polski Jagiellonów. Eth r. XII nr 1–2 s. 68–82. • 1999b – Nauka po roku 2000. Obszar i kierunek badań w zakresie historii filozofii. NP r. XLVII s. 12–13. • 2004a – Esej o zacności. Wź r. XLII nr 7 s. 39–41. • 2004b – Medytacja o śmierci. Z r. LVI nr 7–8 s. 95–98. • 2010 – Miłość Kościoła, krytyka Kościoła. Wź r. LIII nr 10 s. 80–84. • 2020 – Filozofia w Europie w XV wieku i jej uwarunkowania. W: [Janeczek i Starościc (red.) 2020], s. 9–60. • 2022 – Beginnings of Modern Christian Aristotelianism. RoF t. LXX nr 4 s. 7–26.
2. Publicystyka:
• 1935p – Władztwo Chrystusa w nowoczesnej rodzinie. GKoś r. XLII nr 49 s. 529–531, nr 50 s. 543–547. • 1938p – Pełnia katolicyzmu w życiu osobistym i zbiorowym. P., NIAK, ss. 20. • 1968p – Czy ewangelia jest kulturotwórcza? W: [Bejze (red.) 1967–1970]. T. II, s. 269–277. • 1970p – Kultura jako podłoże życia nadprzyrodzonego. W: [Bejze (red.) 1967–1970]. T. IV, s. 173–189. • 1989–1993p – [Autobiografia]. T. I. Wielki przełom (1907–1945). T. II. W nowej rzeczywistości (1945–1965). T. III. Owoce życia (1966–1988). Lb., RWKUL, ss.: 412+488+466. • 1991p – Wspomnienie o Janie Pawle II. W: [Niewęgłowski (red.) 1991], s. 144–150. • 1992p – O rodzie Swieżawskich herbu Paprzyca. Magazyn Heraldyczny nr 5 s. 8–11. • 1994p – Autobiografia. NP t. III s. 35–58. • 1998p – Przebłyski nadchodzącej epoki. W., BW, ss. 308. • 2000p – Lampa wiary. Rozważania na przełomie wieków. K., Zk, ss. 166. • 2004p – Alfabet duchowy. K., Zk, ss. 84. • 2005p – Spis sekretów kulinarnych. K., Zk, ss. 172.
3. Teksty literackie:
Bp.
4. Przekłady:
■ Descartes, René: • 1958 – „Zarzuty kilku uczonych mężów dotyczące Medytacyj” wraz z „Odpowiedziami Autora” oraz „Rozmowa z Burmanem”. W: [Descartes 1958]. T. I, s. 121–455. T. II, s. 9–181. ■ Św. Tomasz z Akwinu: • 1956 – Traktat o człowieku. Summa teologiczna I, s. 75–89. P., Pal, ss. XII+768+132.
C. Bibliografia przedmiotowa:
■ Czerkawski, Jan & Gut, Przemysław (red.): • 2006 – Stefan Swieżawski. Osoba i dzieło. Lb., RWKUL, ss. 242. Domański, Juliusz: • 2007 – Stefan Swieżawski (1907–2004). QMAN t. XII s. 367–374. • 2001 – Stefan Swieżawski. W: [Mackiewicz (red.) 2001–2005]. T. II, s. 288–308. ■ Jadacki, Jacek: • 2004 – Stefan Swieżawski (1907–2004). RTNW t. LXVII s. 5–11. ■ Janeczek, Stanisław: • 2007 – Stefan Swieżawski jako filozof i historyk filozofii. AMed t. XX s. 21–35. ■ Jolivet, Jean & Kaluza, Zénon & Libera, Alain de (red.): • 1991 – Lectionum varietates hommage à Paul Vignaux (1904–1987). Ps., Vr. ■ Klimski, Tadeusz (red.): • 2008 – Stefan Swieżawski – filozofia i historia filozofii. W., UKSW, ss. 116. ■ Nerczuk, Zbigniew: • 2002 – Stefan Swieżawski. RF t. LIX nr 1 s. 157–163. ■ Stróżewski, Władysław et al.: • 1997 – Z okazji dziewięćdziesiątych urodzin Stefana Swieżawskiego. KF t. XXV z. 1 s. 9–112.
