Miejsce w SLW: uczennica Władysława Tatarkiewicza.

Obszary badań: estetyka.

BIOGRAFIA

Data i miejsce urodzenia: 30.07.1933. Puławy.

Data i miejsce śmierci: 11.01.2021. Londyn (Wielka Brytania).

Rodzice: Marian i Natalia z Mianowskich.

Matura: Gimnazjum i LO im. Adama Czartoryskiego w Puławach (1951).

Studia: UW – studia polonistyczne (1951–1955) i filozoficzne (1957–1959).

Magisterium: „Głupi Jakub” na tle twórczości dramatycznej Tadeusza Rittnera. 22.06.1955. UW. Jan Zygmunt Jakubowski (?).

Doktorat: Ivor Armstrong Richards i angielska estetyka semantyczna w latach 1920–1939. 4.12.1962. UW. Władysław Tatarkiewicz.

Habilitacja: Współczesna sztuka publiczna. Dzieła i problemy i Monuments of Fighting Warsaw. 19.05.1997. PUNO.

Dydaktyka: UMCS (1955–1957), Ealing College of Higher Education w Londynie (1960–1985), Camberwell College of Art (obecnie London Institute) (1966–1992), Wyższa Szkoła Humanistyczna im. Aleksandra Gieysztora w Pułtusku (1998–2006), PUNO (2002–2017).

Varia: Wyemigrowała do Wielkiej Brytanii (1959). Dr h.c. PUNO (2019).

IDEE, PROBLEMY, REZULTATY

Ogólna charakterystyka dorobku naukowego

Zainteresowania badawcze Taborskiej mieściły się prawie całkowicie w obrębie estetyki.

Podzielała ona w zasadzie punkt widzenia tzw. estetyki analitycznej, zgodnie z którym zadaniem estetyki jest „nie tylko wyjaśnianie pojęć, jakimi posługuje się krytyka, ale też określenie funkcji i celów krytyki, opisanie rodzajów sądów wypowiadanych przez krytyków, badanie użyteczności i zasadności kryteriów, jakimi posługują się oni w ocenie dzieł sztuki”.

Jej własne badania – bogato udokumentowane fotograficznie – dotyczyły „sztuki w przestrzeni publicznej”, ze szczególnym uwzględnieniem sztuki „komemoratywnej”, upamiętniającej – głównie w rzeźbie – ofiary II Wojny Światowej. Taborskiej chodziło w tych badaniach także o recepcję tego rodzaju sztuki: chodziło jej o ustalenie, jak może ona działać na przekonania i sferę emocjonalną odbiorców.

Starała się zachować rzeczową postawę wobec obiektów swego badania. Czasem jednak dawała wyraz swoim opiniom wartościującym.

Robiła to expressis verbis, kiedy nie ukrywała np., że z jednej strony nie ceni patosu „w żadnym obszarze ludzkiego życia”, z drugiej zaś, że nie potępia en bloc kiczu, albowiem „nawet gatunki artystyczne z założenia opierające się na kiczu mogą być niezwykle pożyteczne, ponieważ docierają z informacją i edukacją historyczną do kręgów społecznych wcześniej na nie zamkniętych”.

Kiedy indziej sygnalizowała te opinie za pomocą stylistyki literackiej swoich tekstów, jak to było np. przy wstrząsającym – chociaż na pozór powściągliwym – opisie miejscowości „ginących” w czasie II Wojny Światowej. Pisała np.: „Pacyfikowane przez niemieckich najeźdźców wioski i osady okupowanej Europy ginęły w ciągu jednego lub dwóch dni. Otoczone dławiącym kordonem żołnierzy, ogłoszone wrzaskiem napastników, krzykiem i jękami ofiar, terkotem broni palnej, wybuchami granatów, zamieniałoby się w inferno płomieni i dymu. Potem na pobojowisku pojawić się mogła jakaś cudem ocalała istota ludzka, bliscy pomordowanych czy znajomi – na chwilę, ukradkiem, pod groźbą śmierci szukając śladów życia, którego już nie było”.

BIBLIOGRAFIA

A. Wykazy prac:

■ Chastyk-Kowalczyk, Jolanta: • 2021 – Professor Halina Taborska: Art Historian, Philosopher, Educator. ZNPUNO ser. III nr 9 s. 15–37.

B. Bibliografia podmiotowa:

1. Teksty naukowe:

1.1. Książki własne:

• 1995^k – Monuments of Fighting Warsaw. Lon., RIHE, ss. 44. • 1996^k – Współczesna sztuka publiczna. Dzieła i problemy. W., WŻ, ss. 142. • 1997^k – Pamięć miast. Publiczna sztuka upamiętniająca Berlina i Warszawy. Lon., V, ss. 24. • 1998^k – Current Issues in Public Art. Lon., RIHE., ss. VI+110. • 1999^k – Contemporary Public Art and Architecture. Lon., LAP, ss. 84. • 2004^k – Nowy Londyn. Miasto i jego sztuka publiczna. Lon., V, ss. 140. • 2014^k – Miasto, które nie zginęło. Ludność cywilna Warszawy 1939–1945 i pomniki jej poświęcone. W., Bel, ss. 144. • 2019^k (z: Marian Turski) – Sztuka w miejscach śmierci. Europejskie pomniki ofiar hitleryzmu. K., WAus, ss. 382. Przekł. ang.: Art in Places of Death. European Monuments to Victims of Nazism. K. 2021, WAus, ss. 430. Przekł. niem.: Kunst an Orten des Todes. Europäische Denkmäler der Opfer des Nationalsozialismus. K. 2021, WAus, ss. 430.

1.2. Książki (współ)redagowane:

• 1959^r – Michał Sobeski. „Myśl a marmur” i inne szkice estetyczne. W., PWN, ss. 316. • 2007^r (z: Jan Stanisław Wojciechowski) – Dokąd zmierza Europa. Przywództwo, idee, wartości. Pł., AHAG, ss. 624. • 2013^r (z: Michael Fleming i Arkady Rzegocki) – Prezydenci i rządy RP na uchodźstwie. 1939–1990. Lon. & K., PUNO & WUJ ss. 302. • 2016^r (z: Ewa Lewandowska-Tarasiuk) – The Hanna & Zdzisław Broncel Charitable Trust – założyciele, powiernicy, beneficjenci. Lon. PUNO, ss.111.

1.3. Zbiory tekstów własnych: 

Bp.

1.4. Artykuły:

• 1959 – Od autora wyboru. W: [Taborska 1959^r], s. 5–24. • 1961 – Estetyka i krytyka. Es t. II s. 261–266. • 1962 – Główne kierunki współczesnej estetyki angielskiej. Es t. III s. 271–291. • 1963 – Znaczenie piękna. Es t. IV s. 290–295. • 1965 (z: Cyril Barrett) – Wykłady estetyczne L. Wittgensteina. PH (W.) r. IX nr 6 s. 129–137. • 1966 – Clive Bell. SEst t. III s. 272–278. • 1967 – Estetyka analityczna w Anglii. SEst t. IV s. 177–188. • 1994a – Rola animacyjna sztuki społeczności i sztuka dla społeczności w Anglii. W: [Gajda (red.) 1994], s. 69–78. • 1994b – Unwanted Monuments of Warsaw. Removal of Public Monuments Erected in Communist Poland from 1945 to 1989. AD v. IX nr 3–4 s. VI–IX. • 1995 – The Fall of Socialist Realism and Its Implications for Aesthetic Theory, Artistic Practice and Critical Discourse. W: [Chambert (red.) 1995], s. 79–86. • 1997 – Konst i staden – konst för alla? Rr v. I nr 2 s. 46–56. • 1999a – Niechciane anioły Chagalla. PAL r. VIII nr 9 s. 7–16. • 1999b – Szklane anioły René Lalique’a. PAL r. VIII nr 11–12 s. 14–21. • 2000 – O polskich pomnikach i sztuce publicznej uwag kilka. PAL r. IX nr 6 s. 43–45. • 2001a – Centrum Południowego Brzegu. W: [Iluczk i Rottermund (red.) 2001], s. 31–33. • 2001b – Dylematy animacyjne współczesnej sztuki publicznej. W: [Gajda i Żardecki (red.) 2001], s. 229–234. • 2001c – Nowa sztuka na starych placach Europy. PAL r. X nr 6 s. 52–56. • 2003a – Art in Places of Death. Polish Signs of Memory in the Nazi Death Camps. KWsp r. XI nr 4 s. 38–62. Przekł. pol.: Sztuka w miejscu śmierci. Polskie znaki pamięci w hitlerowskich obozach natychmiastowej Zagłady. W: [Majewski, Wójcik i Zeidler-Janiszewska (red.) 2009b], s. 23–42. • 2003b – Współczesna sztuka publiczna a tożsamość narodowa. W: [Kubinowski (red.) 2003], s. 230–239. • 2004a – Formy propagowania polskiej kultury artystycznej przez społeczność emigracyjną w Anglii. W: [Wałaszewski (red.) 2004], s. 83–93. • 2004b – Kształcenie pamięci czy narodowa pokuta? Artystyczna instalacja w Dzielnicy Bawarskiej w Berlinie. W: [Gajda i Izdebska (red.) 2004], s. 52–58. • 2005a – Miejskie przestrzenie otwarte i sztuka publiczna jako teren dialogu kultur. W: [Krawczyk, Lewandowska-Tarasiuk i Sienkiewicz (red.) 2005], s. 95–116. • 2005b – Współczesna sztuka publiczna i nie-miejsca Warszawy – z Europą w tle. KWsp r. XIII nr 4 s. 14–33. • 2006a – Miejskie przestrzenie otwarte – jakie i czyje. W: [Duda-Tomasz (red.) 2006], s. 77–86. • 2006b – The Place of Contemporary Public Art. Ideas and Examples. W: [Grabowicz (red.) 2006], s. 74–87. • 2006c – Polska kultura artystyczna na emigracji – formy i modele jej propagowania w środowiskach brytyjskich. W: [Lohman (red.) 2006], s. 101–114. • 2007 – Miejsca duchowe współczesnej sztuki publicznej i jej związki z architekturą. W: [Kuryłowicz (red.) 2007], s. 238–248. • 2009a – Obszary Zagłady. W: [Majewski, Wójcik i Zeidler-Janiszewska (red.) 2009b], s. 19–22. • 2009b – Miejsce przestrzeni otwartej i sztuka publiczna jako teren dialogu kultur. W: [Krawczyk, Lewandowska-Tarasiuk i Sienkiewicz (red.) 2009], s. 95–115. • 2009c (z: Jan Stanisław Wojciechowski) – Wokół twarzy Innego i jej twórcy. W: [Majewski, Wójcik i Zeidler-Janiszewska (red.) 2009b], s. 107–111. • 2010a – Kultura artystyczna w procesach rewitalizacji europejskich miast metropolitalnych. W: [Kulazińska, Nyka i Szczepański (red.) 2010], s. 21–33. • 2010b – Paradoksy współczesnych wizerunków rzeźbiarskich w przestrzeni publicznej. Antony Gormley, Rachel Whiteread, Jan S. Wojciechowski. W: [Koczanowicz i Skrzeczkowski (red.) 2010], s. 67–75. • 2010c – Polskie szkoły architektury w Wielkiej Brytanii. W: [Lohman (red.) 2010], s. 39–47. • 2010d – Polski Uniwersytet na Obczyźnie w Londynie – alternatywny model placówki akademickiej poza granicami macierzystego kraju. W: [Nowak-Luc. (red.) 2010], s. 45–48. • 2010e – Współczesna sztuka publiczna w spuściźnie kulturowej miasta. W: [Rewers i Skórzewska (red.) 2010], s. 17–24. • 2011 – Wychowawczy potencjał sztuki w przestrzeni publicznej – historia jednego cokołu. W: [Kawalla i Lewandowska-Tarasiuk (red.) 2011], s. 246–263. • 2012a – Baśnie i koszmary w Muzeum Dzieciństwa. W: [Kawalla, Lewandowska-Tarasiuk i Sienkiewicz (red.) 2012], s. 67–76. • 2012b – Dokąd nas zabieracie? Dzieła sztuki publicznej upamiętniające chorych psychicznie zgładzonych w czasie drugiej wojny światowej. W: [Herczyńska, Myszka i Nasierowski (red.) 2012], s. 273–291. • 2012c (z: Marian Turski) – Niemcy. Upamiętnianie. DP r. XVIII nr 7 s. 104–111. • 2012d (z: Jan Wiktor Sienkiewicz) – Podróż artystycznej idei. Europejska Droga Pokoju. W: [Krawczyk, Lewandowska-Tarasiuk i Sienkiewicz (red.) 2012], s. 253–258. • 2012e – Rzeźba w przestrzeni publicznej. Wrażliwe treści i lokalizacje. W: [Dominiczak, Szynwelska i Wielebska (red.) 2012], s. 67–80. • 2014a (z: Marian Turski) – Homomonumenty. NigW r. XIX nr 21 s. 96–101. • 2014b – Pomniki zgładzonych Romów Europy. ZNPUNO ser. III nr 2 s. 209–223. • 2015a – Pacyfikowane wsie Europy – Lidice. RSNPL t. XV s. 60–74. • 2015b – Pacyfikowane wsie Europy i ich życie po śmierci: Mnichów i Oradour. RPTNO r. LVII s. 19–27. • 2016a – Pedagogika pamięci i współczesna sztuka publiczna w otwartych przestrzeniach miejskich Europy. W: [Lewandowska-Tarasiuk, Łaszczyk i Śliwerski (red.) 2016], s. 162–169. • 2016b – Sztuka w otwartej przestrzeni publicznej i upamiętnianie ofiar cywilnych II wojny światowej. Coventry 1940–2015. ZNPUNO ser. III nr 4 s. 25–38. • 2016c – Wartości duchowe współczesnej sztuki publicznej w otwartych przestrzeniach miejskich Europy (przykłady: Warszawa, Wiedeń, Berlin, Coventry). RSNPL t. XVI s. 246–262. • 2017a – Romowie Europy na ziemiach polskich 1941–1945 i monumenty im poświęcone. ZNPUNO ser. III nr 5 s. 49–71. • 2017b – Sztuka w miejscach Zagłady. Forma i funkcja. W: [Kranz (red.) 2017], s. 237–247. • 2017c – Witraże maryjne Aleksandra P. Kleckiego w kościele Our Lady Immaculate & St Philip Neri w Uckfield. ZNPUNO ser. III nr 5 s. 171–182. • 2018 – „Milczeć nie mogę i żyć nie mogę.” Warszawski pomnik Szmula Zygielbojma na Trakcie Pamięci Męczeństwa i Walki Żydów 1940–1943. ZNPUNO ser. III nr 6 s. 89–102. • 2019 – Pomniki smoleńskie w Warszawie. Lokalizacje, dzieła, kontrowersje. ZNPUNO ser. III nr 7 s. 15–44. • 2020 – Miejsca do myślenia. Biennale Architektury w Wenecji. Odtworzone chaty filozofów i dioramy Marka Rileya. ZNPUNO ser. III nr 8 s. 175–191.

2. Publicystyka:

• 1999^p – Domy ze snów. Letnia Akademia Architektury. Pol t. XLIII nr 33 s. 44–46. • 2001^p – Żelazny anioł. Pol r. XLV nr 33 s. 98. • 2002^p – Rozstrzelane kamienie. Po zbrodni w Treblince nie miało zostać śladu. Pol r. XLV nr 30 s. 65–67. • 2006a^p – Romantyczny duch przestrzeni. For r. XVII nr 1 s. 25–27. • 2006b^p – Wizyta w archiwum głowy. Ae r. VIII nr 2 s. 16–19. • 2010^p – Dobre i złe pomniki. Pol r. LIV nr 36 s. 20–23. • 2012^p – Czarny staw. Berliński pomnik pomordowanych Romów. Pol r. LVI nr 45 s. 60.

3. Teksty literackie: 

Bp.

4. Przekłady: 

Bp.

C. Bibliografia przedmiotowa:

■ Chmielewski, Witold: • 2022 – Lubelsko-warszawski okres w rozwoju naukowym Haliny Taborskiej i jej zainteresowania estetyką angielską. PMP r. VIII nr 8 s. 347–360.