Miejsce w SLW: uczennica Stefana Błachowskiego.

Obszary badań: psychologia rozwojowa.

BIOGRAFIA

Data i miejsce urodzenia: 24.07.1932. Dobrzec k. Kalisza.

Data i miejsce śmierci: 3.07.1993. Poznań.

Rodzice: Adam i Marianna z d. Bęcka.

Matura: III Państwowe Gimnazjum i Liceum im. Anny Jagiellonki w Kaliszu.

Studia: UP (1951–1956).

Magisterium (z psychologii): Okres przełomowy w kształtowaniu się materialistycznego światopoglądu u młodzieży wychowanej religijnie. 21.06.1956. UP. Stefan Błachowski.

Doktorat: Praca szkolna dziecka i główne determinujące ją czynniki. 19.03.1962. UP. Stefan Błachowski.

Habilitacja: Zachowanie się dzieci w sytuacjach trudnych. 16.06.1971. UP.

Profesura: 16.09.1967/17.09.1982.

Dydaktyka: UP (1956–1957, 1972–1980?).

Varia: Używała też nazwiska: Tyszka.

IDEE, PROBLEMY, REZULTATY

Ogólna charakterystyka dorobku naukowego

Tyszkowa zajmowała się psychologią rozwojową, koncentrując się na okresie przedszkolnym i szkolnym rozwoju psychicznego dzieci; analizowała samo pojęcie rozwoju psychicznego oraz zjawisko wychowania przez sztukę.

Wybrane kwestie szczegółowe

• Fazy aktywności dzieci i młodzieży. W rozwoju aktywności dzieci i młodzieży (do 18 roku) da się wyróżnić cztery fazy.

(A) Faza wczesnego dzieciństwa (0–3 lata). W tym okresie pojawiają się czynności celowe i symboliczne (mowa, zabawa). Następuje wstępne zróżnicowanie świata na podmiot i przedmioty.

(B) Faza przedszkolna. Główną formą aktywności staje się zabawa. Pojawia się twórczość artystyczno-techniczna. Dochodzi do pełnego zróżnicowania podmiot-przedmioty. Pojawiają się próby włączenia się dziecka w aktywność ludzi dorosłych poprzez czynności o charakterze zbliżonym do pracy.

(C) Faza szkolna. Główna forma aktywności przybiera postać nauki szkolnej. „W okresie tym zachodzą istotne zmiany we wszystkich rodzajach czynności dziecka.” „Zmiany polegają na: (1) wzroście planowości i podniesieniu organizacji działań; (2) rozszerzaniu się zdolności do podejmowania obowiązków i zdolności do samokontroli w toku wykonywania działań; (3) intensywnym rozwoju myślenia i innych czynności psychicznych ważnych w sterowaniu zachowaniem; (4) rozwoju zdolności do wysiłku i wytrwałości w dążeniu do realizacji podjętych zadań oraz tendencji do ich kończenia; (5) wzroście uspołecznienia; (6) relatywnym zmniejszaniu się udziału aktywności motorycznej w całokształcie aktywności, a także na (7) ważnych przekształceniach w sferze osobowości dziecka zmieniających jego stosunek do własnej działalności i jej wyników.”

(D) faza dorastania (11–18 lat). „W wieku dorastania obserwujemy znaczne postępy w rozwoju aktywności i działalności młodzieży zarówno co do form czynności i działań, jak i kształtowania się psychologicznych mechanizmów sterujących.”

BIBLIOGRAFIA

A. Wykazy prac: 

Bp.

B. Bibliografia podmiotowa:

1. Teksty naukowe:

1.1. Książki własne:

• 1960^k – Przyrodoznawstwo a problem duszy ludzkiej. Materiały dla zespołów szkolenia partyjnego. P., WOPP, ss. 22. • 1964^k – Czynniki determinujące pracę szkolną dziecka. Studium psychologiczne. W., PWN, ss. 298. • 1966^k (z: Zbigniew Tyszka) – Socjologiczne i psychologiczne problemy pracy zawodowej. P., TKWP, ss. 50. • 1972a^k – Problemy psychicznej odporności dzieci i młodzieży. W., NK, ss. 200. • 1972b^k – Zachowanie się dzieci szkolnych w sytuacjach trudnych. W., PWN, ss. 364. 1976². 1986³, ss. 374. • 1973^k – Baśń w życiu i rozwoju dziecka. Psychologiczna analiza recepcji baśni przez dziecięcego odbiorcę. W., KPKDM, ss. 12. • 1975^k – Recepcja widowiska teatralnego przez dziecięcego odbiorcę a specyfika teatru dla dzieci. P., 2BSD, ss. 22. • 1977^k – Aktywność i działalność dzieci i młodzieży. W., WSP, ss. 256. 1990². • 1987^k – Doświadczenie, kultura i rozwój psychicznych jednostki. P., UAM, ss. 8. • 1989^k – Wychowanie przedszkolne: stan i kierunki przebudowy. W. & K., PWN, ss. 32. • 1990^k – Zdolności, osobowość i działalność uczniów. W., PWN, ss. 416. • 1996^k (z: Maria Przetacznik-Gierowska) – Psychologia rozwoju człowieka. zagadnienia ogólne. T. I. W., PWN, ss. 266.

1.2. Książki (współ)redagowane:

• 1977a^r – Sztuka dla najmłodszych. W.-P., PWN, ss. 352. • 1977b^r – Zachowanie się młodzieży w sytuacjach trudnych i rozwój osobowości. P., UAM, ss. 182. • 1979^r – Sztuka dla dzieci szkolnych. Teoria, recepcja, oddziaływanie. W. & P., PWN, ss. 352. • 1981a^r – Diagnoza psychologiczna dla celów wychowawczych. P., UAM, ss. 78. • 1981b^r – Sztuka i dorastanie dziecka. W., PWN, ss. 398. • 1984^r – Wartości w świecie dziecka i sztuki dla dziecka. W., PWN, ss. 280. • 1985a^r – Elizabeth B. Hurlock. Rozwój dziecka. T. I–II. W., PWN, ss. 558+556. • 1985b^r – Rozwój dziecka w rodzinie i poza rodziną. P., WNUAM, ss. 238. • 1986^r – Wiedza i jej problemy. P., WNUAM, ss. 168. • 1988^r – Rozwój psychiczny człowieka w ciągu życia. W., PWN, ss. 286. • 1989a^r – Obszary spotkań dziecka i dorosłego w sztuce. W. & P., ss. 384. • 1989b^r (et al.) – Problems of the Family. P., WNUAM, ss. 136. • 1990^r – Rodzina a rozwój jednostki. P., CPBP, ss. 248. • 1992a^r (et al.) – Konteksty sztuki. P., WNUAM, ss. 214. • 1992b^r (et al.) – Wychowanie we współczesnym społeczeństwie. P., WNUAM, ss. 174. • 1996^r (z: Maria Przetacznik-Gierowska) – Psychologia rozwoju człowieka. T. I. Zagadnienia ogólne. W., PWN, ss. 266. 2000², WNPWN. 2003³. W. 2005⁴, ss. 266. 2007^4(dodr.). 2013⁵, ss. 276. 2020^5(dodr.).

1.3. Zbiory tekstów własnych:

• 2010^z – Rozwój jednostki w cyklu życia. Teoria i metodologia badań. P., PTPN & UAM, .ss. 210.

1.4. Artykuły:

• 1974 – Charakterystyka typowych środowisk wychowawczych: rodzinnego, szkolnego i pozaszkolnego. POW r. XIV nr 3 s. 2–7.

2. Publicystyka: 

Bp.

3. Teksty literackie: 

Bp.

4. Przekłady: 

Bp.

C. Bibliografia przedmiotowa:

■ Harwas-Napierała, Barbara: • 2005 – Profesor Maria Tyszkowa. Życie i działalność naukowa w nurcie „jednostka a rodzina”. CS t. XXV s. 123–129.