Miejsce w SLW: uczeń Kazimierza Sośnickiego.

Obszary badań: metodologia, pedagogika i jej historia.

BIOGRAFIA

Data i miejsce urodzenia: 19.08.1911. Lwów (obecnie Ukraina).

Data i miejsce śmierci: 2.09.2004. Warszawa.

Rodzice: Aleks (vel Aleksy) i Władysława z d. Jaracz.

Matura: Państwowe Gimnazjum im. Romualda Traugutta w Brześciu n. Bugiem (1929).

Studia: UJ (1929–1935), UWil (1935–1939).

Magisterium: Elementy Norwidowego poglądu na świat. 1934. UJ. Stanisław Pigoń.

Doktorat: O normie pedagogicznej. Analiza metodologiczna. 20.02.1948. UT. Kazimierz Sośnicki.

Habilitacja (docentura): 1954.

Profesura: 19.07.1961/2.12.1972.

Dydaktyka: Państwowe Liceum i Gimnazjum im. Adama Mickiewicza w Wilnie (1935–1939), Gimnazjum Żeńskie w Białymstoku (1944–1946), UT (1946–1950), UP (1950–1953), UW (1953–1981), AWF w Warszawie (1953–1972).

Varia: Mąż Marii. Dr h.c. AWF w Warszawie (1992). Członek honorowy PTP (1993). Odznaczony KKawOPR (1957), KOfOPR (1971) i KKomOPR (1984).

IDEE, PROBLEMY, REZULTATY

Ogólna charakterystyka dorobku naukowego

Do obszarów zainteresowań naukowych Wołoszyna należały: metodologia nauki oraz różne gałęzie pedagogiki wraz z historią myśli pedagogicznej.

Wybrane kwestie szczegółowe

• Norma pedagogiczna. Odróżnia się zdanie normatywne od normy, postulatu i zasady.

Zdanie normatywne może mieć postać zdania oznajmiającego kategorycznego (jak np. „Wychowanie powinno wychowanka uspołeczniać”) lub hipotetycznego (jak np. „Jeżeli silny charakter jest wartością dodatnią, to wychowanie powinno urabiać silne charaktery”) albo też zdania nieoznajmiającego, np. rozkazującego („Niech szkoła uspołecznia!”).

Analiza porównawcza norm pedagogicznych oraz norm prawnych i norm moralnych prowadzi do wniosku, że nie ma „wyraźnych znamion formalnych odróżniających pierwsze – od dwóch pozostałych”.

• Uzasadnianie norm pedagogicznych. Są trzy zasadnicze metody uzasadniania pedagogicznych zdań normatywnych:

(a) metoda formalno-normatywna, tj. uzasadnianie ich przy pomocy innych zdań normatywnych;

(b) metoda aksjologiczna, tj. uzasadnianie ich przy pomocy zdań o wartości;

(c) metoda eksplikatywno-empiryczna, tj. uzasadnianie ich przy pomocy zdań o rzeczywistości.

Uzasadnianie metodą (a) i (b) zakłada, że między zdaniem uzasadnianym a uzasadniającym zachodzi relacja wynikania logicznego. Są tu możliwe dwa wypadki: albo dobieramy do uzasadnianego zdania jakieś zdanie już uznane i wtedy dowodzimy to pierwsze zdanie, albo dobieramy zdanie, które traktujemy dopiero jako hipotezę i wtedy wyjaśniamy zdanie, które z tej hipotezy wynika.

W tym pierwszym wypadku pozostaje kwestią otwartą, na jakiej podstawie uznajemy zdanie, na podstawie którego dowodzimy dane pedagogiczne zdanie normatywne.

W wypadku uzasadniania metodą (c) powstaje pytanie, jaka musi być relacja między zdaniami o rzeczywistości a pedagogicznymi zdaniami normatywnymi, aby te drugie mogły być uzasadnione za pomocą tych pierwszych.

Z zagadnieniem metod uzasadniania pedagogicznych zdań normatywnych wiąże się zagadnienie sposobu rozstrzygnięcia znanych sporów dotyczących norm: czy można mówić o ich prawdziwości, czy tylko o ich prawdopodobieństwie; czy normy należy traktować jako absolutne, czy jako relatywne; czy w odniesieniu do norm resp. systemów pedagogicznych trafne jest stanowisko monistyczne (jedna norma naczelna resp. jeden obowiązujący system), czy pluralistyczne.

BIBLIOGRAFIA

A. Wykazy prac: 

Bp.

B. Bibliografia podmiotowa:

1. Teksty naukowe:

1.1. Książki własne:

• 1958^k – Podręczny leksykon pedagogiczny. Zeszyt próbny (część litery D). Dalekowzroczność – Dotyk. W., WP, ss. 48. • 1959^k (z: Wincenty Okoń, Bogdan Suchodolski, Wiktor Szczerba, Irena Wojnar i Lidia Wołoszynowa) – Zarys pedagogiki. T. II. W., PWN, ss. 594. 1962², ss. 522. 1964³. • 1962^k – Historia wychowania. Cz. I. Historia szkolnictwa. W., PZWS, ss. 336. 1967², ss. 304. • 1964^k – Dzieje wychowania i myśli pedagogicznej w zarysie. W., PWN, ss. 820. • 1978a^k – Janusz Korczak. Rodowód i dziedzictwo pedagogiczne. W., IBP, ss. 16. • 1978b^k – Korczak. W., WP, ss. 332. 1982². • 1988^k – O wychowaniu w sporcie dyskusyjnie. W., RCMSKFS, ss. 22. • 1989^k – Rozwój szkolnictwa w PRL na tle porównawczym. W., PWN, ss. 94. • 1993^k – Nauki o wychowaniu w Polsce w XX wieku. Próba zarysu encyklopedycznego. W., IBE, ss. 134. Kl. 1998, St, ss. 282.

1.2. Książki (współ)redagowane:

• 1955^r (z: Bogdan Suchodolski) – Elementy nauk pedagogicznych. W., PWN, ss. 442. • 1960^r (z: Antoni Maćkowiak) – Metodyka pierwszych lat nauczania. W., WSp, ss. 500. 1962², ss. 498. • 1962^r (z: Jadwiga Walczyna) – Wybór tekstów źródłowych do historii wychowania. Cz. I. Historia szkolnictwa. W., PZWS, ss. 304. • 1965^r – Źródła do dziejów wychowania i myśli pedagogicznej. T. I. Od wychowania pierwotnego do końca XVIII stulecia. T. II. Pedagogika i szkolnictwo w XIX stuleciu. T. III. Pedagogika i szkolnictwo w XX stuleciu. W., PWN, ss. 740+662+794. 1995–1998². Kl., St, ss. 696+726+(836+826). 1999³. T. I, ss. 696. T. II. Pedagogika i szkolnictwo w XIX w., ss. 726. T. III. Myśl pedagogiczna w XX stuleciu. Ks. 1–2, ss. 836. • 1966^r – Akademia Wychowania Fizycznego im. gen. broni Karola Świerczewskiego w Warszawie. Album. W., AWF ss. 36. • 1978^r – Nauczyciel. Tradycje, współczesność, przyszłość. Studia i szkice. Ww., O, ss. 404. • 1982^r (z: Hanna Kirchner i Aleksander Lewin) – Janusz Korczak. Życie i dzieło. W., WSP, ss. 332.

1.3. Zbiory tekstów własnych:

• 1998^z – Pedagogiczne wędrówki przez wieki i zagadnienia. Studia i szkice. Tr., WAM, ss. 320.

1.4. Artykuły:

• 1949 – O uzasadnianiu norm pedagogicznych. PF r. XLV nr 3–4 s. 345–362. • 1956–1957 – Pedagogika sofistów. Studium z dziejów antycznej kultury pedagogicznej. Cz. I–II. KPed r. I nr 1–2 s. 179–214, r. II nr 1 s. 124–145. • 1958a – Kierunki badań i osiągnięcia radzieckiej historiografii pedagogicznej. KPed r. III nr 2 s. 85–103. • 1958b – O poglądach i postawie pedagogicznej Janusza Korczaka. KPed r. III nr 1 s. 87–101. • 1960 – Jana Władysława Dawida program kształcenia nauczycieli-pedagogów. KPed r. V nr 3 s. 127–131. • 1961 – Analiza funktora „powinien” w pedagogicznych zdaniach normatywnych. KPed t. VI z. 3 s. 91–109. • 1965 – Historyczna zmienność ideałów wychowawczych. Ch r. IX nr 1 s. 1–8. • 1977 – Problem stanu nauczycielskiego w polskim szkolnictwie i literaturze pedagogicznej epoki renesansu. RND t. LIX nr 8 s. 107–121. • 1996a – Czy luka edukacyjna i kulturowa jest nieuchronna? [W: Kubin i Wojnar (red.) 1996], s. 163–170. • 1996b – Olimpizm edukacją globalną. KFiz r. XLVI nr 3–4 s. 1–2. • 1997 – Janusz Korczak among the Great Moral Authorities of Mankind. DU v. VII nr 9–10 s. 33–39. • 1998a – Aforystyka pedagogiczna Stanisława Zarańskiego. Z tradycji polskiej myśli edukacyjnej w Galicji. PHO r. XLI nr 3–4 s. 169–175. • 1998b – Jak kształcić nauczycieli? KFiz r. XLVIII nr 1–2 s. 1–3. • 2003 – Rozwój i zmienność wychowania i kształcenia. W: [Kwieciński i Śliwerski (red.) 2003], s. 74–182.

2. Publicystyka:

Bp.

3. Teksty literackie:

Bp.

4. Przekłady:

Bp.

C. Bibliografia przedmiotowa:

■ Kotusiewicz, Alicja Anna: • 2005 – Profesor Stefan Wołoszyn (1911–2004). RPed t. XXVIII s. 231–235. ■ Ratajek, Zdzisław: • 2005 – Stefan Wołoszyn (1911–2004). Uczony, pedagog, człowiek o najwyższej szlachetności. SPed (Kl.) t. XV s. 15–17. ■ Rotkiewicz, Halina: • 2004 – Profesor Stefan Wołoszyn (1911–2004). FO t. XVI nr 2 s. 5–9.