Miejsce w SLW: uczennica Stefana Błachowskiego.

Obszary badań: psychologia, pedagogika.

BIOGRAFIA

Data i miejsce urodzenia: 8.02.1911. Petersburg.

Data i miejsce śmierci: 10.08.2000. Warszawa.

Rodzice: Timofiej (vel Tymoteusz) i Aleksandra z d. Stolarow.

Matura: Państwowe Gimnazjum im. Romualda Traugutta w Brześciu nad Bugiem (1929).

Studia: UWil (1929–1935).

Magisterium (z polonistyki): Przyroda w twórczości Wyssenhoffa i Turgieniewa. 31.01.1936. UWil. Manfred Kridl.

Doktorat: O przeżyciach przyrody. Analiza psychologiczna i znaczenie w życiu. 12.06.1951. UT. Stefan Błachowski.

Habilitacja: 1961. UW.

Profesura: 9.01.1968.

Dydaktyka: UWil (1932–1939), LP w Białymstoku (1945–1946), UT (1946–1952), UP (1952–1953), UW (1953–1981).

Varia: Żona Stefana. Używała też nazwiska: Wołoszyn. Odznaczona KKawOPR (1973).

IDEE, PROBLEMY, REZULTATY

Ogólna charakterystyka dorobku naukowego

Wołoszynowa zajmowała się psychologią ogólną i rozwojową, a także dydaktyką psychologii i pedagogiką. Badała zastosowania psychologii w wychowaniu rodzinnym, przedszkolnym i szkolnym.

Wybrane kwestie szczegółowe

• Środowisko rodzinne. Na rozwój psychiczny dziecka w młodszym wieku szkolnym (7–11 rok życia) wpływają m.in. czynniki pozabiologiczne: środowisko, nauka i wychowanie oraz aktywność własna dziecka.

Środowisko może być „przypadkowe, którego wpływów nikt nie organizuje i nie planuje” oraz „wychowawcze, zorganizowane, w którym przedmioty, sytuacje i warunki są wyrazem ludzkiej aktywności wychowawczej, są objęte jakimś planem wychowawczego działania w codziennej pracy wychowawczej z dziećmi”.

Do środowiska drugiego rodzaju należy, po pierwsze, środowisko rodzinne.

„Oddziaływanie na dziecko rodziny jest najbardziej znaczące dla jego rozwoju. […] Rola
rodziny w życiu jest tak wielka i dlatego, że jest ona głównym czynnikiem uspołecznienia dziecka i że wprowadza je do kultury, w której ono ma się chować i żyć. Brak niezbędnego ciepła hamuje rozwój dzieci i wypacza go, przedłużając okres egocentryzmu, rodząc i utrwalając lękliwość, kształtując postawę bądź defensywną i nieufną, bądź wobec życia agresywną. […] Liczne obserwacje i praca nad dziećmi wyrwanymi wskutek Drugiej Wojny Światowej ze swego środowiska i pozbawionymi rodziców, wykazały, że ten brak rodziny w życiu przeszkodził wielu z nich w normalnym rozwoju osobowości. Szczególnie trudno było wychowawcom wytworzyć u nich poczucie odpowiedzialności i obowiązku.”

Przebywanie w rodzinie, w której „jedno z rodziców zdradzało objawy neurotyczne” z reguły wprowadzało „zaburzenia w atmosferę uczuciową domu i odbijało się silnie i negatywnie na uczuciowych procesach i zachowaniu się wszystkich członków rodziny. […]

Mimo niewątpliwego osłabienia współczesnej rodziny, jej funkcja wychowawcza nie zanikła. […] Dziecko charakteryzuje się tym, iż w mniejszym stopniu trafiają do niego specjalne zabiegi wychowawcze, tzw. chwyty pedagogiczne, niż określona, tradycyjna atmosfera rodzinnego domu, która kształtuje jego poglądy, postawy uczuciowe, przyzwyczajenia itp.”

• Środowisko szkolne. „Szkoła jest drugim ważnym, bardzo złożonym czynnikiem rozwoju dziecka, równorzędnym w stosunku do rodziny.” „Rola nauki jako czynnika rozwoju dziecka jest olbrzymia. […]

Badacze myślenia dzieci […] ­stwierdzają, że wśród normalnych uczniów nie ma niezdolnych do logicznego myślenia, lecz można mówić o różnym tempie tego rozwoju i o przyczynach utrudniających jego rozwój. Badanie indywidualnych różnic w pracy myślowej pozwoliło wyróżnić cztery ich grupy:

(1) Uczniowie słabi i nienadążający za klasą są czasem takimi dlatego, że napotykają na przeszkody w rozumieniu tekstu i zadań, jakie się przed nimi stawia.”

(2) „Trudności niektórych dzieci wyrażające się w nienadążaniu za rówieśnikami w czasie (przy logicznie prawidłowym przebiegu ich rozumowania) wynikają z braku umiejętności i wprawy w myśleniu słowno-abstrakcyjnym.”

(3) „Najliczniejszą grupę stanowią uczniowie o dostatecznie szybkim tempie myślenia i możliwościach logicznego rozumowania, ale ulegający zahamowaniu wskutek różnych ubocznych przyczyn, np. niewiary w swoje siły.”

(4) „Znaczną grupę stanowią w klasie uczniowie mający specjalnie szybkie tempo myślenia, połączone z logiczną jego prawidłowością i swobodą przebiegania. […]

W obcowaniu z rówieśnikami znajduje bardzo silny wyraz własna aktywność dziecka, a to jest jeszcze jeden ważny czynnik jego rozwoju.”

BIBLIOGRAFIA

A. Wykazy prac:

• 2001 – Bibliografia publikacji Lidii Wołoszynowej z lat 1937–1998. W: [Wołoszynowa 2001^z], s. 495–504.

B. Bibliografia podmiotowa:

1. Teksty naukowe:

1.1. Książki własne:

• 1960^k – Psychologia pomaga wychowaniu. Książka dla rodziców i nauczycieli. W., WP, ss. 392. 1962³, ss. 300. • 1965^k – Psychologia ogólna i rozwojowa w zarysie. W., PZWS, ss. 206. 1966². • 1967^k – Rozwój i wychowanie dzieci w młodszym wieku szkolnym. W., NK, ss. 240. • 1972^k (z: Teresa Domaniewska i Hanna Nartowska) – Program pracy wychowawczo-dydaktycznej w ogniskach przedszkolnych przygotowawczych. W., NK, ss. 88.

1.2. Książki (współ)redagowane:

• 1960^r – Materiały pomocnicze do nauczania psychologii. Kurs klasy czwartej. W., WSp, ss. 88. • 1964a^r – Materiały do nauczania psychologii. Ser. I. Psychologia ogólna. T. I. W., PWN, ss. 298. 1966², ss. 306. • 1964b^r – Materiały do nauczania psychologii. Ser. II. Psychologia rozwojowa, wychowawcza i społeczna. T. I. W., PWN, ss. 438. • 1965a^r – Materiały do nauczania psychologii. Ser. III. Metody badań psychologicznych. T. I. W., PWN, ss. 490. 1968², ss. 502. 1973³, ss. 574. • 1965b^r – Materiały do nauczania psychologii. Ser. IV. Psychologia kliniczna i psychopedagogika. T. I. W., PWN, ss. 370. • 1966^r – Materiały do nauczania psychologii. Ser. IV. Psychologia kliniczna i psychopedagogika. T. II. W., PWN, ss. 464. • 1968a^r (z: Нина Михайловна Аксарина) – Materiały do nauczania psychologii. Ser. II. Psychologia rozwojowa, wychowawcza i społeczna. T. II. W., PWN, ss. 812. • 1968b^r – Przegląd prac psychologicznych wydanych w Polsce w latach 1946–1967. W., PTP, ss. 196. • 1969a^r (z: Jan Ekiel) – Materiały do nauczania psychologii. Ser. I. Psychologia ogólna. T. II. W., PWN, ss. 558. • 1969b^r – Materiały do nauczania psychologii. Ser. I. Psychologia ogólna. T. III. W., PWN, ss. 582. • 1969c^r (z: Stefan Baley) – Materiały do nauczania psychologii. Ser. II. Psychologia rozwojowa, wychowawcza i społeczna. T. III. W., PWN, ss. 752. • 1969d^r (z: Дмитрий Николаевич Богоявленский) – Materiały do nauczania psychologii. Ser. II. Psychologia rozwojowa, wychowawcza i społeczna. T. IV. W., PWN, ss. 586. • 1969e^r (z: Elżbieta Dubois) – Materiały do nauczania psychologii. Ser. IV. Psychologia kliniczna i psychopedagogika. T. III. W., PWN, ss. 418. • 1970a^r (z: Jan Bogdanowicz) – Materiały do nauczania psychologii. Ser. II. Psychologia rozwojowa, wychowawcza i społeczna. T. V. W., PWN, ss. 420. • 1970b^r (z: Людмила Ивановна Анцыферова) – Materiały do nauczania psychologii. Ser. II. Psychologia rozwojowa, wychowawcza i społeczna. T. VI. W., PWN, ss. 442. 1971². • 1970c^r (z: Regina Łapińska) – Materiały do nauczania psychologii. Ser. II. Psychologia rozwojowa, wychowawcza i społeczna. T. VII. W., PWN, ss. 508. • 1970d^r (z: Lidia Geppertowa) – Materiały do nauczania psychologii. Ser. IV. Psychologia kliniczna i psychopedagogika. T. IV. W., PWN, ss. 268. • 1971^r (z: Jan Ekiel) – Materiały do nauczania psychologii. Ser. I. Psychologia ogólna. T. IV. W., PWN, ss. 602. • 1973^r – Materiały do nauczania psychologii. Ser. III. Metody badań psychologicznych. T. II. W., PWN, ss. 574. • 1974^r – Bibliografia prac psychologicznych wydanych w Polsce w latach 1969–1973. Ww., O, ss. 368. • 1976^r (z: Małgorzata Kościelska) – Materiały do nauczania psychologii. Ser. IV. Psychologia kliniczna i psychopedagogika. T. V. W., PWN, ss. 334. • 1978^r – Materiały do nauczania psychologii. Ser. III. Metody badań psychologicznych. T. III. W., PWN, ss. 440. • 1979^r (z: Irena Borzym) – Materiały do nauczania psychologii. Ser. II. Psychologia rozwojowa, wychowawcza i społeczna. T. VIII. W., PWN, ss. 576. • 1981^r – Podstawy rozwoju i wychowania dzieci i młodzieży w rodzinie, z uwzględnieniem współpracy z instytucjami pozarodzinnymi. W., WUW, ss. 222. • 1982a^r – Materiały do nauczania psychologii. Ser. II. Psychologia rozwojowa, wychowawcza i społeczna. T. IX. W., PWN, ss. 332. 1986². • 1982b^r – Środowiskowo-wychowawcze uwarunkowania kształtowania się osobowości i działania dzieci i młodzieży. W., WUW, ss. 116. • 1983^r – Materiały do nauczania psychologii. Ser. II. Psychologia rozwojowa, wychowawcza i społeczna. T. X. W., PWN, ss. 384. • 1984^r (z: Danuta Dobkowska) – Materiały do nauczania psychologii. Ser. II. Psychologia rozwojowa, wychowawcza i społeczna. T. XI. W., PWN, ss. 490. • 1985^r (z: Elżbieta Paszkiewicz i Teresa Szustrowa) – Materiały do nauczania psychologii. Ser. III. Metody badań psychologicznych. T. IV. W., PWN, ss. 448. • 1986a^r – Materiały do nauczania psychologii. Lata 1964–1985. Informator. W., PWN, ss. 70. • 1986b^r (z: Ziemowit Włodarski) – Materiały do nauczania psychologii. Ser. I. Psychologia ogólna. T. V. W., PWN, ss. 330.

1.3. Zbiory tekstów własnych:

• 2001^z – Dzieciom, rodzicom, nauczycielom. Studia i szkice psychologiczne z lat 1937–1992. Kl., St, ss. 518.

1.4. Artykuły:

• 1937 – Tadeusz Tomaszewski. Geneza ocen niedorzeczności (rec.). KP t. IX z. 3 s. 289–292. • 1938 – Odpowiedź p. drowi T. Tomaszewskiemu. KP t. X z. 1–2 s. 163–171. • 1948 – O przedmiocie, zadaniach i metodach psychologii radzieckiej. RF t. XVI nr 3–4 s. 79–96. • 1959 – Psychopatologia i psychologia amerykańska. RF t. XIX nr 1–2 s. 36–41. • 1960 – Pozabiologiczne czynniki wpływające na rozwój psychiczny dziecka w młodszym wieku szkolnym. ZPK z. 11 s. 153–185. • 1962 (z: Stefan Wołoszyn) – Wspomnienie o profesorze Stefanie Błachowskim. RuPed (W.) r. XXVI nr 1 s. 1–7. • 1965 – Młodszy wiek szkolny. W: [Żebrowska 1965^r], s. 311–381.

2. Publicystyka:

Bp.

3. Teksty literackie:

Bp.

4. Przekłady:

■ Tołstoj, Lew: • 1963 (z: Stefan Wołoszyn) – Pisma pedagogiczne. Ww., O, ss. XL+512.

C. Bibliografia przedmiotowa: 

Bp.