Miejsce w SLW: uczeń Władysława Witwickiego.

Obszary badań: psychologia.

BIOGRAFIA

Data i miejsce urodzenia: 10.03.1902. Turbów k. Winnicy (obecnie Ukraina).

Data i miejsce śmierci: 22.09.1966. Nowy Jork (USA).

Rodzice: Bronisław i Stefania z d. Biedrzyńka.

Matura: Gimnazjum w Kijowie. Potem Gimnazjum im. Jana Zamoyskiego w Warszawie (1920).

Studia: UW (1920–?).

Doktorat: O komizmie. Studium psychologiczne. 9.03.1928. UW. Władysław Witwicki.

Staż: Universität zu Berlin (1929–1930), Universität Wien (1932–1933), USA (1933–1934).

Dydaktyka: Gimnazjum im. Generała Józefa Sowińskiego w Warszawie, UW (1930–1932), UWil (1934–1939), Smith College, Wellesley College, Sarah Lawrence College (1940–1946), City College of New York (1946–1966).

Varia: W 1940 wyjechał do USA. W testamencie przeznaczył spory majątek Polskiemu Towarzystwu Psychologicznemu.

IDEE, PROBLEMY, REZULTATY

Ogólna charakterystyka dorobku naukowego

Zawadzki podejmował w swoich badaniach zagadnienia psychologii sportu, psychologii osobowości i psychologii pracy.

Wybrane kwestie szczegółowe

• Reakcja psychomotoryczna w sporcie. Nawet „pobieżna analiza psychologiczna czynności narciarza wykazuje, że jedną z najważniejszych właściwości psychofizycznych, niezbędnych do skutecznego uprawiania narciarstwa, jest zdolność utrzymywania równowagi w pozycji stojącej, tj. zdolność szybkiego i trafnego odzyskiwania nagle utraconej równowagi. Obok poprawności reakcji istotnym składnikiem właściwego przejawu tej zdolności jest szybkość reakcji na swoisty bodziec utraty równowagi.”

Hipoteza powyższa znajduje potwierdzenie eksperymentalne.

„Czynniki fizjologiczne wpływające na przebieg i rezultat eksperymentu dadzą się ogólnie scharakteryzować jako: (1) sprawność organów zmysłu równowagi (błędnik) oraz zmysłu mięśniowo-stawowego; (2) sprawność ośrodków koordynacji sensomotorycznej (przede wszystkim móżdżek); (3) sprawność dróg nerwowych; (4) sprawność aparatu mięśniowo-stawowego.

Prócz tych ogólnych czynników psychicznych i fizjologicznych, jeszcze swoiste warunki, tkwiące w metodzie, wpływały na czas wykonania samej reakcji ruchowej tj. czas przebycia drogi końców kijków. Czas ten zależy: (1) od punktu wyjścia kijków; (2) od łuku, jaki te kijki opisują w powietrzu; (3) od miejsca uderzenia.”

Przeprowadzone badania upoważniają do stwierdzenia, że „szybkość psychomotorycznej reakcji na utratę równowagi stanowi istotnie nader doniosły czynnik przydatności do narciarstwa, a zatem powinna być stale badana przy selekcji i poradnictwie w narciarstwie”.

• Zjawisko komizmu. Należy odróżnić śmieszność jako cechę przedmiotów od faktu psychicznego wywoływanego przez tę cechę, a mianowicie od przeżycia komizmu.

„Zjawiska komiczne posiadają wybitną zdolność zwracania na siebie i wiązania uwagi mimowolnej”. Co istotne – „bardzo chętnie skierowujemy ku nim uwagę dowolną”. Przy tym „niemal zawsze rzeczy mdłe, nudne, suche zaczynają nas interesować właśnie z chwilą, gdy dostrzegamy w nich rys śmieszności.”

„Sprzeczność wydaje się komiczna” dopiero wtedy, „gdy narzuci nam się głupota kogoś, kto wierzy w sprzeczność”.

„Często bardzo ktoś staje się śmiesznym właśnie dlatego, że ponosi jakąś nawet dotkliwą szkodę, albo znajdzie się nagle w jakiejś przykrej sytuacji, np. wpadnie w dół lub zostanie oblany pomyjami; gdy komuś wymyślają, wyrzucają go za drzwi, obijają, zmuszają do ożenienia się wbrew woli itp. – a wszystko to stanowi ulubione motywy komediowe poprzez wszystkie wieki od czasów attyckich aż do współczesnych fars kinowych. Wtedy – mniej wobec fikcji widzianych na scenie lub ekranie, bardziej wobec zdarzeń rzeczywistych – śmiech przybiera charakter jadowitej radości („Schadenfreude”), staje się złośliwy, zabarwia się jakby bezwiednym okrucieństwem. Przyznać też należy, że efekty takie mniej przemawiają do ludzi o bardziej subtelnych upodobaniach, natomiast są pożądanym przedmiotem uciechy szerokich warstw mało kulturalnych.”

BIBLIOGRAFIA

A. Wykazy prac: 

Bp.

B. Bibliografia podmiotowa:

1. Teksty naukowe:

1.1. Książki własne:

• 1928^k (z: Włodzimierz Missiuro) – Psychotechnika w lotnictwie. W., ILot, ss. 42. • 1959^k – Wykłady z psychopatologii. W., WUW, ss. IV+222. • 1970^k – Wstęp do teorii osobowości. W., PIW, ss. 380.

1.2. Książki (współ)redagowane:

Bp.

1.3. Zbiory tekstów własnych:

Bp.

1.4. Artykuły:

• 1927a – Propedeutyka filozofii w szkole średniej. PF r. XXX z. 2–3 s. 207–211. • 1927b – Propedeutyka filozofii w szkole średniej. PP r. XLVI nr 34 s. 797–799. • 1929a – Przegląd krytyczny ważniejszych teoryj komizmu. PF r. XXXII z. 1–2 s. 17–59. • 1929b – Zadania psychologii wobec wychowania fizycznego i sportu. PrzS r. I nr 1 s. 47–55. • 1930 – Badania nad czasem psychomotorycznej reakcji na utratę równowagi. PSL r. II nr 1–2 s. 88–106. • 1931 – Konstytucja psychofizyczna a zdatność do zawodu lotnika. PSL r. III nr 4 s. 269–293. • 1934–1935 – Z współczesnej psychologii amerykańskiej. PAP t. VII nr 2 s. 122–138. • 1935a – O roli abstrakcji i układów spoistych w myśleniu. KP t. VII s. 589–612. • 1935b (z: Paul Lazarsfeld) – Psychological Consequences of Unemployment. JSP v. VI nr 2 s. 223–252. Przekł. pol.: Psychologiczne konsekwencje bezrobocia. KS t. XXXVII (1993) nr 2 s. 101–120. • 1938 – Zagadnienia psychologiczne w pismach Ludwika Krzywickiego. W: [Krzywicki 1938], s. 193–203. • 1948 – Limitations of the Scapegoat Theory of Prejudice. JASP v. XLIII nr 2 s. 127–141.

2. Publicystyka:

• 1926^p – Nowe średniowiecze. WL r. III nr 9 s. 1. • 1930^p – W sprawie „Pomniejszycieli wielkości” kilka informacji i wyjaśnień. GP r. II nr 325 s. 3. • 1944^p – Jakich granic Polsce trzeba? W: [Górzyński et al. 1944], s. 62–79.

3. Teksty literackie:

Bp.

4. Przekłady:

Bp.

C. Bibliografia przedmiotowa:

■ Nowocień, Jerzy & Samełko, Aleksandra: • 2020 – Doktor Bohdan Zawadzki i profesor Mikołaj Olekiewicz pierwszymi psychologami w CIWF. W: [Nowocień, Płoszaj i Samełko (red.) 2020], s. 96–101. ■ Wołoszyn, Lidia & Żebrowska, Maria: • 1967 – Prof. Bohdan Zawadzki (1902–1966). PW t. XXXII nr 1 s. 1–4.