Miejsce w SLW: uczeń Zygmunta Zawirskiego.
Obszary badań: filozofia nauki, fizyka.
BIOGRAFIA
Data i miejsce urodzenia: 21.07.1907. Komorowo k. Gniezna.
Data i miejsce śmierci: 24.09.1972. Poznań.
Rodzice: Piotr i Franciszka z d. Krupska.
Matura: Państwowe Gimnazjum Klasyczne w Bydgoszczy (?) (1928).
Studia: UP (1928–1934).
Magisterium: O funkcjach, które konforemnie odwzorowują koło. 19.06.1934. UP. Mieczysław Biernacki.
Doktorat: Konsekwencje epistemologiczne teorii kwantów i teorii pola fizyki współczesnej. 14.05.1938. UJ. Zygmunt Zawirski.
Dydaktyka: UP (1945–1954), Szkoła Inżynierska – przekształcona w PP (1945–1972).
IDEE, PROBLEMY, REZULTATY
Ogólna charakterystyka dorobku naukowego
Uprawiał fizykę eksperymentalną: prowadził w szczególności badania nad ciałami sprężystymi, dotyczące drgań poprzecznych i tzw. oscylacji subharmonicznych. W obrębie filozofii zajmował się głównie metodologią nauk przyrodniczych oraz problematyką epistemologiczną związaną z fizyką kwantową.
Stał na stanowisku istnienia poznania obiektywnego; gwarancją obiektywności poznania w teoriach „zmatematyzowanego przyrodoznawstwa” miała być ich „matematyczna forma”. Trudności związane z dualizmem korpuskularno-falowym znikają, jeżeli się przyjmie, że pojęcia fali i cząstki są jedynie interpretacjami formalizmu matematycznego. Są one niezgodne na gruncie fizyki klasycznej, ale mechanika kwantowa umożliwia ich uzgodnienie „pod względem matematycznym”.
Obiektywizm poznawczy Zeidler łączył z klasyczną koncepcją prawdy, a w konsekwencji odrzucał koncepcję operacyjną.
Bronił zasady przyczynowości – ale nie jako tezy ontologicznej albo prawa empirycznego, lecz jako „postulatu umożliwiającego pojęciowe ujmowanie rzeczywistości”, a w szczególności określającego „możliwość obliczenia wielkości charakteryzujących przyszły stan układu fizycznego”. „Dlatego postulaty mechaniki kwantowej – w szczególności nieoznaczoność Heisenberga – nie podważają zasady przyczynowości. Nieoznaczoność Heisenberga pokazuje wyłącznie, iż nie jest możliwe przekroczenie pewnego stopnia dokładności – przy równoczesnym pomiarze dwóch wielkości kanonicznie sprzężonych”.
Uważał, że „najważniejszą funkcją poznawczą teorii naukowych” jest funkcja predykcyjna (czyli trafne przewidywanie jak największej liczby zjawisk); było to stanowisko zbliżone do konwencjonalizmu.
W kwestii sprawdzania teorii naukowych Zeidlter był przeciwnikiem koncepcji falsyfikacjonizmu, stojąc na stanowisku, że „żadna teoria nie podlega ostatecznemu obaleniu”.
BIBLIOGRAFIA
A. Wykazy prac:
Bp.
B. Bibliografia podmiotowa:
1. Teksty naukowe:
1.1. Książki własne:
• 1949k – O hipotezie atomowej i istnieniu atomów. W., Cz, ss. 44. • 1950k – Kinetyczna teoria gazów. W., Cz, ss. 38. • 1952k – Geometria analityczna. P., PWN, ss. 174.
1.2. Książki (współ)redagowane:
Bp.
1.3. Zbiory tekstów własnych:
Bp.
1.4. Artykuły:
• 1938 – Konsekwencje epistemologiczne teorii kwantów i teorii pola fizyki współczesnej. KF t. XV z. 2 s. 129–168, z. 3 s. 195–230. • 1939–1946 – Thomas Greenwood. Les fondements de la logique symbolique (rec.). KF t. XVI z. 1 s. 91–95. • 1948 – Hans Reichenbach. Philosophic Foundations of Quantum Mechanics (rec.). RF t. XVI nr 1–2 s. 11–13. • 1964 – Nieliniowe drgania poprzeczne pręta wywołane siłą lub przesunięciem podłużnym (zjawisko Meldego). PKNPS t. II z. 3 s. 13–19. • 1965 – Oscylacje subharmoniczne czyste układu o dwóch stopniach swobody z nieliniowością Duffinga. PKNPS t. II z. 4 s. 3–7. • 1969 – Rezonans wewnętrzny nieliniowego układu drgającego o dwóch stopniach swobody. PKNPS t. II z. 6 s. 87–91.
2. Publicystyka:
Bp.
3. Teksty literackie:
Bp.
4. Przekłady:
■ Ajdukiewicz, Kazimierz: • 1960 – Definicja. Obraz świata i aparatura pojęciowa. O spójności syntaktycznej. W: [Ajdukiewicz 1960z], s. 243–248, 175–195, 222–242.
C. Bibliografia przedmiotowa:
■ Stefaniak, Jarosław: • 1974 – Wspomnienie pośmiertne o docencie Franciszku Zeidlerze. KMP r. XLII nr 1 s. 135–137.
