Miejsce w SLW: uczeń Janiny Kotarbińskiej.

Obszary badań: logika.

Najważniejsze wyniki: konstrukcja systemu logiki deontycznej.

BIOGRAFIA

Data i miejsce urodzenia: 1.03.1930. Warszawa.

Data i miejsce śmierci: 10.11.2015. Wrocław.

Rodzice: Antoni i Ksawera z d. Salska.

Matura: III Państwowe Liceum im. Króla Jana Sobieskiego w Krakowie (1948).

Studia: UJ (1949–1953).

Magisterium (z prawa): na podstawie egzaminów. 17.09.1953. UJ.

Doktorat: O zasadności wnioskowania przez analogię. 3.05.1960. UW. Janina Kotarbińska.

Habilitacja: Logika deontyczna jako formalizacja rozumowań deontycznych. 25.06.1968. UW.

Profesura: 1.06.1988.

Dydaktyka: UW (1956–2005).

IDEE, PROBLEMY, REZULTATY

Ogólna charakterystyka dorobku naukowego

Centralnym obszarem zainteresowań badawczych Ziemby była logika („sylogistyka”) deontyczna oraz jej metodologia: analizował paradoksy tej logiki, własności formalne systemów deontycznych oraz kwestię zastosowania logiki deontycznej w metaetyce i teorii prawa.

Ziemba traktował logikę deontyczną jako formalizację rozumowania normatywnego. Badał m.in. funktory deontyczne nakazu, dozwolenia, zakazu itd.

Wybrane kwestie szczegółowe

• Tzw. logika norm. Odróżnijmy normy od zdań deontycznych.

Zdania deontyczne są zdaniami (w sensie logicznym), gdyż coś o czymś orzekają, np. orzekają, że:

(1) Powinno się czynić tak a tak.

Takie zdanie można uznać lub odrzucić. Jeśli je uznajemy, mamy prawo powiedzieć:

(2) Jestem przekonany, że powinno się czynić tak a tak.

Rozważmy teraz normę (resp. rozkaz):

(3) Czyń tak a tak!

Norma (3) nie jest zdaniem, gdyż nie możemy mówić o jej uznaniu lub odrzuceniu, a sformułowanie:

(4) Jestem przekonany, że czyń tak a tak!

jest sformułowaniem niegramatycznym. O formule typu (3) nie można też powiedzieć, że jest prawdziwa lub fałszywa (ze względu na rzeczywistość), a co najwyżej, że znajduje się w pewnym kodeksie prawnym.

Ponieważ zaś wnioskowanie w sensie logicznym polega na uznaniu pewnego zdania na podstawie uznania innego zdania, nie można mówić o wywnioskowaniu i wynikaniu pewnej normy z innej.

Czegoś takiego więc, jak logika norm, nie ma.

• Obowiązywanie nakazów. Czym innym jest „obowiązek” w formule typu:

(1) Obowiązkiem X-a jest czynić tak a tak;

czym innym zaś w formule typu:

(2) Norma „Czyń tak a tak” obowiązuje.

„Zazwyczaj obowiązywanie norm relatywizowane jest do miejsca i czasu.” Zamiast (2) należałoby dokładniej powiedzieć:

(3) Norma „Czyń tak a tak” obowiązuje w miejscu M i w czasie T.

Inna sprawa, że parametry przestrzenne i czasowe można „wkomponować” w obowiązek „wewnętrzny” i zamiast (1) powiedzieć:

(4) Obowiązkiem X-a w miejscu M i w czasie T jest czynić tak a tak.

BIBLIOGRAFIA

A. Wykazy prac: 

Bp.

B. Bibliografia podmiotowa:

1. Teksty naukowe:

1.1. Książki własne:

• 1963^k – Logika dla prawników. Cz. I. W., WUW, ss. 78. • 1969^k – Logika deontyczna jako formalizacja rozumowań normatywnych. W., PWN, ss. 114. • 1974^k – Logika deontyczna. W., WUW, ss. 101. Przekł. ang.: Deontic Logic. W: [Ziembiński 1956b^k/1976 (przekł. ang.)], s. 360–430. • 1983^k – Analityczna teoria obowiązku. Studium z logiki deontycznej. W., PWN, ss. 238. • 1988^k – On Deontic Calculi with Contradictory Duties. W., IPSiRUW, ss. 80. • 1994^k – Elementy logiki. Podręcznik akademicki. Cz. I. W., ISNSUW, ss. 92. 1997². • 1997^k – Prawo przeciwko społeczeństwu. Polskie prawo karne w latach 1944–1956. W., ISNSUW, ss. 462. 2001².

1.2. Książki (współ)redagowane:

Bp.

1.3. Zbiory tekstów własnych:

Bp.

1.4. Artykuły:

• 1957 – Logika formalna w myśleniu prawniczym. PiP t. XII nr 2 s. 265–283. • 1960 – Wadliwości logiczne przepisów prawnych. PiP t. XV nr 12 s. 985–994. • 1961 – Racjonalna wiara i prawdopodobieństwo, a zasadność jej uzasadniania. SL t. XII s. 99–124. Przekł. ang.: Rational Belief, Probability and the Justification of Inductive Inference. W: [Przełęcki i Wójcicki 1977^r], s. 709–735. • 1962a – Postulat prawdziwości przesłanki a postulat jej uzasadnienia. SL t. XIII s. 227–235. • 1962b – Stefan Grzybowski. Wypowiedź normatywna oraz jej struktura formalna (rec.). RPES r. XXIV z. 3 s. 320–325. • 1963 – Zwrot „Norma N obowiązuje” w języku prawnym i prawniczym. SF r. VII nr 3–4 s. 93–115. • 1964a – Częstościowe kryterium zasadności wnioskowań niededukcyjnych. W: [Rozprawy… 1964], s. 231–239. • 1964b – Logika. W: [Legowicz (red.) 1964], s. 179–261. 1965², s. 212–290. 1966³. • 1964c – Moja odpowiedź: metafizyka. PiP t. XIX nr 2 s. 289–293. • 1964d (z: Zygmunt Ziembiński) – Uwagi o wynikaniu norm prawnych. SF r. VIII nr 4 s. 111–122. • 1966a – O nauczaniu logiki na wydziałach prawa uniwersytetów. SF r. X nr 3 s. 143–149. • 1966b – Problem logiki norm. PiP t. XXI nr 6 s. 1031–1036. • 1967 – W sprawie prawniczych rozumowań subsumpcyjnych. SF r. XI nr 2 s. 225–227. • 1968 – Paradoksy logiki deontycznej. PiP t. XXIII nr 1 s. 45–56. • 1971 – Podstawowe problemy logiki deontycznej. Et t. VIII s. 105–130. • 1973 – Obowiązek i wielość światów. Risto Hilpinen. Deontic Logic. Introductory and Systematic Readings (rec.). Et t. XI s. 206–218.  • 1975 – Wartości podmiotu społecznego. Et t. XIV s. 269–288. • 1977a – Niektóre problemy logiki deontycznej. Søren Stenlund. Logical Theory and Semantic Analysis (rec.). Et t. XV s. 249–252. • 1977b – W odpowiedzi Leszkowi Nowakowi. Et t. XV s. 199–204. • 1981 – Deontic Logic. W: [Marciszewski (red.) 1981], s. 97–104. 

2. Publicystyka:

Bp.

3. Teksty literackie:

Bp.

4. Przekłady:

Bp.

C. Bibliografia przedmiotowa:

■ Kalinowski, Jerzy: • 1971 – Sur la syllogistique déontique de Zdzisław Ziemba. SL t. XXIX s. 125–141. ■ Omyła, Mieczysław: • 2017 – Wspomnienie o Zdzisławie Albinie Ziembie. EF v. LXIV s. 251–253.